Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.1996, Qupperneq 13

lto\hXÍ)AGUR
16. OKTOBER 1996
Musica Antiqua
Framundan eru þrennir tón-
leikar fyrir vaxandi fjölda áhuga-
manna um fyrri tíma tónlist hér
á landi; tónlist frá miðöldum,
endurreisnar- og barokktímanum
og fram á klassíska tímabilið. Yf-
irskrift tónleikanna er Norður-
ljós, og þeir verða þrjá sunnu-
daga í röð.
Fyrstu tón-
leikar Norð-
urljósa verða
sunnudaginn
20. október
(kl. 17 í forsal
Þjóðminja-
safnsins). Þar
leika Camilla
Söderberg,
Rut Ingólfs-
dóttir, Peter
Tompkins,
Judith Þor-
bergsson,
Guðrún Ósk-
arsdóttir,
Snorri Örn Snorrason og Sigurð-
ur Halldórsson tónlist eftir
Vivaldi, sem var eitt af höfuðtón-
skáldum barokktímans. Hópur-
inn kemur saman sérstaklega fyr-
ir þessa tónleika og leikur hana á
barokkhljóðfæri.
27. nóvember syngur Voces
Thules-hópurinn „Vesper" eða
kvöldtíöasöng úr Þorlákstíðum,
| sem er íslensk tónlist úr handrit-
um frá 14. öld. Forsmekkinn
fengu tónleikagestir á ógleyman-
legum' tónleikum í Sundhöll
Reykjavíkur á Listahátíð í sum-
ar. Hópurinn er að vinna tíðirnar
allar, sem verða um fjórir
klukkutímar i flutningi, og stefna
að því að gefa þær út á hljóm-
diski 1998. Robert A. Ottósson
skrifaði á sínum tíma doktorsrit-
gerð um þetta tónverk á þýsku og
hún hefur orðið hópnum lykill að
því.
Þessir tónleikar verða kl. 17 í
anddyri Háskóla íslands.
Loks mun svo hinn heims-
þekkti þýski tónlistarhópur
Sequentia flytja miðaldatónlist
við eddukvæði sunnudaginn 3.
nóvember kl. 17 í Þjóðminjasafn-
inu. Þessa tónlist hefur hópurinn
flutt undanfarið á tónleikum sín-
um í Evrópu við frábærar undir-
tektir og stefnir að því að taka
hana upp á hljómdisk hér á landi.
Tónleikamir eru haldnir í
samvinnu Musica Antiqua og
Ríkisútvarpsins.
Ævintýri fyrir full-
orðna
Myndlistarkonan Björg Örvar
hefur gefið út skáldsögu með
löngum titli: Meinaböm og mar-
| íuþang,
ævin-
týri um
ást-
skyldar
verur
og un-
aðstak
kræð-
unnar.
Björg
hefur
áður
gefið út
Björg Örvar. ljóða-
bók, en
þessi fyrsta skáldsaga hennar
gerist í sjávarþorpi og sveitinni
upp af þvi og segir frá kynlegum
fyrirbærum og undarlegum örlög-
um manna og dýra. Að sögn höf-
undar er þetta „ævintýri fyrir
fullorðna, þroskasaga, ástar- og
* harmsaga, magnþrungin, losta-
full og gleðirík með írónísku
ívafi.“ Björg gefúr bókina út sjálf
í 100 tölusettum og árituðum ein-
tökum (enda kallar hún forlagið
sitt 100 bóka forlagið) og selur
hana á vinnustofu sinni, Álafoss-
vegi 18b í Mosfellsbæ.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
_________________ menniagn
Sigríður Ella
syngur heima
Sigríður Ella Magnúsdóttir hefur verið á far-
aldsfæti um veröldina síðan hún fór til Vínar til
að læra söng fyrir margt löngu og síðastliðna tvo
áratugi hefur hún verið búsett í Englandi. Hún er
hér í nokkurra vikna heimsókn núna og tekur
þátt í Spönskum kvöldum í Kaffileikhúsinu með
fríðu föruneyti.
