Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.1998, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 15. JANÚAR 1998
Fijálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurg'alds.
Viðskipti í austri og vestri
Fjármálakreppa Suöaustur-Asíu mun hafa meiri áhrif
á íslenzkan þjóöarhag en stjórnendur útflutningsfyrir-
tækja hafa hingað til viljað vera láta. Gengi gjaldmiðils
þessara viðskipta, japanska jensins, lækkaði um fimmt-
ung á síðasta ári og mun áfram falla á þessu ári.
Sjávarvara okkar er yfirleitt seld fyrir jen til Japans.
Minna fæst nú fyrir jenin og enn minna mun fást á næst-
unni. Þar sem Japansmarkaður er um tólf prósent af ut-
anríkisviðskiptum okkar, veldur gengislækkun jensins
rúmlega 2% verri viðskiptakjörum okkar í heild.
Japanar sitja um þessar mundir í tvöfaldri súpu. Þeir
hafa í fyrsta lagi lánað nágrönnum sínum meira fé en
góðu hófi gegnir. Mikið af því fer í súginn, þegar skuldu-
nautarnir verða gjaldþrota eða verða að fá afslátt af
greiðsluskuldbindingum til að komast hjá gjaldþroti.
í öðru lagi þurfa Japanar að keppa við þjóðir, þar sem
gengi gjaldmiðilsins hefur lækkað enn meira. Þær þjóðir
geta því undirboðið Japana á mörkuðum og náð frá þeim
viðskiptum í skjóli gengislækkana. Þær gera þjóðir sam-
keppnishæfari í viðskiptum á kostnað lífskjaranna.
Ef Japanar lækka verð í útflutningi til að mæta sam-
keppninni, munum við sem viðskiptamenn njóta þess.
Það kemur að hluta á móti verðlækkun íslenzkra útflutn-
ingsafurða, en vegur léttar, þar sem innflutningur þaðan
er aðeins hálfdrættingur á við útflutninginn.
Japanar eru rík þjóð, sem stendur traustum fótum.
Vandræði þeirra um þessar mundir stafa fyrst og fremst
af enn meiri vandræðum nágrannaþjóðanna. Þar hafa
valdhafar hagað sér mjög ógætilega, með stuðningi lán-
ardrottna, einkum japanskra og vestrænna.
Framleidd hafði verið ímynd austrænna gilda, sem
væru betri en vestræn. Þau væru arfur frá Konfúsíusi.
Þau fælust meðal annars í, að undirmenn hlýddu yfir-
boðurum sínum skilyrðislaust. Einkum fælust þau í, að
menn væri ekki borgarar, heldur þegnar yfirvalda.
Erlendir íjárfestar fögnuðu þessurn gildum, enda telja
þeir harðstjórn yfhieitt til fyrirmyndar. Þar sem almenn-
ingi sé ekki hleypt upp á dekk sé gott að ávaxta fé. Þeir
eru svo skammsýnir, að þeir átta sig ekki á pólitískri eða
peningalegri sprengihættu af harðstjóm.
Ámm saman hafa fjölmiðlar þó upplýst, að ekki hefur
allt verið með felldu í hinum svonefndu tígrisríkjum
Suðaustur-Asíu. í Suður-Kóreu, Indónesíu, Malasíu og
raunar víðar hefur stóm og smáu verið stjómað af kol-
kröbbum risafyrirtækja og stjórnmálaafla.
Samkrull stjómmála, fjármála og efnahagsmála leiddi
til niðurstöðu, sem ekki hefði orðið við vestræna vald-
dreifingu, þar sem sérhvert afl á sér mótvægi í öðru afli.
í tígrisríkjum austursins lagðist allt afl á sömu sveifina.
Þegar eitt spil brást, hrundi öll spilaborgin.
Indónesía er í rauninni orðið gjaldþrota ríki, sem hald-
ið er uppi með sjónhverfingum fjölþjóðabanka. Suður-
Kórea mun væntanlega finna botninn í feninu og geta
klórað í bakkann. Borgríkin Singapúr og Hong Kong
munu láta verulega á sjá, þegar líður fram á þetta ár.
