Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1997, Blaðsíða 11

JL>V MIÐVKUDAGUR 3. DESEMBER 1997
wnnmg
11
Umsjón
SiljaASalsteinsdóttir
Bók sem syngur
Töfrar ævintýranna
Líf í tuskum
Ungir listamenn
styrktir
Stjóm styrktarsjóðs Svavars
Guðnasonar listmálara og Ástu
Eiríksdóttur úthlutaði nýlega
tveimur styrkjum til ungra
myndlistarmanna að upphæð 300
þúsund krónur hvor. Styrkina
hlutu Kristin Gunnlaugsdóttir og
Helgi Hjaltalin Eyjólísson. Krist-
in er fædd áriö 1963. Eftir nám í
listaskólum á Akureyri og í
Reykjavík stundaði hún nám í
íkonagerð í Róm og við Listahá-
skólann í Flórens. Hún hélt sína
fyrstu einkasýningu á Akureyri
1989 og hefúr vakið mikla athygh
fyrir málverk sín.
Helgi er fæddur 1968 og hefur
lært við myndlistarskóla í
Reykjavík, Þýskalandi, Hollandi
og við San Francisco Art Institu-
Ragna Sigurðardóttir
myndlistarmaður og rithöf-
undur hefur búið erlendis í
átta ár og nýja skáldsagan
hennar, Skot, gerist í Rott-
erdam í Hollandi, þar sem
Ragna bjó sjálf í fjögur ár.
Snemma í sögimni verður
íslensk stúlka fyrir því að
ástmaður hennar er skot-
inn til bana úti á götu og
segir sagan svo frá leit
hennar að fortíð þessa
manns sem hún þekkti
sáralítið.
„Það var leiðindaatvik
sem kveikti þessa sögu,“
segir Ragna. „Ég var á leið
heim dag einn meðan ég
bjó i Rotterdam, og þegar
ég kom út af lestarstöðinni
sá ég mannsöfnuð á göt-
unni, stóran hring af fólki
sem var haldið frá af lög-
regluborða. í hringnum Ragna Siguröardóttir
miðjum var hvítur plast-
dúkur og undan honum stóð skór. Það var lík á
götunni. Ég stoppaði ekki en hraðaði mér áfram,
mér fannst þetta svo óhugnanlegt. Það sló mig
svo að sjá skó mannsins undan dúknum. Var
ekki hægt að breiða almennilega yfir hann?
í fréttunum daginn eftir sá ég að maður hafði
verið skotinn þarna. Hann hafði gengið í veg fyr-
ir mann á hjóli og sá hafði gripið upp byssu og
skotið hann - til bana. Engin skýring fylgdi.
Auðvitað er afar þröngt i Hollandi, geysilega
margt fólk á litlu svæði og margir útlendingar.
Allt fer vel fram dags daglega en undir yfirborð-
inu er mikil spenna. Ég var talsvert upptekin af
þessari spennu þegar ég var að vinna söguna."
Ragna var við framhaldsnám í myndlist i Jan
Þær eru ófáar bækurnar sem Elías Snæland
hefúr skrifað fyrir börn og unglinga og sú
nýjasta, Töfradalurinn, er
viðbót í safhið. Elías býður
nú upp á ævintýri sem er
akkúrat eins og ævintýri
eiga að vera, skemmtileg
fantasía með hetjmn og norn-
um.
Sagan gerist í bókadalnum
„þar sem öll ævintýrin verða
til“ og segir frá Jennu Jeremías-
ar sem er ákveðin ung stúlka
með mikið rautt hár. Pabbi henn-
ar er bankastjóri í sögubankanum
þar sem aðeins er geymdur andleg-
ur auður. Þaðan koma hugmynd-
imar um allar skemmtilegu sögu-
hetjurnar sem hægt er að lesa um í
ævintýrabókum.
Þegar starfsmenn bankans fá hug-
mynd að nýrri sögupersónu er hún send út í him-
ingeiminn og verður svo til í huga einhvers rit-
höfundar sem skrifar mn hana sögu. Allar sögu-
hetjurnar sem búnar hafa verið til eiga heima í
fjöllunum í kring um bæinn en þær sýna sig
bara á söguhátíðinni sem
haldin er á tiu ára fresti.
Það sem allir óttast
mest í bænum er
óminnisbrunnurinn í
honum miðjum. Hann
er endalaus og þeir
sem falla í hann
gleymast um aldur og ævi. Ekki ógnar
margt annað lifi bæjarbúa nema ef vera
skyldi nornin í fjallinu en hún hefur
ekki bært á sér lengi. Ýmis teikn eru
þó á lofti sem benda til að löngum
svefni hennar sé lokið.
