Dagblaðið Vísir - DV - 20.02.1997, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 20. FEBRÚAR 1997
Fijálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingan 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: jSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgalds.
Lán eru fíkniefni
Tekjulágt fólk, sem þarf að dreifa kostnaði af sumar-
leyfisferð á lengri tíma en eitt ár, hefur ekki efni á ferð
af því tagi. Ef það leiðist inn í villigötu auðfenginna
ferðaskrifstofulána, getur það hæglega skuldað að lokum
meira eða minna í sumarleyfum þriggja síðustu ára.
Eins er um tekjulágt fólk, sem þarf að dreifa kostnaði
af bílkaupum á svo langan tíma, að skuldin lækkar hæg-
ar en verðgildi bílsins. Sú villigata gerir höfuðstólinn
neikvæðan og hlýtur að enda með skelfingu, ef önnur
fjármál bílkaupandans eru með líkum hætti.
Einnig er hættulegt fyrir fólk að kaupa bíla með lán-
um, sem fela í sér, að það verður að skipta við ákveðið
tryggingafélag, sem hefur mun dýrari tryggingar en fólk
getur aflað sér sjálft, ef það hefur augun opin. Þá er fólk
að taka á sig dýrar kvaðir umfram skráða vexti.
Við höfum á undanfornum árum búið við stóraukið
framboð lánsfjár. Margir eiga erfitt með að breyta hug-
arfari sínu frá þeim tíma, þegar skortur var á lánsfé og
menn gripu hvert tækifæri, sem gafst. Nú verða menn
að kunna að velja og hafna í offramboði lánsfjár.
Ekki er hægt að koma í veg fyrir, að fyrirtæki reyni
að auka veltuna með því að bjóða lengri lán en skynsam-
legt er fyrir viðskiptavinina að taka. Fólk verður einfald-
lega að læra að lifa við þá staðreynd, að lánsfé er farið
að fljóta um þjóðfélagið eins og önnur fíkniefni.
Ef litið er á arðgjöf þeirra hluta, sem fólk aflar sér með
því að taka á sig afborganir og vexti af lánum, þá er ljóst,
að neyzluvörur eða skammlífar eignir á borð við ferða-
lög, bíla og heimilistæki eru ekki líkleg til að standa
undir hefðbundnum kröfum hagfræðinnar um arðsemi.
Alvarlegra er, að nýjar mælingar benda til, að al-
mennt sé ekki arðbært að taka lán til að komast í lang-
skólanám. Það stafar af, að almennt mat í þjóðfélaginu á
gildi langskólamenntunar er ekki í samræmi við það,
sem haft er á orði á tyllidögum þjóðarinnar.
Ýmist endurspegla umsamin laun háskólastétta ekki
umframkostnað þeirra af langskólanámi eða þá að at-
vinnulífið metur ekki langskólanám sem svarar þessum
umframkostnaði. Þetta er auðvitað alvarlegt íhugunar-
efni fyrir þjóðina í heild og einkum unga fólkið.
Ástandið hefur ekki alltaf verið svona. Á efri árum
viðreisnartímabils sjöunda áratugarins var langskóla-
gengið fólk orðið tiltölulega vel sett í samanburði við
aðra. Þá voru líka bjartsýnir tímar í þjóðfélaginu og
langskólagengið fólk horfði fram á traust vinnufæri.
Nú er öldin önnur. Stjómvöld standa á framfaraheml-
unum og fyrirsjáanlegt er aukið atvinnuleysi langskóla-
fólks ofan á tiltölulega lágar tekjur þeirra, sem fá vinnu.
Þetta kann að breytast á löngum tíma, en í bili er ekki
hægt að mæla með langskólanámi fyrir ungt fólk.
Húsbréf eru einu lánin, sem skynsamlegt er að taka
um þessar mundir. Þau spara fólki húsaleigukostnað,
sem yfirleitt er dýrari kostur og einkum óþægilegri
vegna skorts á langtíma húsnæðisöryggi. Eigið húsnæði
gefur fólki mun fastara land undir fætur en ella.
Á því verður að hafa þann fyrirvara, að brugðizt geta
tekjumar, sem greiðslumat byggist á. Fólk missir vinnu
án þess að hafa gert neitt af sér. Fyrirtækjum getur geng-
ið illa af öðrum ástæðum, til dæmis vegna aukinnar
samkeppni. Þá geta húsbréf orðið að hengingaról.
