Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1997, Síða 14

14
MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StjórnarformaSur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaóaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverö 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Jadarbyggðir láta undan síga
Á Hornströndum má víða sjá, hvar fólk hefur búið
fyrr á öldum í einangrun undir Qalli og við opnu hafi.
Annað jarðnæði var ofsetið og fólk varð að bjarga sér
sem bezt það gat. Þegar tækifæri efldust, einkum á tutt-
ugustu öldinni, fóru þessar jaðarbyggðir í eyði.
Jaðarbyggðir hafa alla þessa velmegunaröld verið á
undanhaldi. Það hefur einkum komið niður á dreifhýli
til sveita, en síður á sjávarplássum. Nokkum veginn
samfelld gróska í sjávarútvegi hefur haldið verndar-
hendi yfir annars tæpum jaðarbyggðum sjávarsíðunnar.
Ýmislegt hefur verið gert til að treysta vamir sjávar-
plássa. Áhrifamest er byltingin í samgöngum á landi og
í lofti. Vegir em víðast færir árið um kring, flug er víða
reglubundið og sums staðar eru jarðgöng farin að tengja
saman byggðir og styrkja þær sameiginlega.
Annað hefur orðið til að grafa undan byggðunum.
Fiskveiðar em i auknum mæli stundaðar um borð í
frystitogurum, sem geta landað afla sínum hvar sem er.
Þá hefur fyrirkomulag kvótakerfisins leitt til stórfelldra
flutninga á fiskveiðiréttindum milli sjávarplássa.
Sjávarútvegurinn er raunar smám saman að verða
óháður sjávarplássunum. Ekkert er til dæmis því til fyr-
irstöðu, að kvótar og frystitogarar safnist til Reykjavík-
ur og Akureyrar, ef sjávarútvegsfyrirtækin á þeim stöð-
um em betur rekin en önnur slík fyrirtæki.
Þetta hefur ekki enn komið niður á atvinnu í jaðar-
byggðum við sjávarsíðuna, svo að ótímabært er að
kenna kerfisbreytingum í sjávarútvegi um fólksflóttann.
Slíkar breytingar em hins vegar yfirvofandi og hafa
áhrif á væntingar fólks, sem hugsar sér til hreyfings.
Fyrst og ffemst em það félagsleg og hugarfarsleg at-
riði, sem valda því, að fólk flytzt nú tugum saman frá
sumum sjávarplássum Vestfjarða. Fólk yfirgefur mikla
atvinnu, af því að það sækist eftir betri félagslegum að-
stæðum og meira öryggi fyrir náttúmöflunum.
Engin vafi er á, að snjóflóðin á Vestförðum hafa
markað þáttaskil. Fólk er allt í einu sinni farið að átta
sig á, að íbúðir þess em á hættusvæðum. Það hættir
skyndilega að loka augunum fyrir hættunni og ákveður
í staðinn að taka á henni í eitt skipti fyrir öll.
Flestir em sammála um, að skólar hafi mikið að segja.
Vitað er, að í jaðarbyggðum, til dæmis á Vestfjörðum,
eru skólar lakari en landsmeðaltalið. Auk þess er dýrt að
gera út námsmenn í aðrar byggðir. Foreldrar flytja sig
hreinlega þangað sem bömin sækja skóla.
Sjaldan er þó talað um sterkasta áhrifavaldinn. Það er
sjálfur nútíminn, sem breytir hugarfari og væntingum. í
Reykjavík er ógrynni af kafíihúsum og börum, þar er úr-
val kvikmyndahúsa og tónleika. Þar er ilmurinn af
hinni stóm og víðu veröld nútímans úr sjónvarpinu.
Vamarbarátta jaðarbyggðanna endar vafalaust á því
að flestir íslendingar búa innan klukkutíma fjarlægðar
frá Austurvelli. Þessi þróun jafngildir eins konar nátt-
úruafli. Hún hefur malað hægt og ömgglega alla þessa
öld. Hún eyddi sveitum og mun eyða sjávarplássum.
Félagslegu miðsóknarafli fylgir jafnan líka miðflótta-
afl, þótt í veikara mæli sé. Meðan hinir mörgu sækja í
Reykjavíkurglauminn munu hinir fáu sækja í fásinnið í
jaðarbyggðunum, þar sem fólk „fer heim til sín í hádeg-
inu“, eins og auglýst var í blaði um daginn.