„Ég tók því boði þegar mér var sagt hverjir
ættu að leika undir hjá mér,“ segir hún. „Ég
hafði heyrt í Pétri Jónassyni og Einari Kristjáni
Einarssyni á tónleikum í Wigmore Hall og vissi
að mér yrði óhætt með þeim.“
En hvað er eiginlega langt síðan hún söng
heima síðast?
Óratóríur og óperur
„Ég söng hér snemma í vor, í apríl minnir mig,
í Gerðarsafni í Kópavogi; en síðast tók ég þátt í
óperusýningu þegar Islenska óperan setti upp
Rigoletto, líklega 1989. En ég hef ekki alltaf verið
á lausu og það er erfitt fyrir óperuna héma að
ráða manneskju sem getur bara verið í stuttan
tíma. Þau hafa verið þolinmóð við mig, til dæmis
þegar ég söng í Carmen, Aidu og II Trovatore, og
skipt um söngvara þegar ég þurfti að fara. Þegar
bömin mín vora lítil kom ég með þau með mér
hingaö. Einhvem tíma fóra þau i skóla héma
meira að segja. En þegar þau stækkuðu varð erf-
iðara að þvæla þeim fram og aftur.“
- Hvar hefúrðu þá sungið?
„Undanfarin ár hef ég sungið mikið af óratorí-
um og öðram kirkjuverkum, Jólaóratóríu Bachs,
Sálumessu Mozarts, 9. sinfóníu Beethovens, til
dæmis, sem era vinsæl í Bretlandi allt árið um
kring, því þar er mikil kórmenning. Þá kem ég
samdægurs á æfingu hjá kórnum og syng svo á
tónleikum um kvöldið.
Ég hef líka verið staögengill söngkvenna i að-
alhlutverkum í stóra óperuhúsunum, í Carmen,
Samson og Dalilu, Cosi van tutte, Aidu og
Werther. Þá syng ég allar æfingar, því stjörnurn-
ar koma bara á sýningar, og er svo til taks ef eitt-
hvað kemur upp á. Alls hef ég verið staðgengill á
um níutíu sýningum, þar af fiöratíu á ferðalagi
Covent Garden um Austurlönd en aðeins einu
sinni hef ég sungið á sýningunni. Þá söng ég
hluta af Carmen í Japan.
Það er þægilegt starf að vera staðgengill, þá
situr maður heima hjá sér og fær borgað fyrir
það! Auðvitað er það líka frústrerandi, en bót er
í máli að ég hef líka sungið í óperam og verið að-
almanneskjan sjálf. Síðast söng ég i Aidu í Hol-
land Park í London í fyrrasumar og í Grímudans-
leiknum á þessu ári.“
- Hvað viltu helst syngja?
„Ég er alltaf að komast meira og meira inn í
Verdi. Til dæmis hef ég nokkram sinnum sungið
Úlriku i Grímudansleiknum. Hún er spákerling,
hálfgerð nom. Hlutverkið er mjög krefiandi og
passar vel fyrir konu á mínum aldri.
Það eru þrjár gerðir af mezzósópran rödd, létt-
ur og lýrískur mezzósópran, dramatískur mezzó-
sópran, og svo ein gerð þar á milli. Sú lýríska
syngur til dæmis i óperam Mozarts, en þau hlut-
verk hæfa mér ekki vel. Milligerðin syngur til
dæmis Carmen. Hún þarf að hafa kjöt á röddinni.
Þegar ég hef sungið hlutverk í þessum stil hefur
mér gengið þeim mun betur sem salurinn hefur
verið stærri. Þegar ég söng síðast í Wigmore Hall
sögðu gagnrýnendur að ég ætti greinilega heima
í stóra húsi. Og nú er ég hér í Kaffileikhúsinu!
En það er ekkert vont að syngja þar. Að vísu
hlýt ég að játa að mér finnst svolítið ruddalegt að
vera svona ofan í fólki meðan ég er að belgja mig
- þeir sem næstir sifia geta talið fyllingamar í
tönnunum á mér! En mér er alveg sama hvar ég
syng.
