Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.1997, Síða 22

30
MÁNUDAGUR 3. MARS 1997
Kominn tími á
árekstur við geim-
stein
Vísindamenn eru kannski
ekki allir á einu máli um
hvort árekstur risaloftsteins
og jarðar fyrir 65 milljónum
ára hafi valdið útrýmingu
risaeðla. En þeir eru sammála
um að kominn sé tími á að
annar risasteinn úr geimnum
skelli á jörðinni. Þá skoðun
sína byggja þeir á gögnum sem
hefur verið safnað úr fornum
loftsteinum sem hafa fallið í
Ástralíu, Nýju-Mexíkó og á
Suðurskautslandinu.
Um 40 þúsund tonn af geim-
efni falla til jarðar á ári
hverju, mest í formi pínulítilla
loftsteina sem eru tæpur millí-
metri i þvermál. Mesta ógnin
stafar hins vegar af stórum
smástimum, sem geta orðið 9
kílómetrar í þvermál, eða jafn-
vel halastjömum. Smástirni af
áðurnefndri stærð mundi
mynda 150 metra breiðan gíg.
Dýrum áx hár fyrr
en talið var
Spendýmm fór að vaxa hár
milljónum ára fyrr en áður
var talið. Vísindamenn ráða
það af hærðum dýraleifum
sem fundist hafa í fomum lög-
um af dýraskít.
Vísindamennimir Jim
Meng við Massachusettshá-
skóla og Andre Wyss við Kali-
fomíuháskóla í Santa Barbara
sögðust hafa fundið vísbend-
ingar um loðin dýr í 60 milljón
ára gömlum steingerðum dýra-
saur í Innri-Mongólíu í Kína.
Frá þessu er sagt í tímaritinu
Nature.
Litningagalli gæti
orsakað ofrjásemi
Smá-
vægileg-
ir gallar í
karllitningnum
kunna að eiga sök á ófrjósemi
karla i sumum tilvikum, ef
marka má niðurstöður
lækna við Minnesotahá-
skóla sem sagt er frá í
læknablaðinu New England
Joumal of Medicine.
Dr. Jon Pryor og rannsókn-
arhópur hans komust að þvi
að í 7 prósentum þeirra 200
ófrjóu karla sem þeir rannsök-
uðu vantaði örlítil stykki í Y-
litninginn, erfðaefni sem að-
eins er að finna í karlmönn-
um.
Frekari rannsóknir leiddu
hins vegar í ljós að stykkin
sem vantaði vom ekki alltaf
völd að ófrjósemi. Tveir þeirra
sex ófrjóu karla sem þessa
erfðaefnisbita vantaði í áttu
feður sem eins var ástatt fyrir.
Pryor segir engu að síður að
uppgötvanir hópsins geri vís-
indamenn enn hæfari í að
greina ófrjósemi. Því væri
hægt að leggja fyrr til að hjón
fengju aðstoð við að reyna að
eignast bam. Þannig mundi
sparast bæði tími, fyrirhöfn og
peningar.
* . »
j,
jJ Jj WSj -;Í2ijJiJJJ
Þjóðfélagsstaðan hefur
bæði áhrif á líf og dauða
Ekki er sama Jón og séra Jón þeg-
ar dauðinn er annars vegar. Atvinna
manns hefur nefnilega mikil áhrif á
hvemig og hvenær maður gefur upp
öndina. Svo segir í fjölda skýrslna
sem birtar vom í breska læknablað-
inu fyrir skömmu. Þær staðfesta nið-
urstöður fyrri kannana vísindamanna
en nýju rannsóknirnar ná til mikils
fjölda manna og spanna áratugi.
Fram kemur að verkamenn, fólk
sem hefur lítil áhrif á dagleg störf sín,
þeir sem eru í mjög streituvaldandi
störfum og fátækiingar eru líklegri en
aðrir til að deyja af völdum hjarta-
sjúkdóma.
Rannsókn Georges Daveys Smiths
og starfsbræðra hans við háskólann í
Bristol á 5.700 körlum í 21 ár leiddi í
ljós að 70 prósenta meiri líkur vora á
því að verkamenn, sem vora fæddir
inn í verkamannastétt, dæju á líðandi
ári en þeir sem ekki stunduðu verka-
mannavinnu. Þá voru meiri líkur á að
verkamenn reyktu, væru með háan
blóðþrýsting, væru of þungir og þjáð-
ust af brjóstverkjum og lungnakvefi.
„Félags- og efnahagslegir þættir
hafa afgerandi áhrif á heilsuna og
hættuna á ótímabærum dauða,“ segir
í grein vísindamannanna frá Bristol.
Næst segir frá rannsókn vísinda-
manna i Hoilandi og Bretlandi á opin-
berum starfsmönnum breskum. Þar
kom í ljós að meiri líkur voru á að
starfsmenn hins opinbera fengju
kransæðasjúkdóma ef þeir réðu litlu
um vinnu sína. Rannsóknin náði til
tiu þúsund rikisstarfsmanna á aldr-
inum 35 til 55 ára.