Það er ljóst frá fyrstu síðu að höf-
undur er að skrifa ádeilu á þá and-
fátækt sem einkennir afþreyingarefni
fyrir nútímaböm. Öll sagnahefð er á undanhaldi,
bæði mmmleg og skrifleg, og í hennar stað kem-
ur sjónvarpsgláp og tölvuleikir sem ekkert skilja
eftir fyrir auðugt ímyndunarafl barnanna og að
auki er þetta efni oft mjög ofbeldisfullt. Nú hugs-
ar einhver með sér að hér sé á ferðinni leiðinda-
predikun en sú er alls ekki raunin. Boðskapurinn
felst einfaldlega í efninu og
ævintýrið fær okkur sem
eldri erum til að hugleiða ör-
lög sagna fyrir böm því vel
er unnið úr þessum efnivið.
Höfundur er laus við
kynjafordóma og er það vel.
Hann lætur bæði konur og
karla gegna ábyrgðarstörfum og hetjan okkar er
úrræðagóð stelpa. Það er hins vegar galli á sög-
unni að hafa söguhetjuna 12 ára því sá aldurshóp-
ur les þetta varla og of hár aldur hetjunnar veld-
ur því að erfiðara er fyrir yngri lesendur að
samsama sig henni. Einnig hefðu mátt vera
myndir í bókinni.
Það er full ástæða til að mæla með þessari bók.
Hún er allt í senn: skemmtileg, spennandi og vek-
ur til umhugsunar.
Elías Snæland Jónsson:
Töfradalurinn
Vaka-Helgafell 1997
Bókmenntir
Oddný Árnadóttir
te. Fyrsta einkasýning hans var í
Hollandi 1993.
í dómnefhd sjóösins sitja Ólaf-
ur Kvaran, safnsfjóri Listasafiis
íslands, Halldór Bjöm Runólfs-
son, fulltiúi Myndlista- og hand-
íðaskóla Islands, og Björg Atla,
fulltrúi Sambands íslenskra
myndlistarmanna.
j „Verð ég þá gleymd"
Föstudagskvöldið 5. desember
verður opnuð sýning í Kvenna-
sögusafni íslands í Þjóðarbók-
hlöðunni sem ber heitið „Verð ég
þá gleymd - og búin saga.“ Brot
J úr sögu íslenskra skáldkvenna.
j Hún er sett upp í tilefni af út-
komu bókar Helgu Kress prófess-
í ors, Stúlka. Sýnisbók ljóða ís-
lenskra kvenna 1876- 1995, sem
væntanleg er fyrir
jól. Þar verða til
sýnis bækur,
handrit, bréf,
ljóð og per- •i|ff
sónulegir ■ y,
munir • *
skáld-
kvenna, til A
dæmis ' ’
„Fiðr- Wm
ildataska"
Theodóra f
Thoroddsen sem
hippamir hefðu Theodóra
siegist um á sin- Thoroddsen
um tima.
Þegar sýningin verður opnuð
I stendur Kvennasögusafn íslands
Ifyrir kvöldvöku þar sem flutt
verða erindi um konur og kvenna-
rannsóknir, flutt Ijóð kvenna og
sungin lög þeirra og ljóð. Dr. Guð-
rún Pálína Helgadóttir flytur er-
indi um Júlíönu Jónsdóttur skáld-
konu, en Guðrún gaf út bók um
hana nú í haust. Helga Kress flyt-
ur erindið „Stúlka án pilts", Mar-
grét Eggertsdóttir talar um kveð-
skap kvenna og varðveislu hans
I og dr. Sigríður Dúna Kristmunds-
| dóttir talar um dr. Björgu Caritas
jj Þorláksdóttur. Ingibjörg Haralds-
■ dóttir skáld les ljóð kvenna og Ás-
gerður Júníusdóttir syngur lög og
ljóö kvenna við undirleik Unnar
| Vilhjálmsdóttur.
Kvöldvakan fer fram í veit-
:J ingastofu Þjóöarbókhlöðu á 2.
hæð og hefst kl. 20. Hún er öllum
opin og aðgangur ókeypis.
j Sýningin stendur til 31. jan. 1998.
van Eyck akademíunni í tvö ár og fluttist svo til
Rotterdam. Þar búa margir ungir listamenn því
hún er ódýrari og meiri gróska þar en í Amster-
dam sem er settlegri borg. Þar hélt Ragna sýning-
ar og stundaði bæði myndlist og skriftir. Nú er
hún flutt til Danmerkur. En hvemig kemur þeim
saman, rithöfundinum og myndlistarmanninum?
„Ég er í raun og vem bara rithöfúndur. Ég er
alltaf að skrifa í myndlistinni, nota veggina i gall-
eriinu eins og blaðsíður. Nú hef ég komist að
þeimi niðurstöðu að bókin er besta formið og
ætla að halda mig við hana. Hún er öllum að-
gengileg og virkar miklu betur en þessir sýning-
arsalir."
- En nú skrifarðu afar myndrænan texta. Þú
raðar upp myndum, málar með orðum
raunsæjar myndir.