Einna mestu máli skiptir, að Kína mun bíða hnekki í
þessum sviptingum. Það er einkennisland hinna aust-
rænu gilda, þar sem menn hlýða yfirvöldum og allt vald
er hjá kolkröbbunum. Þar hefur gífurleg flárfesting farið
forgörðum, en ijárfestar reynt að halda því leyndu.
Meira en tveir þriðju hlutar viðskiptatekna okkar
koma frá Vestur-Evrópu. Kreppa Suðaustur-Asíu mun
beina sjónum okkar enn betur að nágrönnum okkar.
Jónas Kristjánsson
Dægurmálaútvarp þriggjamínútnaþjóöfélags? - Dægurmálaþáttastjórnendur munu sjá til þess aö standa vörö
um hinar viðurkenndu staðreyndir, segir greinarhöfundur m.a.
Þriggjamínútna-
þjóðfélagið
merkilegt þann daginn
en aldrei síðan. Og að
lokum verður eðlilegt
að mennirnir lifi aðeins
einn dag en þar sem
náttúran er seinni til en
mennimir verður það
millistig að minni
manna endist aðeins
einn dag og sagan hverf-
ur. Minnisleysið er
nauðsynleg forsenda
þriggjamínútnaþjóðfé-
lagsins því að þar sem
hið óvænta er bannað
verður eðlilega nokkuð
um endurtekningar.
Þriggjaminútnaþjóðfé-
lagið er líka skotgrafa-
þjóðfélagið. Ef einhver
segir eitthvað óvænt má
skilja hann samkvæmt
„Svo sannarlega er þriggjamín-
útnaþjóðfélagið endalok sög-
unnar. Ekki vegna þess að allt sé
hætt að gerast. Heldur vegna
þess að enginn er viðstaddur til
að taka eftir því.“
Kjallarinn
Ármann
Jakobsson
íslenskufræöingur
Innan skamms
verðum við fóst í
þriggjamínútna-
þjóðfélaginu. Þar
er bannað að tala
opinberlega lengur
en í þrjár mínútur
og umfram allt í
fjölmiðlum. En það
er engin leið að
koma á óvart á
þremur mínútum.
Um leið og hið
óvænta hefur verið
sagt þarf að út-
skýra, svo að
áheyrandinn haldi
ekki að það sé hald-
laust geip sem ekk-
ert merkir.
Fyrir vikið verð-
ur aldrei neitt
óvænt sagt, aðeins
það sem allir vita
og er að vísu ekki
endilega satt en er
haft fyrir satt.
Þriggjamínútna-
þjóðfélaginu verð-
ur stjómað af
mönnum sem
aldrei koma á
óvart eða segja eft-
irminnilegt orð,
hvað þá að þeir
reyni að koma í
orð nýstárlegum hugsunum. En
þeir verða hylltir af fjölmiðlum.
Minnisleysiö, nauösynleg
forsenda
í þriggjamínútnaþjóðfélaginu er
engin þörf fyrir umræðu. I stað
hennar kemur dægurmálaum-
ræða. Dægurmál eru mál sem allir
hafa áhuga á einn dag en enginn
síðan. Dægurmálaþættir eru að
sama skapi fjölmiðlaefni sem er
formúlu, senda hann í skotgröf
sem þegar er til. Þá geta menn um
leið stokkið í eigin skotgröf og
svarað honum þaðan. Þannig
munu menn smám saman forðast
að segja nokkuð óvænt þar sem
það má hvort sem er túlka úr
gömlu skotgröfunum.
Þjóöféiagið
Þriggjamínútnaþjóðfélagið er
þjóðfélag hinna viðurkenndu stað-
reýnda. Konungar þess, dægur-
málaþáttastjórnendurnir, munu
standa vörð um hinar viður-
kenndu staðreyndir. Ef einhver
fullyrðir eitthvað sem ekki er við-
urkennd staðreynd munu þeir
draga hana fram til að berja á við-
komandi. Uns enginn viðmælandi
er eftir nema dægurmálahetjumar
sem stjórna landinu og aldrei
segja neitt sem ekki er viðurkennd
staðreynd.