Nú er ég á leiðinni að verða dramatískur
mezzósópran. Maður þarf aö vera líkamlega
sterkur til að takast á við þessi krefiandi hlut-
verk. Ekki feitur, en þú sérð ekki magran lyft-
ingamann!
Dalila í ópera
Saint-Saéns er
mitt hlutverk.
Umboðsmað-
urinn minn
segir að engin
syngi hana
betur en ég!
Hún hentar
mér afskap-
lega vel, auk
þess sem mér
þykir gaman að
syngja á frönsku.
Svo syng ég
Carm-
meðal annars sungið hana í Frakklandi á
frönsku, og mörg fleiri hlutverk.
Auk þessa hef ég sungið á ljóðatónleikum, ein
eða með öðrum, einstaka sinnum með manninum
minum, Simon Vaughan bassbarítón. Oft er mér
boðið að vera einsöngvari, til dæmis með karla-
kórum, og þá syng ég allt sem beðið er um, allt
frá óratóríum til Gilberts og Sullivan. Þó á ég
erfitt með að syngja á málum sem ég hef ekki til-
finningu fyrir, til dæmis slavneskum málum.“
Að vita hvernig veðrið verður
- Er einhver munur á að syngja fyrir landa
sína og annað fólk?
„Nú era Bretar næstum orðnir landar mínir,
en samt er munur á að syngja fyrir þá eða íslend-
inga. Það er erfitt að útskýra í hverju hann felst,
en hér er eins og maður viti einhvers staðar inni
í sér hvernig veðrið verður bráðum. Þessari til-
finningu nær maður aldrei erlendis, hversu lengi
sem maður býr þar. Mér finnst ég líka vita hvern-
ig fólk muni bregðast við hér, og einhvem veginn
slaka ég á þegar ég kem hingað. Ég finn hvað ís-
lenskum áhorfendum þykir vænt um mig og mér
þykir líka óskaplega vænt um þá.“
- Ertu kannski að hugsa um að koma heim?
„Okkur dreymir um að eyða meiri tíma hér.
Maðurinn minn er mikill málamaður og var að
bæta við sig rússnesku þegar elsta barnið okkar
fæddist. Þá hætti hann rússneskunáminu og fór
að læra íslensku með henni, og bömin mín ólust
upp á íslensku alveg þangað til þau fóru í skóla.
Við Simon kynntumst hins vegar á þýsku, við
söngnám í Vín, og töluðum þýsku saman þangað
til við fóram að tala ensku við krakkana. Við eig-
um lítið hús á Grímsstaðaholtinu sem við erum
að hugsa um að stækka svolítið og búa í haginn
fyrir okkur."
- Hvað er framundan núna?
„Núna í lok október á ég að syngja á mik-
illi íslandskynningu í Barbican Center í
London. Ég syng tvisvar við undirleik
Jónasar Ingimundarsonar. Ég er bókuð á
ýmsa aðra tónleika í London, til dæmis
óperadúettatónleika með sópransöng-
konu. Svo kenni ég dálítið, aðallega
fólki sem hefúr átt í einhverjum
vandræðum með röddina; það kem-
ur jafnvel til mín frá öðrum lönd-
um, Þýskalandi og Noregi til dæm-
is.“
- Hvað myndirðu helst vilja
gera?
„Rækta garðinn minn á allan
hátt, bæði í eiginlegum skilningi,
þvi við eigum stóran garð á bú-
garðinum þar sem við búum, og
óeiginlegum: hugsa um fiölskyld-
una og syngja. Mér er sama hvar
ég syng, því ég hef fengið tækifæri
til að syngja á stórum og frægum
óperusviðum og öðram ekki eins
frægum. Ég hef sungið á Trékyllis-
vík á Ströndum, og það eru einir
eftirminnilegustu tónleikarnir
mínir.
Það eru forréttindi að fá að
| syngja, en ég vil ekki lengur vera
langtímum saman frá fiölskyld-
unni. Líf farandóperasöngvarans er
afar einmanalegt, hann býr einn í ferðatösku
mestan hluta ársins. Ég er ekki viss um að
ungum söngvurum sé þetta ljóst.
