Dagblaðið Vísir - DV - 10.09.1996, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 10. SEPTEMBER 1996
13
Má deila
í kirkjunni?
Þjóðkirkjan hef-
ur venju fremur
verið til umræðu
það sem af er ári.
Ekki er það þó
vegna niðurskurð-
ar eins og algeng-
ast er í opinbera
geiranum. Ástæð-
an er dapurlegri:
Átök sem staðið
hafa bæði um
menn og málefni.
Um tíma bárust
okkur jafnvel þau
boð lengst innan
úr kirkjunni
sjálfri að klerkar
brugguðu hver
öðrum launráð og
notuðu til þess
sóknarbörn sín. Ekkert bendir til
að samsæriskenningar af því tagi
eigi við nokkur rök að styðjast.
Eftir stendur þó að deilur hafa átt
sér stað í kirkjunni. Mörgum hef-
ur sárnað að upp úr sauð. Fjöldi
fólks hefur glatað því trausti sem
það bar til kirkjunnar. Margir
hafa jafnvel snúið við henni baki.
En hvers vegna skyldum við eiga
svo erfitt með að sætta okkur við
deilur í kirkjunni? Svara við
þeirri spumingu er að mínu viti
að leita í tveim ástæðum. Önnur
er pólitísk en hina mætti fremur
flokka undir sálarfræði.
Sameinandi afl
Allt frá dögum Konstantínusar
mikla (á 4. öld) hefur þess verið
krafist af kirkjunni að hún þjón-
aði sem sameinandi afl í samfélag-
inu. Keisarinn veitti kristnum
mönnum tilverurétt í ríki sínu og
efldi kristnihald með margháttuðu
móti. í staðinn krafðist hann þess
að kirkjunnar menn sýndu hóf-
stillingu í trúarefnum og styddu
stefnu keisarans. Svipaðri kröfu
hafa ríkiskirkjur mætt æ síðan.
Enn má greina ýmis merki um
væntingar af þessu tagi þótt sjálf-
stæð þjóðkirkja hafi leyst hrein-
ræktaða ríkiskirkju af hólmi hér á
landi. Kirkja í deilum getur ekki
þjónað þessu hlutverki.
Þetta skýrir þó ekki
þann sársauka sem deil-
umar í kirkjunni hafa
valdið og er þá komið að
sálarfræðinni.
Margt bendir til að við
sem tilheyrum þjóðkirkj-
unni höfum gert hana að
eins konar sameiginlegri
samvisku okkar. í kirkj-
unni viljum við að hug-
sjónir okkar rætist. I
henni á sú eining og frið-
ur að ríkja sem okkur
misheppnast svo oft að
skapa í umhverfí okkar
á heimilum, vinnustöð-
um og samfélaginu al-
mennt. Lengst gengur
þessi krafa þegar við
krefjumst þess af kirkjunnar þjón-
um að þeir lifí því lífi sem okkur
misheppnast og sættum okkur
ekki við að þeim verði það á sem
okkur leyfist. Þegar kirkjunni og
þjónum hennar tekst ekki að lifa
samkvæmt þessum væntingum
fallast okkur hendur og við horf-
umst í augu við að við búum í
sundruðum heimi.
Trúveröugleiki og heilindi
Með þessu er ekki sagt að það sé
rangt að gera háleitari kröfur til
kirkjunnar en annarra stofnana.
Það er einnig réttlætanlegt að bú-
ast við trúverðugleika og heilind-
um af þeim sem helga kirkjunni
krafta sína.
Því er ekki
sama um hvað
kirkjunnar
menn deila og
alls ekki sama
hvernig þeir
gera það. Kröf-
ur okkar í garð
kirkju og klerka
mega bai-a ekki
vera óraunsæj-
ar, miskunnar-
lausar eða
ábyrgðarlausar. Það verða þær
svo sannarlega þegar við ætlum
kirkjunni að vera sameiginleg, ut-
análiggjandi samviska okkar allra
og prestum einum að skapa það
mannlíf sem við treystum okkur
ekki sjálf til að gera að veruleika.
Hjalti Hugason
Allt frá dögum Konstantínusar mikla (á 4. öld) hefur þess veriö krafist af kirkjunni aö hún þjónaöi sem samein-
andi afl í samfélaginu, segir Hjalti Hugason meöal annars í kjallaragrein sinni.
