Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.1997, Blaðsíða 12

12
FÖSTUDAGUR 16. MAÍ 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
Misheppnuð grænhöfðska
Frammistaða íslendinga í aðstoð við fátækar þjóðir,
sem kerfið kallar víst þróimarlönd, hefur verið afar aum-
ingjaleg þrátt fyrir mannalæti í samþykktum Alþingis.
Aðstoðin, sem veitt hefur verið síðustu áratugina, hefur
aðeins verið brot af þeirri fjárhæð sem stjómvöld hafa
með einum eða öðrum hætti lofað, og er það út af fyrir
sig til lítils sóma. Ný skýrsla um árangurinn af þeirri að-
stoð sem þó hefur verið veitt bendir hins vegar til að sú
vanræksla hafi engu breytt um lífskjör fólks í fátækum
löndum en sparað íslenskum skattborgurum stórfé.
Að sjálfsögðu ber íslendingum að aðstoða fátæka með-
bræður sína sem búa við hörmuleg lífskjör víða í þriðja
heiminum, ekki síst í Afríku. Það er einfaldlega skylda
okkar sem erum rík á alþjóðlegan mælikvarða. Þótt gæð-
unum sé vissulega misskipt meðal landsmanna er þjóð-
in sem heild vellauðug samanborið við allan almenning
í Afríku. Af þessum sökum ber okkur eins og öðrum vel
stæðum þjóðum að hjálpa meðbræðrum okkar til sjálfs-
hjálpar. Þetta hafa stjómvöld lengi viðurkennt og geng-
ist undir alþjóðlegar skuldbindingar um að verja tiltekn-
um hluta þjóðarteknanna til aðstoðar við fátæk ríki. í
lögum sem Alþingi setti árið 1971 var samþykkt að fram-
lög íslendinga til þessara mála skyldu nema 0,7 af
hundraði þjóðarframleiðslunnar. Árið 1985 var þetta ít-
rekað með þingsályktun, en þá gefin sjö ár til að ná
markmiðinu. Reyndin er sú að á yfirstandandi ári mun
þróunaraðstoðin nema um 0,1 af hundraði þjóðarfram-
leiðslunnar. Samþykktir Alþingis hafa því reynst mark-
leysa, eins og Jónas Haralz, fyrrum bankastjóri Lands-
banka íslands, segir í nýrri skýrslu.
Aðstoðin sem íslendingar hafa þó veitt hefur verið
með tvennum hætti, eins og hjá öðrum vestrænum þjóð-
um. Annars vegar með þátttöku í sameiginlegum aðgerð-
um alþjóðlegra stofhana. Hins vegar með beinum tví-
hliða samningum við einstök lönd í Afríku.
Skýrsla Jónasar Haralz sýnir að tvíhliða aðstoðin hef-
ur að langmestu leyti misheppnast. Það kemur margt til
að hans mati, ekki síst ófullnægjandi undirbúningur
verkefnanna áður en rokið hefur verið af stað í fram-
kvæmdir. „Stefnumörkun hefur ekki ætíð verið skýr,
samráð við heimamenn ekki alltaf nægilegt, né verklýs-
ingar og starfsreglur eins greinilegar og skyldi. Nokkurs
bráðræðis hefur gætt við að hrinda framkvæmdum af
stað eftir áeggjan heimamanna. Þá hefur ekki alltaf ver-
ið fast eftir því gengið að skyldur samstarfsaðila væru
ótvíræðar og við þær staðið,“ segir skýrsluhöfundur.
Þetta á ekki síst við um stærsta þróunarverkefnið sem
var uppbygging sjávarútvegs á Grænhöfðaeyjum. Það
hefur gengið „hörmulega illa“ segir í skýrslunni. Sem
kannski heföi mátt vera fyrirsjáanlegt þar sem við þess-
ar eyjar virðist skorta það sem yfirleitt er talið nauðsyn-
legt til að byggja upp sjávarútveg - það er að segja fisk.
í þessu sambandi er auðvitað sanngjamt að geta þess
að nágrannaþjóðir íslendinga hafa einnig gert alvarleg
mistök í aðstoð sinni við þróunarlöndin. Fjármunir sem
hefðu getað skipt fátæktu fólki í Afríku og víðar miklu
máli hafa í mörgum tilvikum ekki leitt til neinna slíkra
umbóta. Mistök annarra draga hins vegar ekki úr þeim
kröfum sem gera verður til íslenskrar þróunaraðstoðar.
