Dagblaðið Vísir - DV - 10.02.1997, Blaðsíða 18

MÁNUDAGUR 10. FEBRÚAR 1997 DV
★ *
is %enning
k-k
Káta ekkjan
Hvað er sannleikur?
Ekki allir jafnglaðir
Dorrit Willumsen valdi ákveðna
j leið til að segja sögu Hermans
Bang, og norræna verðlaunanefnd-
in var ánægð með þá leið, en það
eru ekki allir. „Mig klígjaði yfir
þessari bók,“ segir Gordon Holrne-
bakk fyrrum ritstjóri hjá norska
I Gyldendal í grein í tímaritinu
Vinduet, og ógleðin stafar aðaUega
af því að Dorrit skyldi velja
skáldævisöguformið, sem Gordon
kallar „blendingsform". Annar
Norðmaður, rithöfundurinn og
gagnrýnandinn Gystein Ziener,
lýsti því yflr í Aftenposten að það
væri hneyksli að Dorrit skyldi fá
;S verðlaunin. Persónan Bang verður
« „ekki aðeins óttalegur aumingi sem
maður finnur tii með heldur er
:; hann rændur öilum lífskrafti í frá-
sögninni“. Þessi ögrandi maður er
gerður meinlaus.
Svo snörp orðaskipti veröa sjald-
an út af verðlaunum Norðurlanda-
ráðs, en einkum þegar verðlauna-
hafmn er kona. Ég minnist til dæm-
is látanna sem urðu þegar Herbjörg
Wassmo fékk þau fyrir Hudlos
himmel, síðasta bindið í mögnuð-
um þríleik sínum um stúlkuna
Tónlist
Sigfríður Bjömsdóttir
spunaein-
kennum.
Marta G.
Haildórsdótt-
ir er hrífandi
Valencienne.
Hún hefúr
létta og
óþvingaða
sviðsfram-
komu og út-
geislunin er
sterk. Þær
Signý glíma
á stundum
báðar við
það að rödd-
in flýtur ekki áreynslulaust heldur er haldið uppi
með afli. Allir sem hafa rekið upp tón vita að það
gerist ekki án áreynslu en hlustendur sækjast eft-
ir þeirri blekkingu að svo sé. En víst hljómaði
rödd Mörtu oft vel, til dæmis þegar hún
syngur til Danielos ofan úr stigaþrepun-
um, afslöppuð og einlæg.
Sigurður Bjömsson er baróninn sem
tengir allar senur. Þetta er krefjandi hlut-
verk sem hann skilaði með ágætum. Sér til
aðstoðar hafði hann líklega kraftmesta leik-
ara sýningarinnar, Árna Tryggvason, í hlut-
verki þjónsins Njegusar.
Þorgeir J. Andrésson syngur Camille, mann-
inn sem Valencienne er hugfangin af. Þessi
hlutverkaskipan er ekki alveg trúverðug en
Camille kom oft vel fyrir og Þorgeir átti góða
söngspretti. Tenóramir Jón Þorsteinsson og Stef-
án Helgi Stefánsson em skemmtilegir sem von-
biðlar ekkjunnar, annar ágengur og æstur, hinn
aliur mýkri og léttari, en um leið heitari. Jón
þekkja margir að góðu, en það er hinn ungi Stef-
án sem vekur mesta athygli. Ekki bara fyrir háa
failega tenórtóna, sem hljóma yfir
allan samsöng, heldur líka
skemmtilegan leik. Gaman verður
að fylgjast með ferh þess imga og
efnilega söngvara.
Margt var kátlegt bæði í texta
og ljóði í þýðingu Flosa Ólafssonar
og Þorsteins Gylfasonar en líka
stundum allt að því gróft sem er
ekki það sama og að vera tvírætt.
Kórinn hljómar þéttur og sterkur og á stóran
þátt í heildaráhrifum sýningarinnar. Páh hélt
vel á sprotanum og hljómsveitin hitnaði í leik
sínum um leið og söngvarar og leikarar á svið-
inu. Þegar byrjunarörðugleikamir eru yfirunn-
ir er þessi sýning ágætasta skemmtun og víst að
margir munu söngla hin þekktu stef með hækk-
andi sól.
Tónlistarhátíðin Myrkir
músíkdagar hófst siðastliðið
föstudagskvöld í Norræna
húsinu. Þar kom fram
Blásarakvintett Reykjavíkur
og á efhisskránni voru verk
eftir Jónas Tómasson, Kar-
ólínu Eiríksdóttur, Finn
Torfa Stefánsson, Atla Heimi
Sveinsson og Hafliöa Hall-
grimsson. Undirritaðm- fékk
rangar upplýsingar um
hvenær tónleikamir ættu að
hefiast, hann mætti stundvís-
lega í góðri trú rétt fyrir
klukkan hálfhíu en komst þá
að því sér til gífurlegrar skelf-
ingar að hann var hálftíma of
seinn. Fyrsta verk efhisskrár-
innar, Sonata III, eftir Jónas
Tómasson, var löngu búið og
Mutanza-Umröðun eftir Kar-
ólínu Eiríksdóttur var í and-
arslitrunum.