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessornnnnu
„Eftir stendur þó að deilur hafa
átt sér stað í kirkjunni. Mörgum
hefur sárnað að upp úr sauð.
Fjöldi fólks hefur glatað því
trausti sem það bar til kirkjunn-
ar. Margir hafa jafnvel snúið við
henni baki.“
„Pabbi, ekki vinna úti“
Það eru orðin viðtekin gildi í
þjóðfélaginu að fyrirvinna heimil-
isins séu báðir foreldrar barna,
útivinnandi. Bömin eru sett á guð
og lukkuna því fjölskyldumynstrið
hefur allt riölast upp úr stríðslok-
um. Amma og afi búa ekki lengur
innan seilingar. Systkini búa ekki
lengur í nánd heldur er oft langt
milli ættingja. Stuðningur ætt-
ingja hefur minnkað við bömin og
vinnukröfurnar hafa aukist.
Framleiðni, arðsemi og skipulag
verða þess valdandi að bömin fá
minni tíma foreldra og ættmenna.
Jafnvel ólíkt rekstrarumhverfi
fjölskyldna veldur togstreitu.
Bamvæn, fjölmenn heimili er eitt-
hvað sem heyrir vonandi ekki for-
tíðinni til. En stofnanauppeldi er í
sókn, sífellt eru gerðar meiri kröf-
ur til skóla, dagvistunar og sumar-
dvalar fjarri fjölskyldu. Upphaf
bamaheimila nútímans hófst ein-
hvers staðar í Rússlandi á Stalíns-
tímabilinu, að manni finnst. Þá
var þörf fyrir einvaldinn að hafa
sem flesta á vinnumarkaðinum og
konur vom engir eftirbátar karl-
anna í að styrkja vamimar og
þjóðarhag. En vestræn ríki hafa
flest tileinkað sér uppeldisstofn-
anaaðferðir
Stalíns enda þótt
Stalín sé allur og
velmegun aldrei
meiri.
„Dagvistun
barna“
Reyndar er
bamaheimili
ekki lengur nógú
fínt orð fyrir hó-
puppeldi á stofn-
unum hins opinbera. Dagvistun
skal það heita í Reykjavík. Leik-
skólar em einkum í Hafnarfirði og
hjá fólki sem ekki vill láta taka sig
of alvarlega. Gæsluvellir em að-
eins hafnfirska. Samanber gæslu-
kona, ófrýnilegt orð, ekki satt. Á
líklega heima í orðabókum geð-
veikrahæla og
fangelsa. Böm
eiga að vistast
innan fjárlaga
sem hið opin-
bera setur stofn-
unum.
Nú er ekki
verið að agnúast
út í starfsfólk
dagvistunar
sem allt er
hjartahlýtt og
barngott. Síður
en svo. Reyndar
er búið að telja
okkur trú um að
þar sé allt til
fyrirmyndar og
bömin fái þar
einstaka um-
mönnun svo
ekki verði á betra kosið. Allt er
þetta lofsvert og gott. En samt sem
áður hefur enginn getað rökstutt
að opinber handleiðsla sé betri
fyrir börnin eða meira þroskandi
en uppeldi foreldra. Þvert á móti
hafa félagslegar rannsóknir leitt í
ljós aö góð fjölskyldutengsl sé það
besta fyrir bamið eða unglinginn.
Þeir sem hafa aðhald og aga frá
heimilum verða síður eitur-
lyfjafiklar og komast
lengra á menntabraut.
Bændasamfélagiö,
glötuö arfleifö?
Böm einstæðra mæðra og
feðra, sem verða að láta
bömin sín á dagskóla, ættu
því að vera í mestri hættu
með börn sín, ef taka á trú-
arleg félagsvísindin.
Bændasamfélagið tryggði
heiltsteypta einstaklinga
og oft má sjá rólegra yfir-
bragð einstaklinga sem
koma úr sveit. Úr faðmi
fjölskyldu og jafnvægis,
þar sem hæfileg vinna er
kennd. Lyklabömin í bæj-
unum eru andstæður.
Böm öryggisleysis, ein-
semdar og aðstæðna sem
þau hafa enga lögsögu með. Börn
finna fljótt angist ef þau fá ekki út-
rás í leik. Leikskólar eru góðir í
hófi en bamið þarf foreldra meira
en yfir blánóttina. Böm þurfa líka
pabba í ieik og daglegri umgengni.
