Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.1997, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1997
15
Dvergur
Útvarpsmaður
nokkur var að
ræða einkalíf
leikkonunnar Pa-
melu Anderson
og endaði umíjöll-
un sína á því að
yfirhöfuð hefði
hann ekki áhuga
á „dvergum úr
plasti". Mér
hnykkti dálítið
við þar sem ég sat
gegnumstungin
skarti, vandlega
hárlituð og örðu
hærri en opinber-
ar dvergamæling-
ar leyfa.
Misvísandi
kröfur
Kjallarinn
Úlfhildur
Dagsdóttir
bókmenntafræðingur
Það mátti varla
á milli sjá hvort manninum
fannst verra; að konan væri
smávaxin eða að hún væri svo
ósvííln að dulbúa sig með plasti.
Umforma sig, má segja; og um-
forma sig einmitt í líki þeirrar
fullkomnu ímyndar sem þjóðfé-
lagið - lesist: karlmenn - hefur
skapað konum. Samkvæmt
þessu tapar Pamela alltaf; sem
„venjuleg" kona er hún ekkert
og þegar hún dulbýr sig sam-
kvæmt skilgreindum fullkom-
leika verður fjandinn laus.
Útvarpsmaðurinn yfirlýs-
ingaglaði gengur þama inn í
aldagamla orðræðu um dular-
gervi kvenna og falsanir þar sem
(karl)menn hafa í gegnum tíðina
haft gríðarlegar áhyggjur af
þeim hæfileika kvenna að hafa
hamskipti með hjálp
klæðnaðar og snyrti-
vara og villa þannig
hraustlega á sér heim-
ildir. Þannig eru til frá-
sagnir örvæntingar-
fullra karlmanna frá
18. öld um eiginkonur
sem breytast úr fagur-
mótuðum fegurðardís-
um í ósköp venjulegar
konur þegar þær hafa
flett af sér dularklæð-
um þeim sem notuð
voru til að ginna mann-
greyið í hnapphelduna.
Núna á tuttugustu öld-
inni, i minu minni,
söng íslenskur trú-
badúr um næturgest
sinn sem reyndist
„morgunljót". Æ, æ,
aumingja litlu greyin,
mikið óskaplega hlýtur þeim að
hafa brugðið illa.
Þessar misvísandi kröfur hafa
reynst dálítið ruglandi fyrir kon-
ur þar sem þess er krafist að þær
uppfylli hugmyndir samfélags-
ins um kvenlega fegurð um leið
og þeim eru bannaðar leiðirnar
til að nálgast þá fegurð. Reyndar
á það sama við
um karlmenn í
dag þar sem
samfélagið hef-
ur einnig skap-
að þeim óhöndl-
anlegar ímynd-
ir sem fæstir
kunna að fylla
upp í.
Pamela
vinnur samt
En Pamela
vinmn' samt. Því að þótt íslensk-
ur útvarpsmaður dái hana ekki
þá gera það þúsundir manna og
kvenna. Pamela hefur gert það
sem fæstar þora; að sýna og
sanna með sínum eigin sérhann-
aða líkama að munurinn á hinni
„raunverulegu" (fögru og full-
komnu) konu og þeirri tilbúnu
er enginn. Með því að fylla
markvisst upp í ímyndina
ómögulegu sýnir Pamela svo að
„Þannig eru til frásagnir örvænt-
ingarfullra karlmanna frá 18. öld
um eiginkonur sem breytast úr
fagurmótuðum fegurðardísum í
ösköp venjulegar konur þegar
þær hafa flett af sér dularklæð-
úr plasti
Pamela Anderson. - Hefur gert það sem fæstar þora; að sýna og sanna
með sínum eigin sérhannaða líkama aö munurinn á hinni „raunverulegu"
konu og þeirri tilbúnu er enginn.
ekki verður um villst að hin
„raunverulega" kona er ná-
kvæmlega jafnmikill tObúningur
og hún sjálf.
Á þennan hátt er Pamela And-
erson sæborg (cyborg) i skil-
greiningu Donnu Haraway sem
ræðir um sæborg eða hið lífræna
vélmenni sem nýja mennsku.
Þar sem mannskepnan verður sí-
fellt háðari og nánari vélunum
sem hún er umkringd eru mörk-
in milli manneskju og vélar að
verða eyddari og því segir
Donna að við séum að verða að
sæborgum. Og þessi nýja
(vél)mennska felur í sér nýja
möguleika til að skilgreina upp á
nýtt, ekki bara mennsku heldur
líka kvenmennsku og karl-
mennsku; nú getum við búið til
nýjar ímyndir til að fylla upp í,
jafnframt því sem við gerum
grín að þessum ímyndum öllum
með því að uppfylla þær.
„Ég vil frekar vera sæborg en
gyðja,“ segir Donna en Pamela
slær henni við; í framtíðarkvik-
myndinni Barbwire er hún bæði
gyðja og sæborg þar sem hún
fyllir upp í rullu Bogarts í Casa-
blönkuðum endi.
