Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1997, Síða 4

4
FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1997
Fréttir
Eigendur Togs i Súðavik hófust til allsnægta: \
Fengu 100 milljónir
króna á mann
- hlutabréf sem tryggðu áratugaryfirráð greidd við söluna
Eigendur Togs hf. í Súðavík
gerðu það gott með sölu á hlutabréf-
unum í Frosta hf. til Gunnvarar á
ísafirði. Söluverð eignarhaldsfélags-
ins um yfírráð á Frosta hf., lang-
stærsta atvinnufyrirtækinu í Súða-
vík, var samkvæmt heimildum DV
524,5 milljónir króna sem að mestu
skiptist jafnt á milli fimmmenning-
anna sem stofhuðu Tog hf. árið 1987.
Eftir því sem DV kemst næst skuld-
uðu fimmmenningarnir, sem að
Togi stóðu, um 50 milljónir króna
við samrunann. Þar með halda þeir
eftir upphæð sem nemur um 450
milljónum króna sem reiknast um
90 milijónir á hvem þeirra.
Togsmenn höföu ekki í áratug
greitt nema hluta vegna kaupa
sinna á hlutabréfum í fyrirtækinu
og því yfirtekið virkan meirihluta
án þess að leggja út nema brot af
andvirði bréfanna. Það sem gerði
sölu hlutabréfanna mögulega var að
ákveðið var að sameina Hraðfrysti-
húsið í Hnífsdal og Frosta hf. Þegar
sameining hafði verið ákveðin
keypti Gunnvör hf. á ísafirð Tog hf.
á áðumefndan hádfan milljarð.
Þeir sem stóðu að kaupunum á
meirihlutanum í Frosta á sínum
tíma vom: Auðunn Karlsson, þáver-
andi oddviti hreppsnefndar, Ingi-
mar Halldórsson, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Frosta, Jóhann Sím-
onarson, fyrrverandi skipstjóri á
Bessa ÍS, og síðar útgerðarstjóri
Frosta, Jónatan Ásgeirsson, skip-
stjóri á Andey, og Barði Ingibjarts-
son, núverandi skipstjóri á Bessa.
Állar götm- síðan kaupin áttu sér
stað haföi Tog hf. aðeins greitt einu
sinni af skuldinni en lokagreiðsla
átti að fara fram árið 1995. Fyrr á
þessu ári tók að hitna undir þeim
Togsmönnum þegar Súðavíkur-
hreppur, sem stærsti einstaki hlut-
hafinn í Frosta, krafði þá félaga um
uppgjör vegna kaupanna. í fram-
haldinu fór bankastjóm Landsbank-
ans að ókyrrast og svo virtist sem
ögurstund væri að renna upp í
átakasögunni um Frosta. Eftir
nokkurt þóf var gert þríhliða sam-
komulag hreppsins, Togs og Lands-
bankans. í samkomulaginu var gert
ráð fyrir að Togsmenn leituðust viö
aö selja bréf sín við fyrsta tækifæri
og að fyrirtækið færi á almennan
hlutabréfamarkaö með hlutafjárút-
boði á haustmánuðum 1997. Loks
var ákvæði um að tækist ekki að
selja hlutabréfln leysti Landsbank-
inn þau til sín á genginu 1,15. Svo
virtist sem þar með lyki sögunni
með ósigri félaganna fimm.
Átök í áratug
Átakasagan um yfirráð í Frosta
er áratugargömul og hefúr á stund-
um skekið samfélagiö í Súðavík.
Viðskiptin áttu sér stað árið 1987
þegar áðurnefndir einstaklingar
undir merkjum Togs hf. keyptu hlut
hreppsins í Frosta fyrir 70 milljónir
króna. Málið fór fyrir dómstóla þar
sem krafist var riftunar kaupanna á
þeim forsendum m.a. að Auðunn
Karlsson, sem á þeim tima sem
kaupin fóru fram var jafnframt odd-
viti hreppsins, hefði setið báðum
megin borðsins. Hæstiréttur sýkn-
aði þá Togsmenn og kaupin héldu
því.