Hún verður að vera svo rækilega undirbúin að yfirgnæf-
andi líkur séu til þess að verkefnin komi alþýðu manna
til góða. Þjóðin mun ekki sjá eftir auknum fjármunum í
verkefni sem bera sýnilegan árangur í lífskjörum fólks.
En grænhöfðskunni verður að linna.
Elías Snæland Jónsson

3

I' B • ■'

Sumarið er aðeins 24 klukkustundir héðan. - Frá Sidney f Ástralíu.
Skraddaraþankar
um ísland
Kjallarinn
Pétur
Gunnarsson
rithöfundur
ímynda mér að hægt sé
að lifa alveg tilgangs-
lausu lífi á Hawai og
Tahiti - það er segja til-
gangurinn sé þar svo
augljóslega fólginn í líf-
inu sjálfu - á íslandi
aftur á móti þurfi að
meina eitthvað með
því.
Ef markmiðiö er aö
njóta sólar þá gefur
augaleið að ísland er
ekki landið. En hvað
skyldi þá vera mark-
miðið? Hvað er það
sem heldur íslending-
um við efnið umfram
frændgarð og fasteign-
ir? Hér er ekki bað-
strönd með mjúkum,
„Eg held að lífíð á Islandi þurfí
fyrst og fremst að vera skemmti*
legt. Það er að segja: að það þurfí
að vera gaman að lifa því. “
Á dögunum hirt-
ist athyglisvert við-
tal í Morgunblaðinu
við miðaldra hjón,
íslensk, sem höfðu
ung flutt búferlum
til Ástralíu. Þetta
var árið 1969 þegar
krakkið mikla hitti
ísland með brott-
hvarfi síldarinnar
og þjóðin gapti eins
og þorskur á þurru
landi. En það bar til
um þessar mundir
að agentar komu frá
Ástralíu og boðuðu
fólk til fundar við
sig á Hótel Sögu,
bjóðandi frítt far
suður gegn tveggja
ára vinnudvöl.
Kærustuparið
unga tók áskonm-
inni og eyddi
næstu sex árum í
Ástralíu.
Eftir það varð
ekki aftur snúið.
Þau gerðu að vísu
eina tilraun til að koma heim en
entust ekki nema i fimm ár. „Það
var bara ekki hægt að vera þar
lengur," játar maðurinn, „ekki eft-
ir að maður vissi hvemig líflð
gat verið.“ Og blaðamaðurinn
bætir við frá eigin brjósti: „Eigin-
lega er ótrúlegt að einhverjir skuli
fást til að búa héma yfir vetrar-
tímann þegar sumarið er aðeins 24
klst. í burtu.“
Hvert er markmiðið?
Þessi athugasemd blaðamanns-
ins rifjaði upp línu úr gömlu bítla-
lagi: „I’ll fohow the sun...“ - þessi
möguleiki að vera alltaf sólarmeg-
in í lífinu. Og í framhaldi af því:
hvemig stendur ísland andspænis
þessari áskorun?
Ætli það sé ekki eitt af sérkenn-
um þess að vera íslendingur aö
það skuli þurfa réttlætingu? Ég
hlýjum sandi, heldur ekki æsilegt
mannlíf á torgum og grilldagar
helst til fáir. - Hvað er það þá?
Það er okkar eigin saga sem
leggur okkur tilganginn upp í
hendur. Hún er hinn andlegi
golfstraumur sem gerir landið
byggilegt. Hún er það talnaband
sem við þurfum í sífellu að vera að
handfjatla. Ég held að lífíð á ís-
landi þurfi fyrst og fremst að vera
skemmtilegt. Það er að segja: að
það þurfl að vera gaman að lifa
því. Helst þyrfti að hríslast um fólk
fógnuður yfir að vera þátttakandi í
þessari tilraun alveg frá því að það
lítur dagsins ljós á morgnana.
Of grunnt róið
En hver er reyndin? í vikunni
heyrði ég einn af okkar allrafær-
ustu kvikmyndagerðarmönnum á
sviði heimildamynda segja frá
hugmynd sem hann hefur verið að
útfæra árum saman: að gera ís-
landssögunni skil í samhangandi
þáttaröð sem væri tilbúin til sýn-
ingar á mótum nýrrar aldar - sem
jafnframt ber upp á tímamót í
sögu þjóðarinnar: 1000 ára kristni.