Þriggjamínútnaþjóðfélagið verður
þjóðfélag eins sannleika. Þar verður
aldrei mótmælt. Þar eiga þeir sem
hugsa öðruvísi ekki heima.
Fyrir hundrað árum, 14. janúar
1898, andaðist í Oxford maðurinn
sem undir nafninu Lewis Carroll
sendi hundraðþúsundir lesenda til
Undralands á sínum tima með
Lísu sinni. í Undralandi eru hinar
viðurkenndu staðreyndir hafðar
að háði og spotti. Öllu sem menn
telja sjálfsagt er andmælt og ekk-
ert er eins og menn eiga að venj-
ast. Jafnvel svo viðurkenndar
staðreyndir sem að París sé höfuð-
borg Frakklands eiga ekki lengur
við. Undraland er land hins
óvænta. Þaö er land átaka um
merkingu.
Fyrir rúmum hundrað árum
fóru menn til Undralands og sóttu
þangað efann um heiminn. Rúm-
um hundrað árum síðar erum við
í þriggjamínútnaþjóðfélaginu og
finnum það sem við væntum þess
að finna. Þeir sem fóru til Undra-
lands vildu breyta heiminum. Við
viljum gleyma heiminum.
Svo sannarlega er þriggjamín-
útnaþjóðfélagið endalok sögunnar.
Ekki vegna þess að atburðir séu
hættir að gerast. Heldur vegna
þess að enginn er viðstaddur til að
taka eftir þeim.
Ármann Jakobsson
Skoðanir annarra
RUV einkavætt?
„Samspil afnotagjalda og auglýsingatekna er ákaf-
lega mikilvægt fyrir Ríkisútvarpið. Auglýsingatekj-
ur hafa aukist á sama tíma og afnotagjöldin hafa
haldist óbreytt. ... Ég tel einsýnt að Ríkisútvarpið
þurfi að vera undir það búið að fram fari í veiga-
miklum atriðum endurskoðun á uppbyggingu þess,
fjármálum og framtíðarhlutverki.... Mér finnst fylli-
lega koma til greina aö Ríkisútvarpiö yrði gert að
hlutafélagi í eigu ríkisins."
Markús Öm Antonsson í Degi 14. janúar.
Blekking ríkisstyrkja
„Ákvörðun ráðherra að semja beint við Flugfélag
íslands án undangengins útboðs á fluginu, verður í
besta falli að teljast undarleg og í versta falli vekur
hún upp spurningar um afstöðu ráðherra til fyrir-
tækja sem stunda flugrekstur á íslandi. Þótt Flugfé-
lag íslands hafi áður haldið úti flugi milli Akureyr-
ar og Raufarhafnar, er ekkert sem segir að fyrirtæk-
ið eigi að eiga forgang að styrkjum eða niðurgreiðsl-
um á flugleiðinni umfram aðra.... Það biðu því allir
skaða af ákvöröun samgönguráðherra, jafnvel Flug-
félag íslands, sem heldur áfram flugi sem það hefur
lítinn áhuga á en heldur áfram vegna niðurgreiðslna
úr ríkissjóði. Við eigum mörg dæmi um fyrirtæki
sem létu blekkjast af ríkisstyrkjum, en urðu and-
vana.“
Úr forystugreinum Viðskiptablaðsins 14. janúar.
Verkakonur sitja eftir
„í frétt í Degi fyrir helgina var sérstök athygli
vakin á því hversu illa launahækkanir siðustu miss-
era og ára hafa skilað sér til verkakvenna.... Mánað-
arlaun karlanna hafa hækkað um 44 þúsund á þess-
um fjórum árum en kvennanna um aðeins 12 þús-
und. Samanburður við aðrar stéttir er að sjálfsögðu
enn óhagstæðari fyrir verkakonurnar. Þær hafa ein-
faldlega setið eftir í harkalegu kapphlaupi stéttanna
um aukna hlutdeild sinna manna í batnandi þjóðar-
hag.“ Elías Snæland Jónsson i Degi 14. janúar.