Úlfhildur Dagsdóttir
Rannsóknir fíkniefnamála
Undanfarnar vikur hafa fjöl-
miðlar fjallað um ákveðna rann-
sóknarþætti er lúta að uppljóstrun
flkniefnamála. Þar sem hér er um
að ræða einn flóknasta og veiga-
mesta málaílokk íslenskra saka-
mála varðar miklu að löggæslu-
menn hafi skýr lagaákvæði og
starfsreglur frá viðkomandi yfir-
völdum varðandi meðferð slíkra
mála.
Hér á landi er enginn skóli til að
sérhæfa og þjálfa lögreglumenn á
hinum ýmsu sérsviðum sakamála-
fræðinnar, þeir verða að láta sér
nægja reynsluheim eldri starfs-
manna. Vissulega er lögreglu- og
tollskólinn góð undirstaða fyrir þá
sem eru að hefja almenn löggæslu-
störf en það vantar deUdaskiptan
framhaldsskóla þar sem löggæslu-
menn gætu valið á milli mismun-
andi greina sakamála.
Námskeið og kynnisferðir til út-
landa gefa mönnum aðeins tak-
markaða innsýn í þessi sérhæfðu
verkefni. Alla faglega úrvinnsla og
þá hugmyndafræði sem slíkar
sakamálarannsóknir byggjast á
verða löggæslumenn að læra í
skóla. Sjálfsagt ættum við að fá er-
lenda sérfræðinga til að hjáipa
okkur að koma upp slíkum skóla
hér á landi. Einnig gætu ungir og
hæfileikaríkir löggæslumenn sótt
virta skóla erlendis.
Breyttir tímar.
Sakamál þróast og breytast í
tímans rás eins og öU önnur
mannanna verk. Við höfum að
mestu treyst á gamlar og sígUdar
aðferðir við upp-
ljóstrun sakamála
en á sama tíma
hafa þeir sem fjár-
magna og skipu-
leggja fikniefna-
innflutning, selja
og dreifa efnum,
tUeinkað sér í
auknum mæli al-
þjóðlegar aðgerð-
ir. Við þessari
þróun verða lög-
reglu- og dómsyf-
irvöld aö bregðast með skjótum og
skUvirkum hætti.
Skýr starfsfyrirmæli til lög-
gæslumanna frá viðkomandi yfir-
völdum varðandi rannsóknarað-
gerðir við uppljóstranir fíkniefha-
mála skortir, enda engin fagleg út-
tekt verið gerð í þeim efnum. Lög-
reglumenn geta því verið í
nokkrum vafa um lögmæti að-
gerða sinna og
verða því oft að
taka mikla per-
sónulega áhættu.
Þessu verður að
breyta og gefa lög-
gæslumönnum
vítækari rann-
sóknarheimildir
eða a.m.k. hlið-
stæðar þeim sem
gefa besta raun í
V-Evrópuríkjum.
Hér er m.a. átt við
skipulögð upplýs-
ingakerfi, aðgang
að skattaframtöl-
um og bankavið-
skiptum grunsam-
legra aðila, ferða-
bókanir, símahler-
anir og aðrar bein-
ar tæknilegar upptökur.
Þá hafi löggæslan skýrar og af-
dráttarlausar heimildir tU að
kaupa fikniefhi og greiða fyrir
upplýsingar sem leiða tU upp-
ljóstrunar, enn fremur sé þeim
fjárhagslega gert kleift að skipu-
leggja langtímaeftirlit með skipu-
lagðri fjármögnun, innflutningi
og dreifingu fikniefna, en mikið
hefur á skort að svo sé. Sjálfsagt
þarf að breyta eldri lögum og
setja ný lagaákvæði tU að ná fram
þessum breytingum. MikUvægt er
að aUar breytingar í þessum efn-
um séu gerðar í sátt og samlyndi
við fólkið í landinu, það skilji
nauðsyn þess að við höfum öU í
þessum efnum verk að
vinna og iUgresi upp að
rífa.
Forsenda refsimats
Ýmsum kann að finnast
að höggvið sé nærri
heimilishelgi fólks með
svo afgerandi rannsókn-
arheimUdum og að hér
sé verið að koma á lög-
regluríki. Þeim sem
þannig kunna að hugsa
vU ég benda á að lang-
flest ríki Evrópu hafa
hliðstæðar eða víðtæk-
ari rannsóknarheimUd-
ir en hér er lagt tU og
eru þau ekki talin til
svonefndra lögreglu-
ríkja. íslenskir lög-
gæslumenn eru trausts-
ins verðir að fara með slíkt rann-
sóknarvald.