Fólk þarf að átta sig á, að lán er ekki happdrættisvinn-
ingur, heldur umframpeningur, sem reynt er að pranga
inn á það eins og hverju öðm flkniefni.
Jónas Kristjánsson
Margir eru ekki alveg vissir hver þessi jaöarskattur sé, enda sést hann ekki á skattskýrslu, segir Ágúst m.a. í greininni.
Urbætur í
skattamálum
Það hefur komið
glöggt fram í umræðu
síðustu misseri hvað
núgildandi skattakerfi
er óréttlátt. Það er eink-
um hin mikla umræða
um jaðarskatta sem
mótar umræðuna.
Hvað er jaðarskatt-
ur?
Fólk þekkir virðis-
aukaskatt og tekjuskatt,
en margir eru ekki al-
veg vissir hver þessi
jaðarskattur sé, enda
sést hann ekki á skatt-
skýrslu.
Jaðarskattur er sá
skattur sem fólk verður
að greiða þegar tekjur
þeirra aukast. Ef tekj-
ur fólks aukast til
dæmis um 10.000 kr. á
mánuði og það verður
að borga 4.200 kr. í
skatt af því þá er jaðar-
skatturinn 4.200 kr. eða
42%. Jaðarskattur er
þannig viðbótarskattur
sem fólk borgar við að
auka tekjur sínar.
Fólk greiðir tekju-
skatt en fær á móti per- ........-..
sónuafslátt sem er um 24.000 kr. á
mánuði. Einstaklingur sem er með
um 57.000 kr. á mánuði greiðir 42%
í skatt sem er 24.000 kr. Á móti
kemur persónuafslátturinn, þannig
að þessi aðili greiðir engan skatt.
Þess vegna er sagt að skattfrelsis-
mörkin séu við 57.000 kr., þ.e. sá
sem hefur laun undir 57.000 kr.
greiðir engan tekjuskatt.
Þetta er sérstaðan í okkar skatt-
kerfi. Við erum með háa skattpró-
sentu og háan persónuafslátt. Er-
lendis er algengara að skattprósent-
an sé lægri og persónuafslátturinn
einnig.
íslenska kerfið kemur þannig út
að fólk á lægstu laununum greiðir
engan eða mjög lítinn tekjuskatt, en
Kjallannn
Agúst Einarsson
alþingismaður í þing-
flokki jafnaöarmanna
millitekjufólkið
greiðir mjög háan
tekjuskatt. Þeir
hæstlaunuðu hafa
venjulega einhver
ráð til að komast hjá
miklum skattgreiðsl-
um.
Barna- og vaxta-
bætur
Þessu til viðbótar er
félagslegt öryggisnet
sem felst m.a. í
bamabótum, bama-
bótaauka og vaxta-
bótum. Hvað er nú
það? Bamabætur er
bætur sem ríkið
greiðir með hverju
„íslenska kerfíð kemur þannig út að
fólk á lægstu laununum greiðir eng-
an eða mjög lítinn tekjuskatt, en
millitekjufólkið greiðir mjög háan
tekjuskatt. Þeir hæstlaunuðu hafa
venjulega einvher ráð til að komast
hjá miklum skattgreiðslum.“
barni óháð tekjum fjölskyldu.
Bamabótaauki em einnig bama-
bætur, en þær em greiddar eftir
tekjum. Þannig fær sá sem hefur
lág laun hærri bamabótaauka en
aðrir.
Vaxtabætur em greiddar til fólks
sem skuldar og þarf að greiða vexti.
Þær em hæmi til þeirra sem era
með lægri tekjur. Bamabótaauki og
vaxtabætur em þannig tekjutengd-
ar, þ.e. þær lækka þegar laun
hækka.
Þessi tekjutenging bamabótauka
og vaxtabóta veldur erfiðleikum
gagnvart millitekjufólki, þ.e. fólki
með 80.000 kr. til 180.000 kr. í heild-
arlaun á mánuði sem er langstærsti
hópur launþega landsins.