Það væri of grunnt róið að segja
að hann hefði komið að lokuðum
dyrum, veggurinn var heill. Þessi
hugmynd, jafn blátt áfram sjálf-
sögð og hún er, á ekki möguleika á
að rætast. í fyrsta lagi er hún ekki
úr steinsteypu, hún er ekki einu
sinni úr gleri sem væri hægt að
flytja til landsins og tildra utan á
einhverja vel valda byggingu. Hún
er hvorki seiði né minkur og
myndi kosta sem svarar stríösút-
gjöldum vegna nagladekkja Reyk-
víkinga í heilan vetur.
Ekki lengur ránsfengur
Samkvæmt þvi höfum ekki leng-
ur ráð á okkar eigin sögu.
Þetta með öðru færir okkur
heim sanninn um hve samstillt
átak er nauðsynleg forsenda þess
að hér sé lífvænt í landi. Að við
sem þjóð erum minnsta hugsan-
lega eining möguleg.
Sú sundrungarþula sem ríkj-
andi öfl þylja aftur á móti af mestu
offorsi nú um stundir hljóðar eitt-
hvað á þessa leið: „Við erum svo
spilltir að við mergsjúgum ykkur
og stelum öllu steini léttara. Þess
vegna fer betur á því að þið fáið
okkur þjóðarauðinn til fullrar
eignar, hann væri þá ekki lengur
ránsfengur. Síðan gætuð þið verið
á sendisveinakaupi myrkranna á
milli í vel einkareknu fyrirtæki."
Nei vinir, ekki þessa tóna, held-
ur Jónas Hallgrimsson:
Lýður landráður
léttu nú svefnhettu
enn er nóg að vinna
einum er starf meinað.
(Úr Magnúsarkviðu).
Pétur Gunnarsson
Skoðanir annarra
Sjálfræðisaldur
„Ráögjöf, vemd og úrræði fyrir unglinga sem þurfa
aö brjótast undan ofríki og misnotkun verða að vera
ljós og tiltæk þeim sem þurfa. Því er hækkun sjálf-
ræðisaldurs alls ekki einhliða ákvörðun um að færa
meiri ábyrgð til foreldra. Nú hafa yfirvöld axlað
ábyrgð á þeim unglingum, 16-18 ára, sem kunna að
eiga undir högg að sækja heima hjá sér. Sjálfræðis-
svipting ungmenna á þessum aldri er rétt, en kailar á
mikla ábyrgðartilfinningu þeirra sem að standa."
Stefán Jón Hafstein í Degi-Tímanum 15. maí.
Verkfall á Vestfjörðum
„Verkfallsmenn á Vestfjörðum era með lögin og
hinn siðferðilega rétt sín megin. Vinnuveitendur
hafa gripið til verkfallsbrota, sem forysta Alþýðu-
sambandsins kveður óhikað vera lagabrot.... Þaö má
aldrei gerast, að vinnuveitendur nái að brjóta niður
baráttuþrek verkfallsmanna á Vestfjörðum með að-
stoð annarra verkamanna. Sjálfsvirðing verkalýðs-
hreyfingarinnar er í húfi. Það er athyglivert, að á
þeim fjórum vikum sem liðnar eru frá því verkfallið
hófst, þá hafa aðildarfélög Alþýðusambandsins ekki
gefið félögum sínum á Vestfjörðum túskilding með
gati í magra verkfallssjóði. Hins vegar hafa kennar-
ar gefið þeim tvær milíjónir króna.“
Úr forystugrein Alþbl. 15. maí.
Aðhald og samkeppni
„Það er út af fyrir sig mikill árangur að það skuli
hafa tekist að ná almennri kjarasátt á vinnumarkaði
næstu þrjú árin að mestu án átaka. í því sambandi
eru þó kannski merkustu tíðindin að það skuli hafa
tekist án þess að efnahagslífið hafi verið sett á hlið-
ina.... Kostnaðarhækkunum verður að mæta með
hagræöingu og rekstraraðhaldi ef ekki á illa að
fara.... Það er um að gera að nýta vel þann vinnufriö
sem kjarasamningar til þriggja ára gefa.“
HJ í Viðskipti/Atvlnnulíf Mbl. 15. maí.