Endurskoðuð sé málsmeðferð
dómara er tekur til forsendna
refsimats á grundveUi þeirra af-
leiðinga sem afbrot af þessu tagi
valda. Sjálfsagt þyrftu dómarar
ekki síður en löggæslumenn að
sérmennta sig á hinum ýmsu svið-
um sakamálafræðinnar. Sá kerfis-
bundni refsirammi hegningarlaga
sem þeim ber að dæma eftir virð-
ist stundum ganga gegn réttlætis-
og siðgæðiskennd fólks enda er
það svo að skynsemi og dómgreind
verða oft að heyja harða baráttu
við tilfinningar og langanir.
Kristján Pétursson
„Skýr starfsfyrirmæli til löggæslu-
manna frá viðkomandi yfirvöldum
varðandi rannsóknaraðgerðir við
uppljóstranir fíkniefna skortir
enda engin fagleg úttekt verið
gerð í þeim efnum.“
Kjallarinn
Kristján
Pétursson
fyrrv. deildarstjóri
Með og
á móti
Úthlutun úr Kvikmyndasjóði
Ógerlegt að
sinna öllum
„Úthlutun úr Kvikmyndasjóði á
þessu ári er um margt söguleg. í
fyrsta skipti tekst sjóðnum að
styrkja fjórar leiknar kvikmyndir í
fullri lengd sem
ráðgert er að
taka á næstu
mánuðum. Auk
þess hlutu tíu
handritshöf-
undar styrki til
að þróa verk
sín á árinu.
Þetta er mögu-
legt í krafti auk-
ins fjármagns
til Kvikmynda-
sjóðs sem í rauninni er afdráttar-
lausasta stuðningsyfirlýsing ríkis-
valdsins við kvikmyndagerð í
landinu um langt árabil. En þótt
hagurinn hafi vænkast er þetta
ekki endastöð í endurreisn Kvik-
myndasjóðs heldur verður að
halda uppbyggingunni áfram.
Þannig tókst úthlutunamefnd ekki
að styrkja stuttmyndir og heimild-
armyndir að þessu sinni, enda
ógerlegt að sinna öllum stefnum
samtímis við núverandi aðstæður.
Athugasemdir stuttmynda- og
heimildarmyndagerðarmanna eru
því vel skiljanlegar og ber að taka
alvarlega. Hins vegar er fráleitt að
ætla að lög hafi verið brotin við út-
hlutun eins og haldið var fram í
fjölmiðlapistli i DV fyrir skömmu.
Er það í raun alvarlegt þegar fjöl-
miðlarýnir gerir sig sekan um slík
mistök. Úthlutunarnefnd hefur
skýlaust vald í þessum efnum en
niðurstöður hennar hverju sinni
boða ekki endilega framtíðarstefnu
sjóðsins."
Þrjár greinar
útundan
„Síðasta úthlutun úr Kvik-
myndasjóði íslands vakti furðu
flestra kvikmyndagerðarmanna.
Kvikmyndagerðarmenn sem og að
ég held þorri
landsmanna
skilja það sem
svo að sjóðnum
beri að styrkja
allar kvik-
myndagreinar í
landinu, enda
kveður svo á í
lögum sjóðsins.
Fyrir einhvern
misskilning út-
hlutunarnefnd-
ar sást henni yfir þrjár greinar,
þ.e. heimildarmyndir, stuttmyndir
og teiknimyndir (anlmationÍ Allar
þessar greinar kvikmyndagerðar
lifa góðu lífi um heim allan nema á
íslandi.
Það er eins og úthlutunarnefnd
hafi unnið sem strengjabrúða í
þetta sinn en það er enn og aftur
stór misskilningur að brúðuleik-
hús eigi að fjalla um úthlutanir á
almannafé sem veitt er til að
styrkja ört vaxandi atvinnugrein í
landinu. Sé skýringin sú hjá þess-
ari úthlutunarnefnd að engin verk-
efni hafi verið hæf til úthlutunar,
en það eru einu haldbæru rökin
sem nefndin getur sett fram sér til
málsbóta, þá var þeirri skýringu
gefið heldur betur langt nef þrem-
ur dögum síðar. Á námstefndu um
fjármögnun heimildarmynda, sem
undirritaður hafði frumkvæði að
með stuðningi og í samvinnu við
ýmsar opinberar stofnanir, m.a.
Kvikmyndasjóð, Ríkissjónvarpið,
menntamálaráðuneytið og Nor-
ræna kvikmynda- og sjónvarpsjóð-
inn, varð niðurstaðan aht önnur.
Námskeið þetta hófst daginn eftir
að úthlutun sjóðsins var tilkynnt
þann 22. janúar. Úthlutunin kom
sem köld kveðja frá úthlutunar-
nefndinni til þeirra kvikmynda-
gerðarmanna er fást við annað en
framleiðslu bíómynda." -HK
Þór Elís Pálsson,
fulltrúi íslands í
stjórn Fllmkontakt
Nord.
Þorfinnur Omars-
son, framkvæmda-
stjóri Kvikmynda-
sjóös.