Stóra spumingin er svo, hvort Reykjavík verði ætíð
éndastöð sóknar fólks út í hina stóm og víðu veröld eða
hvort það tekur upp á því að sækja enn lengra.
Jónas Kristjánsson
Ég hef áður rakið nokkuð
hvemig náðst hefur samkomulag
um ýmis deiluefni sem við höfum
átt í við grannþjóðir okkar um
fiskveiðar. íslensk stjórnvöld og
utanríkisþjónusta hafa unnið
mjög mikið og mikilvægt starf í
þágu hagsmuna okkar.
Þaö greiðir götu íslenskra sjáv-
arútvegsfyrirtækja og starfs-
manna þeirra að leysa slík deilu-
mál í sátt og samlyndi við aðrar
þjóðir á grundvelli samstarfsvilja
og skilgreina þannig og tryggja
réttindi til veiða og annarra um-
svifa. Aukinn kraft og sam-
starfsvilja í viðræðiun ríkja um
þessi viðfangsefni má m.a. rekja
til Úthafsveiðiráðstefnu S.þ. og
gerð Úthafsveiðisamnings S.þ.
Enn skortir þó á samstarfsvilja.
Frænd- og vinaþjóöir eöa
hvaö?
Enn eru óleyst mörg deiluefni
okkar íslendinga og grannþjóð-
anna. Helstar og erfiðastar eru sí-
felldar erjur okkar og Norðmanna
um nærfellt allar veiðar úr þeim
stofnum sem báðir nýta. Þar er
um að ræða veiðar sem eru mjög
mikilvægar fyrir okkur, miídu
mikilvægari en fyrir Norðmenn,
sem glöggt má sjá þegar borið er
saman hlutfall framlags þeirra í
þjóðarbú hvors um sig.
Fyrst er að nefna árekstra um
iimi a m ii flpwj
r 1258 í SUPUREY JWÉl i
Mikilvægi veiðanna úr norsk-íslenska síldarstofninum gæti leitt til alvar-
legustu deilu okkar viö Norðmenn.
Skortur á sam-
starfsvilja
lendingar gerum engar
slíkar athugasemdir við
framgöngu Grænlend-
inga og höfum fullan
hug á samstarfi við þá
framvegis. Nýr samn-
ingur íslands og Græn-
lands en án Noregs
kynni hins vegar að
seija heildarstjóm þess-
ara í hættu og þar með
framtíð stofnsins.
Sífelldur óhróöur
Norðmanna
Þorskveiðar okkar í
Barentshafi hafa mjög
farið fyrir brjóstið á
þeim frændum okkar
og leitt til harðra
árekstra, töku skipa og
dómsmála í Noregi yfir
íslenskum sjómönnum
„Norömenn hafa staðið gegn eðli-
legum rétti okkar til veiða við
Svalbarða, en þar er ekki norsk
lögsaga, heldur fiskverndarsvæði
samkvæmt sérstökum alþjóða-
samningi sem Norðmenn annast.“
Kjallarinn
Árni Ragnar
Árnason
alþingismaður Sjálf-
stæðisflokksins fyrir
Reykjaneskjördæmi
loðnuveiðar sam-
kvæmt þríhliða
samningi okkar,
Grænlendinga og
Norðmanna. Sig-
urðarmálið, þ.e.
taka Norðmanna á
nótaveiöiskipinu
Sigurði VE hefur
enn orðið til að
sýna einstrengings-
hátt Norðmanna.
Stjórnvöld okkar
hafa gagnrýnt
Norðmenn fyrir að
virða ekki anda
Jan Mayen-sam-
komulagsins og
þeir hafa sætt
miklu ámæli af sjó-
mönnum okkar fyr-
ir að hagræða upp-
lýsingum um afla-
magn og veiði-
svæði. Það hefur nú
leitt til mjög
strangra reglna um
eftirlit með veiðum
þeirra við ísland, og
dóms sem sýnir að
sjómenn okkar
höfðu ástæðu til.