Forsaga þessara hlutabréfakaupa
átti sér stað fyrir tæpum áratug þeg-
Jóhann R. Sfmonarson.
ar þáverandi fram-
kvæmdastjóri,
Börkur Ákason, og
nokkrir samverka-
menn hans vildu
selja hluti sina í
Frosta hf. sem á
þeim tíma var með
blómlegri sjávarút-
vegsfyrirtækjum á
íslandi. Auðunn
Karlsson, oddviti
Súðavíkurhrepps
og stjórnarmaður í
Frosta, lagði til að
eiganda bréfanna
yrðu boðnar 50
milljónir króna í
bréfin. Seljendur
féllust á tilboðið og
varö úr að félagið
sjálft, Frosti hf., var
látið leggja út fyrir
umræddum bréf-
um.
Tog stofnaö
í millitíðinni stofnaði svo oddvit-
inn ásamt nokkrum einstaklingum
hlutafélagið Tog hf. sem keypti
þessi hlutabréf auk nokkurra fleiri
og þar með náðu Tog hf. og aðstand-
endur þess meirihluta í Frosta. Að-
standendur Togs hf. greiddu um það
bil helming kaupverðsins og það
var mat þeirra sem DV ræddi
við fyrr á þessu ári að eftir-
stöðvamar að viðbætfrun drátt-
arvöxtum og kostnaði hefðu ver-
ið um 50 milljónir króna.
Á þeim tíma skiptist formlegt
eignarhald á Frosta hf. þannig
aö Súðavíkurhreppur átti 42,7%
en Tog hf. átti 41,42%. Eigendur
Togs hf. réðu auk þess um
8,586% hlut og réðu því samtals
50,006% af virku hlutafé í Frosta
hf.
í samtali viö DV frá þessum
tíma sagði Andri Árnason
hæstaréttarlögmaður, sem vann
fyrir Súðavíkurhrepp, að svo „virt-
ist“ sem um helmingur hlutafjár
Togs hefði ekki innheimst og
áhyggjur hreppsins af því ástandi
væru skiljanlegar. Hreppurinn sé
stærsti einstaki hluthafi Frosta og
vilji eðlilega hag síns fyrirtækis
sem mestan.
Rukkaði sjálfan slg
Stjórnarformaður Frosta hf., Auð-
Baröi Ingibjartsson.
unn Karlsson, sem sat einnig í
stjóm Togs hf., skuldunautar Frosta
hf., lenti í þeirri einkennilegu stöðu
að þurfa í raun aö senda greiðslu-
áskomn til sjálfs sín, sem stjómar-
manns í Togi hf. En Frosti hf. var
látinn innleysa þessi hlutabréf
framkvæmdastjórans fyrrverandi
en þau síðan seld Togi hf„ fyrirtæki
sem oddvitinn hafði stofnað. í raun
var því Frosti notaður sem banki
sem lagði út fyrir bréfunum fyrir
fyrirtæki oddvitans, Tog hf„ helm-
ing kaupverðsins. Tog var næst-
stærsti hluthafinn i Frosta og að-
eins hreppurinn stærri. Að auki era
eigendur Togs hluthafar í Frosta
sem einstaklingar og höfðu þannig
virkan meirihluta í stjóm fyrirtæk-
isins.
Hálfdán Kristjánsson, fyrrver-
Ingimar Halldórsson.
andi sveitar-
stjómarmaöur í
Súðavík og nú-
verandi bæjar-
stjóri á Ólafs-
firði, barðist í
upphafi af
hörku gegn
kaupum Togs-
manna á Frosta.
Hálfdán fór fyr-
ir fylkingu
þeirra sem voru
kaupunum and-
vígir. Miklar óá-
nægjuöldur risu
í Súðavík eftir
að kaupin á
Frosta urðu op-
inber og var í
framhaldi þess
haldinn borg-
arafundur um
málið þar sem
mætti um þriðj-
ungur íbúanna.
Átakafundur
Auðunn Karlsson tók fyrstur til
máls. Hann rakti sögu hlutabréfa-
kaupanna nokkuð ítarlega, allt frá
því að Börkur Ákason bauð Frosta
hf. til kaups hlut sinn í fyrirtækinu.
Nam sá hlutur um 36% og var hann
keyptur af Berki á rúmar 52 milljón-
ir króna. Skömmu síðar buðu
tveir aðrir einstaklingar
Frosta sína hluti í fyrirtækinu
til sölu. Var þeirra hlutur, 13
%, keyptur á svipuðum kjörum
og hlutur Barkar eða á 17,9
milljónir.