Fyrsta tónsmíðin sem und-
irritaður heyrði var Þáttur ’96
eftir Finn Torfa Stefánsson en í efnisskránni
lætur tónskáldið hafa eftir sér að hann hafi
samið það til að hvíla sig frá módemismanum.
Hann hafi viljað skapa eitthvað með stefium og
augljósum takti - og hefur tekist það. Þáttur
’96 er hin þokkalegasta tónsmíð, snyrtilega
samin en ristir ekki mjög djúpt. Við fyrstu
áheym hljómaði verkið eins og snoturlega
samsoðnar tónhugmyndir sem virtust ekki al-
veg vita hvert þær áttu aö fara. Kannski hefði
Finnur Torfi átt að leggja meiri áherslu á
markvissari uppbyggingu og meiri stígandi í
tónsmíð sinni; hann hefði trúlega gefið henni
Blásarakvintett Reykjavíkur - samspilið óaöfinnanlegt.
Tónlist
Jónas Sen
meiri dýpt þannig. En Blásarakvintettinn stóö
sig frábærlega vel - eins og í verkunum sem á
eftir komu. Samspilið var nánast óaðfinnan-
legt alla tónleikana og hver hending fullkom-
lega mótuð.
Næst var komið að Smámunum eftir Atla
Heimi Sveinsson sem í
efnisskrá sagði að væru
„ópus mínus eitthvað“,
vegna þess að verkin era
stuttar glefsur, samdar á
námsárum tónskáldsins,
áður en hann varð full-
mótaður listamaður.
Snemma hefur krókurinn
beygst; þessar litlu tón-
smíðar eru engin
bernskubrek heldur hver
annarri betri og bera vott
um hnitmiðaða hugsun
og frjótt ímyndunar-
afl. Slagverk spilaði
mikilvæga rullu og
var niðurröðun hljóð-
færanna öll hin snilld-
arlegasta. Væri svo
sannarlega gaman að
heyra fleiri æskuverk
Atla Heimis.
Lokarétturinn á tónlist-
nv.munH Hari armatseðlinum var síðan
Intarsia eftir Hafliða Hall-
grímsson. Það er dálítið einkennileg tónsmíð
og ber þess vitni að tónskáldinu hefur aldrei
almennilega tekist að vinna úr innblæstri sín-
um. Oft koma fyrir góðar hugmyndir en þær fá
ekki að njóta sín fyrir fullstífri rytmískri um-
gjörð, eða þá að þær kafna í fæðingu vegna
þess að allt er eyðilagt með hvellum hávaða,
taugaveikluðum tónhendingum eða óþarfa
þögnum. Þetta hefur verið kallað „Síminn
hringdi-einkennið“; það er eins og tónskáldið
hafi ekki haft vinnufrið heldur stöðugt verið
truflað af reiðum leigusala og aftur og aftur
þurft að byrja upp á nýtt.
Kennsla og list
Skíma, málgagn móðurmáls-
kennara (2 1996) kom nýlega út,
fullt af athyglisverðum greinum.
Meðal annars talar Eiríkur Brynj-
ólfsson við Vilborgu Dag-
bjartsdóttur í tilefni þess að
hlaut fyrst manna verð-
Jónasar Hallgrímsson-
í nóvember sl.
Vilborg segir til dæmis
því hvemig hún notar
barnabækur til að kenna
börnunum á rétt sinn og
bendir á að öll böm eigi
að kynnast bamasáttmála
Sameinuðu þjóðanna. í lok samtals-
ins spyr Eiríkur Vilborgu hvort
hún sé meira skáld en kennari, og
hún svarar:
„Róbert Abraham Ottósson var
giftur ágætum kennara sem hét
Guðríður Magnúsdóttir og vann
hér í þessum skóla (Austurbæjar-
skólanum). Róbert sem var góður
listamaður sagði einu sinni: Góður
kennari er jafn sjaldgæfur og góður
listamaður því þetta er svo sam-
bærilegt. Kennari er í sínu starfi að
vinna sömu hluti og listamaður-
V"? . 44
: mn.
Óperettan Káta ekkjan eftir Franz Lehar var
frumsýnd á íslandi í þriðja skipti á laugardags-
kvöldið. Prúðbúnir gestir i húsi íslensku óper-
unnar virtust skemmta sér mjög vel og fógnuðu
ákaflega 1 lokin.
í helstu hlutverkum era þau Signý Sæmunds-
dóttir sem káta ekkjan, Garðar Cortes er Danielo
greifi, Marta G. Halldórsdóttir er hin unga og
fagra Val-
encienne og
Sigurður
Bjömsson er
Zeta barón,
maður henn-
ar. Sigurlaug
Eðvaldsdóttir
er konsert-
meistari
Hljómsveitar
íslensku óp-
erunnar.