„Meiri líkur voru á því að karlar og
konur, sem réðu litlu um vinnu sína,
væru komin með kransæðasjúk-
dóma,“ skrifuðu vísindamennimir.
Þeir sögðu að ekki væri hægt að
skýra tengsl þessi með því hversu
hátt eða lágt settur viðkomandi starfs-
maður var eða með hefðbundnum
áhættuþáttum fyrir kransæðasjúk-
dóma. Þeir sögðu að draga mætti úr
þessari hættu með því að auka fjöl-
breytni vinnunnar hjá rikisstarfs-
mönnum og veita þeim meiri áhrif.
Fyrri rannsókn sömu vísinda-
manna leiddi í Ijós að ríkisstarfsmenn
í lágum stöðum voru þrisvar sinnum
líklegri til að deyja úr hjartasjúkdóm-
um á tíu ára tímabili en yfirmenn
þeirra.
Þá berst leikurinn til Glasgow þar
sem Caroline Morrison og félagar
hennar við konunglega sjúkrahúsið
rannsökuðu rúmlega fimm þúsund
manns á aldrinum 25 til 64 ára. Þau
komust að því að eftir því sem menn
stóðu hallari fæti i sanifélaginu þeim
mun meiri hætta var á að þeir dæju af
völdum hjartaáfalls.
Þá skal loks geta rannsóknar finn-
skra og bandarískra vísindamanna á
nærri 600 finnskum körlum. Þar kom
í ljós að þeir sem voru í mest krefj-
andi störfunum fengu æðakölkun fyrá
en aðrir.
isdýr eru í bráðri
útrýmingarhættu
Fjölmargir íslendingar hafa sjálf-
sagt séð og dáðst að fegurð karltígris-
dýrsins í dýragarðinum í Lundúnum.
Þeir eru kannski færri sem vita að
tígri er einn aðeins 650 Súmötrutígra
sem eftir lifa í heiminum. Þar af lifa
aðeins fjögur hundruð vilitir í sínu
náttúrulega umhverfi.
Tígrisdýr hafa mjög átt undir högg
að sækja á undanfómum árum og
dýravemdunarmenn era undir sífellt
meiri þrýstingi að grípa til ráðstafana
svo koma megi í veg fyrir útrýmingu
þessara glæsilegu skepna. Það var
einmitt í þeim tilgangi sem sérfræð-
ingar í tígrisdýrum hvaðanæva úr
heiminum hittust í dýragarðinum í
Lundúnum fyrir skömmu.
„Við höldum þetta málþing núna af
því að ástandið er mjög alvarlegt,"
sagði Richard Burge, aðalfram-
kvæmdastjóri dýrafræðifélags Lund-
úna. „Tilgangurinn er að safna saman
sem mestu af nýjustu upplýsingunum
svo dýravemdunarmenn geti metið
vandann."
Þijár af átta undirtegundum tígris-
dýra hafa dáið út á þessari öld og til-
vera þeirra sem eftir eru, er ógnað úr
ýmsum áttum. Veiðiþjófar gera mik-
inn usla og sífellt versnandi lífsskil-
yrði á kjörlendi dýranna taka einnig
sinn toll.
Á Súmötru til dæmis verður sífellt
þrengra um tígrisdýrin vegna út-
þenslu mannsins. Innræktim er því að
verða jafn alvarlegt vandamál og
veiðiþjófnaður.
Vísindamenn telja að aðeins 2500
dýr séu eftir af indverska tígrisdýr-
inu.
Hátt verð fæst fyrir tígrisdýr á
svörtum markaði þar sem hlutar
skrokks þeirra, þar á meðal beinin,
heilinn, limurinn og jafnvel auga-
steinamir eru notaðir í hefðbundin
lyf austur í Asíu.
Á ráðstefhunni kom fram að ýmis-
legt er verið að gera tii að koma í veg
fyrir útrýmingu tígrisdýranna. Á
Jövu í Indónesíu var t.d. komið á lagg-
irnar ræktunarstöð árið 1992. Þá hafa
vemdunarsinnar jafnvel íhugað
möguieikann á tæknisæðingu villtra
kventígra með sæði úr karldýrum í
dýragörðum.
ullt af Úrvalsefni:
Skynfærin á ferð 09 flugi
Jóhanna Jóhannsdóttir spjallar létt um utanferðir
íslendinga og gefur góð ráð.
Endalaust fíug
Flugvélar með tveggja hestafla hreyfla og sólarrafhlöður
fara á loft innan skamms.
Ceimverubært Bandaríkjunum
Við íslendingar eigum okkar Snæfellsjökul og umhverfi
hans. En Bandaríkjamenn hafa komið upp geimverubæ
þar sem þær sýna sig tíðast.
Goðu veirurnar
Sumar veirur lifa á því að sálga bak
teríum sem valda veikindum í fólki.
Hvernig er
orðaforðinn?