Þar sem fyrirtækið hafði
þama eignast 49% í sjálfú sér
hefði orðið að selja megnið af
hlutabréfunum aftur í sam-
ræmi við lög. Auðunn sagði að
ekki hefði verið áhugi fyrir því
í hreppsnefndinni aö hreppur-
inn nýtti sér forkaupsrétt sinn
til að kaupa þessa hluti og því
var leitað til bæjarbúa beint og
þeim boðin hlutabréfin til kaups.
Fram kom á fundinum að Guð-
mundur Hreiðarsson falaðist eftir
20% hlut í félaginu fyrir 30 milljón-
ir en Auðunn sagði að það tilboð
heföi borist eftir að fresturinn til
kaupanna rann út.
„í þessu máli hefur verið reynt aö
gera mína aumu persónu torfryggi-
lega. Ég tel það langsótt og torkenni-
leg rök að við félagar minir höfum
staðið ólöglega að kaupum okkar á
hlutabréfunum," sagði Auðunn.
Pappírsfélag
Næst tók til máls Sigríður Hrönn
Elíasdóttir hreppsnefndarmaður.
Hún gagnrýndi það harðlega að ekki
hefði verið haldinn fundur í hrepps-
nefndinni um kaupin á hlutabréfum
Barkar. Auðunn hefði sjálfur alfarið
séð um það mál en aðrir hrepps-
nefndarmenn engar upplýsingar
fengið. Sigríður Hrönn kallaði Tog
hf. pappírsfélag. Með því hefðu fáir
einstaklingar fórnað hagsmunum
sveitarfélagsins í þágu eigin hags-
mima. Hún taldi vinnubrögð oddvit-
ans í þessu máli forkastanleg og
sagði í lok máls síns: „Ég skora á
hann að segja af sér áður en honum
verður vikið úr embætti." Var mikið
klappað á fundinum við þessi orð.
Jónína Guðmundsdóttir úr
hreppsnefndinni tók næst til máls
og viðhafði sömu gagnrýni á oddvit-
ann. Hún sagðist vera einstæð móð-
ir en hefði samt greitt hærri gjöld
til sveitarsjóðs en Auðunn.
Valdagræðgi
Hálfdán Kristjánsson gerði einnig
að umræðu efni hvemig Auðunn
hefði staðið að kaupunum á hlut
Barkar án þess að aðrir fengju að
fylgjast með því. Sagði hann að í því
máli hefði Auðunn verið að svala
valdagræðgi sinni
Ingimar sár
Meðal þeirra sem töluðu úr pontu
var þáverandi framkvæmdastjóri
Frosta hf„ Ingimar Halldórsson, og
var þungt hljóðið í honum en hann
er einn af eigendum Togs hf. Hann
sagðist illa geta setið undir því
ámæli að hann hefði komið á stað-
inn eins og þjófur á nóttu til að stela
fyrirtækinu. Sagðist hann fyrir sitt
leyti tilbúinn að yfirgefa staðinn ef
fólk óskaði þess. Hann fór þó ekki af
staðnum fyrr en nú, mörgum áram
síðar, þegar Tog hf. hefur verið selt
með methagnaði.
Málið fyrir dóm
í framhaldi af deilunum fóra
kaupin fyrir dómstóla. Þegar Hæsti-
réttur dæmdi í málinu, í maímán-
uði árið 1989, Togsmönnum í hag og
DV kynnti Hálfdáni niðurstöðumar
sagði hann: „Það fara ekki alltaf
saman lög og siðgæði. Ég vona aö
þeim gangi vel með rekstur fyrir-
tækisins og hafi hagsmuni byggðar-
lagsins að leiðarljósi.“
Banki veitir skjól
Það væsir ekki um fimmmenn-
ingana í Togi í dag sem komust frá
örbirgð til allsnægta. Kaup Gunn-
varar á Togi leystu þá úr þeirri
stöðu að þurfa að svara til saka
vegna skuldar sinnar í Frosta. Þar
er þó þáttur Landsbafrkans gagn-
rýndur en bankinn vissi alla tíð af
því hvað var að gerast í Frosta og
veitti í raun fimmmenningunum
skjól allt undir það síðasta. Eftir að
hafa stigið saman ölduna í ólgusjó
síðasta áratuginn ganga þeir út úr
rekstrinum með hálfan milljarð sem
era verðlaun samfélagsins fyrir af-
raksturinn. Óvíst er að ævintýrinu
sé enn lokið en kaflinn um Frosta er
aö baki.