Hin einstreng-
ingslega og óbil-
gjarna framganga
Norðmanna sýnir að sam-
starfsvilji þeirra er lítill sem eng-
inn og hefur því mjög spillt fyrir
framlengingu samningsins. Við ís-
vegna starfa þeirra á opnu úthafi.
Þessu hefur fýlgt sífelldur óhróður
Norðmanna um starfsháttu íslend-
inga við fiskveiðar, og m.a.s. virð-
ast norskir „eftirlitsmenn" láta
nota sig til þessa.
Norðmenn hafa staðið gegn eðli-
legum rétti okkar til veiða við
Svalbarða, en þar er ekki norsk
lögsaga, heldur fiskvemdarsvæði
samkvæmt sérstökum alþjóða-
samningi sem Norðmenn annast.
Dæmi þess er kvótasetning rækju-
veiða þar, en Norðmenn stugguöu
sérstaklega íslenskum skipum
burt á veiðireynslu- tímabilinu.
Sögulegur samningur
Mikilvægi veiðanna úr norsk-
íslenska síldarstofhinum var og
getur aftur orðið slíkt að þar mun
uppi ein alvarlegasta deila okkar
við Norðmenn. Þeir hafa barist
gegn eðlilegu tilkalli okkar og
Færeyinga, en fallist á tilkall
Rússa og síðan helst Evrópusam-
bandsins af hálfu aðildarríkja sem
ekki stunduðu reglulega veiðar á
þessari síld áður fyrr. Undir lok
síðasta árs náðist sögulegur
samningur um þessar veiðar með
aðild allra rikja sem þær stunda.
Nýlega hefúr síldin veiðst innan
íslensku lögsögunnar sem er vis-
bending um að hún taki upp aft-
ur fyrri hætti og gangi á íslands-
mið. í samningnum er svonefnt
þróunarákvæði sem á þessum
forsendum getur leitt til aukins
hlutar íslands í veiðunum. Við
höfum því nokkra ástæðu til bjart-
sýni.
Árni Ragnar Árnason
Skoðanir annarra
Stjórnvöld íhugi skattaívilnanir
„Sú tilraun stjómvalda, sem hófst árið 1984, að
auka þátttöku almennings í fjárfestingu í atvinnulíf-
inu hefur skilað sér margfalt á undanfornum árum
... Nú þegar skattaafsláttur vegna hlutafiárkaupa
leggst af i áfóngum hljóta stjómvöld á íslandi að
íhuga hvort ekki sé ráðlegt að heimila skattaívilnan-
ir sem beinist að auknum langtímasparnaði. Þannig
mætti undanþiggja greiðslur á fjármagnstekjuskatti
ef þær eru bundnar í 20-30 ár, eða til einhvers
ákveðins aldurs einstaklinga."
Bjarni Ármannsson í Fréttabréfi Kaupþings.
Traust í samskiptum
viö Rússa
„Norðmenn hafa til þessa haft forskot að því leyti
til að þeir hafa haft mun nánari tengsl við Rússa en
íslendingar. Nú hefur hins vegar verið lagður grund-
völlur að auknu trausti í samskiptum íslands og
Rússlands. Samningurinn við Rússa er fyrst og
fremst rammi utan um nánara samstarf í framtíð-
inni. Bæði íslenzk stjómvöld og fyrirtæki í sjávarút-
vegi verða nú að sýna frumkvæði að því að nýta
tækifærin, sem í honum felast og byggja ofan á þann
grunn, sem hefur verið lagður."
Úr forustugrein Mbl. 22. ágúst.
Erlent sjónvarp umfram
íslenskt
„Ég á ekkert uppáhaldsefni í Ríkissjónvarpinu og
horfi ekki á þá stöð. Horfi ég á sjónvarp, þá er það
helst erlent sjónvarp sem hér er hægt að skoða í
miklu úrvali eins og allir vita ... Á erlendu stöðvun-
um er meðal annars mikið úrval af íþróttum sem
sjaldan sjást í íslensku sjónvarpi, til dæmis fialla-
sport af ýmsu tagi, sem ég hef gaman af... Ég er víst
alltaf að tapa af einhveiju sem birst hefur í sjón-
varpi, og það held ég reyndar að sé hið besta mál.“
Pétur Melsted í Degi-Tímanum 22. ágúst.