Hvar er pabbi minn? Pabbi, ekki
vinna úti? Böm eru ekki gömul
þegar þau byija að spyrja skyn-
samlegra spuminga.
Sigurður Antonsson
„En samt sem áður hefur enginn get-
að rökstutt að opinber handleiðsla sé
betri fyrir börnin eða meira þroskandi
en uppeldi foreldra. Þvert á móti hafa
félagslegar rannsóknir leitt í Ijós að
góð fjölskyldutengsl sé það besta
fyrir barnið eða unglinginn.“
Kjallarinn
Sigurður
Antonsson
framkvæmdastjóri
Með og
á móti
Sauðnaut í Eskifjörð
Eykur
sérstöðu
„Tilgangur-
inn með því að
leggja til inn-
flutning sauð-
nauta er að
fjölga villtum
spendýrum á
íslandi og auka
þannig enn
meira sérstöðu
landsins. Þetta
yrði til að laða
ferðamenn til landsins og verður
þar af leiðandi til að skapa
aukna atvinnu.
Hvað varðar beitarhaga fyrir
þessi dýr þá bendi ég á að sauðfj-
árbúskapur hefur dregist veru-
lega saman á undanfornum
ámm.
Þau rök að landið sé þegar of-
beitt eiga því ekki við; allavega
ekki á Austurlandi. Eins og
kunnugt er hefur ríkiö í tvígang
gert tilraunir með að flytja inn
sauðnaut. Þær tilraunir mistók-
ust að vísu en þá spyr ég: Hvers
vegna ekki að gera eina tilraun
enn og sleppa dýranum í eyði-
firði á Austurlandi. Slíkt myndi
öragglega gleðja marga þeirra
fjölmörgu ferðamanna sem heim-
sækja Austfirði.
Takist tilraunin vel má velja
úr stofninum dýr fyrir þá bænd-
ur sem vilja breyta sínum bú-
skaparháttum frá hefðbundnum
greinum og reyna sauðnauta-
rækt. Sauðglöggum mönnum
sem ég hef rætt þessa hugmynd
við líst vel á hana. Menn hafa
prófað hér ýmislegt í gegnum tíð-
ina. Þar má nefna loðdýrarækt
og laxeldi. Hvers vegna ekki
sauðnaut?"
Andrés Elísson
bæjarfulltrui.
Gunnar Gíslason
matsveinn.
Land-
eyðing
„Þessi hug-
mynd er fárán-
leg og gersam-
lega út úr
korti. Þessi
dýr stór-
skemma þann
gróður sem nú
hefur náð sér á
strik eftir að
sauðfé fækk-
aði. Ég varð
fyrir þvi á sínum tíma þegar ég
gróðursetti tré í garði mínum að
sauðfé lagðist á gróðurinn og
stórskemmdi og eyðilagði. Roll-
urnar átu þetta meira og minna
upp til agna. Ég á ekki von á því
að sauðnautin verði neitt skárri í
þeim efhum. Ég þykist vita að
þessi innflutningur hugnist
veiðimönnum vel. Þar með fá
þeir meiri fjölbreytni í veiðiskap-
inn. Sá bæjarfulltrúi sem ber
fram þessa tillögu er þekktur
veiðimaður og I mínum huga er
það bara fyrirsláttur að þessar
skepnur eigi að gleðja augu
ferðamanna. Öllu nær er að
álykta sem svo að hugsunin sé sú
að svala frekar veiðieðlinu.
Þessi dýr eru hægfara og
hlaupa í hnapp við hræðslu. Þess
vegna geta þau hentað veiði-
mönnum sem ekki ráða við
sprækari dýr. Það er alveg ljóst
að þetta er viðbót sem alls ekki á
heima í íslensku dýralífi. Sauð-
nautin era mjög þungar skepnur
sem eru þungar á fóðrum og fara
illa með jarðveg. Þeim mun því
ekkert fylgja annað en landeyð-
ing. Við tnegum ekki kasta á glæ
þeim árangri sem náðst hefur
með fækkun sauðkindarinnar.
Hugmyndin er því að mínu viti
ekkert annað en glapræði. -rt