Þar sem bamabótaauki og vaxta-
bætur lækka hjá þessu fólki þegar
laun aukast þá verður sáralítið eft-
ir af kauphækkun til þeirra. Þetta
em jaðaráhrif, en það er rangt að
kalla þetta jaðarskatta. Það em
ekki skattar þótt bætur minnki með
vaxandi tekjum.
Einfalt dæmi um þetta er laun-
þegi sem fær 10.000 kr. kauphækk-
un á mánuði en fær e.t.v. aðeins
3.000 kr. í vasann, vegna þess að
tekjuskattur hans hækkar um 4.200
og barnabótaauki og vaxtabætur
minnka um 2.800 kr. Þetta er vanda-
málið sem er að sliga venjulega
launþega. Þó þeir nái fram launa-
hækkun þá verður lítið úr henni.
Hvaö er hægt aö gera?
Hugmyndir um endurbætur á
þessu kerfi era m.a.:
Taka upp tvö skattþrep, annað
t.d. 15% á lægri tekjur og 35% á
hærri tekjur í stað núverandi
42% eða hafa eitt tiltölulega lágt
skattþrep á allar tekjur
Lækka persónuafslátt og hafa
jafnvel mismunandi persónuaf-
slátt, þ.e. hærri fyrir láglaunafólk
Lægst launaða fólkið greiðir þá
engan skatt frekar en áður.
Skattar millitekjufólks lækka.
Skattar hátekjuhópa standa í
stað eða hækka.
Minnka tekjutengingu bama-
bótaauka.
Hækka bamabætur.
Minnka tekjutengingu vaxtabóta.
Þetta eru raunhæfar tillögur sem
lækka jaðarskatt, léttir skattbyrði á
launafólki, einkum millitekjufólki,
og bætir kjör þeirra.
Afkoma ríkisins skerðist nokkuð
í fyrstu en lækkim tekjuskatta ein-
staklinga eykur m.a. umsvif í hag-
kerfinu sem hefur jákvæð áhrif á
ríkissjóð. Það er víða óréttlæti í
launa- og skattamálum. Þaö er for-
gangsverkefni jafnaðarmanna að
berjast gegn því.
Ágúst Einarsson
Skoðanir annarra
Staðreyndir gylliboða
„Samkeppnisstofnun á að ganga hart eftir því að
auglýsingar birti allar staðreyndir gyOiboðsins,
skýrt og greinOega. Ef sólarlandaferð á 190 þúsund
krónur kostar í raun 250 þús., þá verður það að
koma fram. Ef bOl sem kostar 15 þúsund á mánuði
kostar í raun 25 þús., þá verður það að vera ljóst.
Sölumenn iðka þann ljóta leik að brjóta reglur og
draga í land þegar, og ef skammir koma. Setja ber
viðurlög við brotum."
Stefán Jón Hafstein í Degi- Timanum 19. febr.
Vá á Skeiðarársandi
„Meginorsakir hættuástandsins era fólgnar í því
orkuríka og óreiðukennda ferli sem þetta hlaup var,
hversu hratt atburðir á sandinum gerðust og hversu
mikið magn vatns, aurs og jaka var á feröinni...Jafh-
vægi hefur siðan verið að komast á smám saman og
verður svo næstu misserin og þvi fylgja breyttar að-
stæður sem geta búið yfir hættum...Gleymum því
ekki að hingað munu flykkjast erlendir ferðamenn í
þúsundum, sem flestir hverjir munu aOs ekki vita
hvað sandbleyta er eða hvemig hún bregst við eða
bregöast má við henni. Margir þeirra munu ekki
einu sinni trúa á það og telja £dla viðvörun um það
ástæðuiitla."
PáU Imsland í Mbl. 19. febr.
Sérstakt blað
„Alþýðublaðið er afskaplega sérstakt blað í ís-
lenskum blaðaheimi. Þú kaupir ekki blaðið tO þess
að fá dagskrá útvarps og sjónvarps, upplýsingar um
gengi og verðbréfamarkað eða hvað er verið að sýna
í bíó. Það færð þú annars staðar. Þú kaupir það ekki
heldur af þvi að það sé „málgagn". Blaðið styður
jafnaðarstefhuna en það er ekki krossfari pólitísktra
mannkynsfrelsara...Álþýðublaðið verður skemmti-
legt blað, áhugavert og spennandi."
Sighvatur Björgvinsson í Alþbl. 19. febr.