Það er
heldur ófrjótt
að velta fyrir
sér hvort tón-
listin sé góð
eða leikverk-
ið áhugavert.
Sagan hefur
dæmt og yfir-
burðavin-
sældir óper-
ettunnar
segja allt sem
segja þarf. Þó
skal játað að
það er aðeins
með erfiðismunum hægt að ímynda sér að Káta
ekkjan fylgi mannkyni inn i 21. öldina nema sem
hluti liðinnar sögu.
Og það er einmitt yfirbragð liðinnar sögu sem
gefur sýningu íslensku óperunnar nokkuð
skemmtilegan svip. Margir muna fyrstu uppfærsl-
una hér 1956 og fóru svo aftur árið 1978. Þegar
þeir svo koma nú í þriðja skipti sjá þeir gamla
kunningja á sviðinu og í hljómsveitargryfiu! Pál
P. Pálsson með tónsprotann og Magnús Jónsson,
Kristin Hallsson, Sigurð Björnsson og síðast en
ekki síst Sieglinde Kahmann leikandi og syngj-
andi á sviðinu. En við sögu koma líka nýir flytj-
endur og alla þessa krafta þurfti leikstjórinn,
Andrés Sigurvinsson, að flétta saman í trúverð-
uga heild.
Fyrsta senan er hrífandi í svarthvítu. Mynstur
og leikur að línum kastast milli kjóla Huldu
Kristínar Magnúsdóttur búningahönnuðar og
veggja Stígs Steinþórssonar sem vann leikmynd-
ina. Samhverfar uppstillingar veislugesta grafa
Dorrit Willtnnsen er stolt og glöö
yfir bókmenntaverðlaunum Norð-
urlandaráðs - sem eðlilegt er.
Reyndar segist hún í viðtali við
Politiken hafa orðið alveg nógu
glöð yfir að vera tilnefnd til verð-
launanna, það þýddi að ævisögunni
hennar um Herman Bang var dreift
um öO Norðurlönd.
í viðtalinu talar hún um allt það
efni sem hún fór í gegnum meöan
hún skrifaði bókina og hvers vegna
hún valdi að skrifa ffernur skáld-
sögu en ævisögu um Bang. „Endur-
minningar, ævisögur og samtíma-
bréf gefa svo ólíkar myndir af hon-
um að ég fékk smám saman á til-
finninguna að endurminningar og
ævisögur séu líka eins konar skáld-
skapur, og að það sé kannski ekki
tO neinn einn sannleikur
um manneskju heldur séu
þeir margir. Þess vegna
var svo nauðsynlegt að
lesa aOt þetta efni, þá gat
ég leyft mér að vera svo-
lítið ósvífin.“
- Hvernig ósvífin?
spyr blaðamaðurinn.
„Manni verðm- að
finnast maður þekkja
persónu sem hefur verið
í raun og veru fiarska vel tO að
geta valið hvemig á að lýsa henni.
Ég hefði vel getað látið Herman
þjást meira eða gert hann betri eða
demonískari. AOt var tO í dæm-
þó undan þeirri tilfinningu fyrir frelsi sem
skreytingin kaOar á og fyrsti þáttur var í
heOd heldur stirður og ósannfærandi. Jafnvel
fiðlutónamir hljómuðu á stundum óhreinir.
Vafalaust skýrir frumsýningarskrekkur þar
mikið og er það þá ekki í fyrsta skipti í flutn-
ingssögu óperettunnar, ef marka má skemmti-
lega frásögn af fyrstu uppfærslu á verkinu í
Káta ekkjan f hópi vonbiöla sinna. Á minni myndinni eru Signý Sæmundsdóttir og
Garöar Cortes í hlutverkum sínum. DV-myndir Hilmar Þór
viðamikiOi og vel unninni efnisskránni.
En sýningin sótti verulega í sig veðrið. Eftir
veika blábyrjun annars þáttar söng Signý hið vin-
sæla Viljuljóð og tókst að
gera þetta nánast slagara-
kennda en aOtaf hrífandi lag
að sínu, gæða það einlægni
og lífi sem tengdist þeirri
persónu sem hún var að
leika. En stundum hljómaði
rödd Signýjar eins og hún
sæti ekki vel og mýkt Vilju-
ljóðsins hefði mátt lita meira gleðOæti frúarinnar
í leik og söng.
Garðar Cortes fer faOega með hlutverk Dani-
elos. Ekki bara syngur hann mjög vel, sem er
gundvaOaratriði, heldur leikur hann líka
skemmtOega. Blævængsatriðið er gott dæmi.
Karlasenan sem kemur á eftir er skemmtOegasta
atriði sýningarinnar. Þar bregða vrngir sem gaml-
ir á leik og glensið verður freyðandi með léttmn
Myrkir músíkdagar