„En ég mála alls ekki með litum. Ég
hef gert tréristur og teikningar og í bók-
inni 27 herbergi notaði ég ljósmyndir.
En ég mála ekki.“
- Nokkur skilaboð til lesandans?
„Mig langaði til að skrifa bók sem fólk
læsi frá upphafi til enda, ekkert að hug-
leiða neitt mikið og merkilegt en sem
því liði vel yfir og gleymdi því sem í
kringum það er.
Mig langaði til að búa til sögu sem
væri opin í báða enda og þar sem allt
væri mögulegt, endurskapa heimsmynd-
ina frá því fyrir upplýsingaröld. Ég bjó
til persónuna Bokka, sem er ættarfylgja
aðalpersón-
unnar í uglu-
líki og situr á
öxl hennar,
vegna þess að
ég bjó í
Hollandi þeg-
- rithöfundurinn hefur yfirbugað myndlisfarmanninn. DV-mynd E.ÓI. ar ég byrjaði á
sögunni og
Hollendingar eru svo
skynsamir, trúa ekki á
drauga.
Ef það era einhver
skilaboð í sögunni þá
eru þau hvatning til
fólks að fylgja sannfæringu hjartans á örlaga-
stundu eins og Magga gerir. Það verður henni
heillaríkt þó að allt virðist mæla á móti því um
tíma.
Svo langaði mig til að búa til bók sem syngur
- og ég treysti því að einhvers staðar sé söngur í
þessari bók.“
Skot Rögnu Sigurðardóttur kemur út hjá Máli
og menningu.
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
Kristín Marja Baldursdóttir sló í gegn með
fyrstu bók sinni, Mávahlátri, og nýja bókin henn-
ar, Hús úr húsi, er til vitnis um að hún var ekki
einnar bókar kona.
Sögufléttan er allnýstárleg. Ung stúlka,
Kolfinna, tekur að sér
að þrífa hús í afleysing-
um og verður þátttak-
andi í fjórum sögum
sem kannski eru ein og
sama sagan þegar öllu
er á botninn hvolft.
Hreingerningar eru
ekki aðeins leið til að tengja saman persónur
heldur snýst sagan um þær. Því að engar tvær
hreingerningar eru eins, og Kolfinna gerir hreint
hjá öðrum en aldrei hjá sjálfri sér fyrr en líf
hennar hefur kollvarpast.
Andrúmsloft sögunnar er sérstakt og gefur
henni einna mest gildi. Hlutir skipta þar vera-
legu máli: málverk, teppi, bækur og nærföt. Við
þessa hluti gælir frásögnin og viðureign hrein-
gerningarkonunnar við þá heldur lesendum
fongnum blaðsíðu eftir blaðsíðu - því að í hlutun-
um búa eigendur þeirra, eins og Kolfinna færir
sér í nyt í bókarlok.
Um leið eru persónur sögunnar eftirminnileg-
ar. Kolfinna sjálf er sjáandi bókarinnar. Hún
kann fátt og veit fátt, sjálfsmynd
hennar er í molum og lesandinn
verður öðru hvoru pirraður á því
hve vitlaus hún er og hve mikill
aumingi. Eigi að siður samsamar
hann sig henni
' svo mjög að
hann er jafn-
hissa og hún
' yfir óvæntri
uppljóstrun í
lok bókar-
innar.
Kolfinna vex á hverri síðu
og stendur að lokum uppi
með pálmann í höndunum
- og þó.
Söngkonan, lögfræð-
ingurinn og fræðimað-
urinn, sem Kolfinna
þrífur hjá, vilja öll
móta hana eins og
leir. Þau eru eftir-
minnilegar persónur
en iðulega allfáránlegar
og á mörkum þess að vera týpur.
Sagan er því ekki að öOu leyti raunsæ.
hinn bóginn ríkir í Þingholtum sögunnar sér-
kennOegt andrúmsloft dulúðar og spennu sem er
heiOandi, hvort sem menn trúa eða ekki.
Sterkasta persóna bókarinnar
er móðir Kolftnnu.
Hún virðist vera
aukapersóna en hef-
ur sterka nærvera og
er um leið trúverðug
og marghliða. Þó að les-
andinn átti sig aOan
timann á að Kolfinna
hefúr brenglaða mynd af
henni kemur hún samt á
óvart aftur og aftur. Eins
hafa umræður um ástandið
í þjóðfélaginu þau áhrif að
skapa raunsæi sögunnar sem
togast á við fáránleikann í
húsunum sem Kolfinna þrífur.
Kristín Marja hefur hér
sent frá sér heiOandi og minn-
isstæða sögu sem heldur les-
andanum við efnið. Vonandi
verða þær fleiri.
Kristín Marja Baldursdóttir:
Hús úr húsi
Mál og menning 1997
Ásta Eiríksdóttir stendur á milli
Helga Hjaltalíns og Kristínar á
myndinni.