En garðrækt er holl. Það er gott að horfa á
hvemig allt tekur sinn tíma að vaxa. Svo er gott
að eiga gamla skólafélaga á íslandi sem sinna
manni þegar maður kemur i heimsókn."
- Hvað syngja mezzósópransöngkonur lengi?
„Lengi, ef maður heldur sér vel. Röddin eldist
ekkert fyrr en líkaminn að öðru leyti. En maður
fer að syngja önnur hlutverk. Þegar ég hætti að
syngja hef ég nóg önnur áhugamál, til dæmis önd-
un og raddbeitingu. Fyrir utan allar bækurnar
sem ég á eftir að lesa!“
Aðdáendur Sigríðar Ellu ættu ekki að biða með
að hlusta á hana í Kaffileikhúsinu. Hún verður
flogin burt fyrr en varir.
Smáatriðin eru ljóðsins virði
Hvemig smáatriði geta leitað á
hugann og fest í minninu er endurtek-
ið yrkisefni í nýrri ljóðabók Óskars
Árna Óskarssonar. Hann er öðru
fremur skáld skynhrifa. Á hófstilltan
hátt leitast hann við að fanga upplif-
anir á hluhim sem við fyrstu sýn láta
ekki mikið yfir sér. í skáldskap hans
ríkir gjaman viss andakt þótt ljóðin
feli ekki í sér beina upphafúingu þess
sem ort er um. Það eitt að veita hlut-
um athygli getur gert þá skáldlega.
Lesandinn fær á tilfmninguna að
fyrst smámunir svo sem „litbrigði
pollanna", „diskaglamur" eða „gufa
úr pylsupotti" séu ljóðs virði þá hljóti
hversdagsleikinn að verðskulda eftir-
tekt.
Óskar Ámi yrkir ekki einungis um
veruleikann heldur einnig um
drauma og ímyndanir. Bókin skiptist
Bókmenntir
Kristján Þórður Hrafnsson
í þijá hluta og sá síðasti, Vegamyndir,
sker sig úr en hann samanstendur af
stuttmn textum, ferðalýsingum sem
era oft beinar frásagnir. Yfir fyrsta og
öðrum hluta hvílir meiri dulúð og
þeir eru ljóðrænni. Þar sækir skáldið
yrkisefni inn í minnið eða inn í heim
ímyndunaraflsins eins og í ljóðinu
„Nótt við Nýlendugötu":
Ljósameistarinn fikrar / sig hægt
upp stigann / með stjörnuskrúfiámið
// brothættur geisli / kviknar í
glugga hafmeyjunnar // það brakar í
tágastól / i sofandi húsi / við Ný-
lendugötu // á reikistjömunni Jörð
Hér er náð fram sterkri tilfinningu
dulúðar og kyrrðar með því að víkka
myndina stöðugt. Brak í tágastól er
numið ekki aðeins sem hljóð í einu
húsi við tiltekna götu, heldur sem at-
burður á jörðinni, atburður í him-
ingeimnum.
í mörgum ljóða Óskars Áma er
höfðað á raunsæislegan hátt til heym-
arinnar í því skyni að skapa stemn-
ingu. Því að hlusta eru lika eignaðar
nýjar víddir. Það er talað um að
hlusta á ský og í ljóðinu „Skijáfið"
virðist „stjörnuskær himinninn"
fremur höfða til heymar en sjónar:
„Þetta kvöld/ hætti regnið að
streyma/ skýin greiddust sundur/ og
stjörnuskær himinninn/ kom aftur í
ljós:/ fólkið opnaði gluggana/ og
hlustaði...“
Óskar Ámi hefur vald yfir sérstök-
um tóni. Ljóðstíll hans er hátíðlegur
án þess að vera upphafmn. Þegar hon-
um tekst best upp vekja ljóð hans
áleitna tilfinningu fyrir því að undur
tilverunnar leynist allt í kring.
Óskar Árni Óskarsson: Ljós til að
mála nóttina. Mál og menning 1996£