Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1998, Blaðsíða 11

UV FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ1998
enning
Jóhann Hjálmarsson skáld hefur verið
langdvölum á Spáni. Þegar hann var þar i
þýðendamiðstöð fyrir tveimur árum komst
hann að því að þýðandinn Jose Antonio
Femandez Romero hafði þýtt eftir hann ljóð
og birt þau í safnriti sem kom út í tilefni af
norrænni menningarhátíð.
Nú bætir Romero um betur og hefur ásamt
áhugamönnum um bókmenntir í Saragossa á
Spáni gefið út safnritið Antologia sem í eru
einungis ljóð Jóhanns. Jóhann segist í sam-
tali við DV hafa sent þeim teikningar úr bók-
unum sínum sem voru margar myndskreytt-
ar af Alfreð Flóka.
„Þeir eru miklir áhugamenn um framúr-
stefnulist og völdu sjálfir þær teikningar
sem birtast í bókinni. Ég hef mjög gaman af
því að þetta skuli lika vera kynning á
Flóka,“ segir Jóhann.
Þýðandinn Romero er dósent við háskóla
á Spáni. Hann kynntist ljóðskáldinu Jó-
hanni Hjálmarssyni þegar hann var við
nám hér í háskólanum, enda talar hann
reiprennandi íslensku og les mikið af verk-
um íslenskra höfunda. Romero valdi sjálfur
ljóðin sem hann tók upp í þetta safn og
skrifaði formála um skáldið.
Aðspurður um það hvernig honum lítist
á verkið segir Jóhann að honum lítist vel á
það í heild sinni:
Jóhann Hjálmarsson meö augum Alfreðs Flóka.
Nunnur í lútersku landi
Áttahundruð síðna bók um nunnur á Is-
landi? Eflaust eru þeir til sem þætti þetta
hljóma eins og uppskrift að leiðinlegustu bók
sem skrifuð hefur verið. En saga St. Jósefs-
systra á íslandi í eina öld eftir Ólaf H. Torfa-
son er allt annað en það. Þvert á móti er þetta
prýðilega vel skrifað og vel upp byggt verk; að
vísu er bókin alllöng en Ólafur heldur þannig
á efninu að það er þess virði að lesa allar átta-
hundruð síðurnar.
Eins og höfundur gerir sér skýra grein fyr-
ir er honum nokkur vandi á höndum. Verk-
efni hans telst á sviði stofnanasögu, hann á
allt í senn að rekja sögu starfsemi St. Jósefs-
systra á íslandi, segja stuttlega frá ævi þeirra
helstu og útskýra fyrir hinum íslenska les-
anda hvað St. Jósefsreglan er. Allt þetta gerir
hann líka mætavel en stoftianasögur teljast al-
mennt ekki til tíðinda í íslenskri sagnfræði -
enda enginn skortur á þeim.
En metnaður Ólafs er meiri en þetta. Hann
reynir að nýta tækifærið sem hann hefur til
þess að auka við þjóðarsöguna. Með því að
taka sér stöðu með þessum erlendu gestum
getur hann horft á þjóðina eins og í gegnum
skráargat og það gestsauga getur verið býsna
glöggt. Lesandinn fær einstakt tækifæri til að
koma með útlenskum nunnum í fjögurþús-
undmannabæinn Reykjavik fyrir hundrað
árum og síðan til enn þá minni Hafnarfjarðar.
Meðal þess sem Ólafur færir sér í nyt í við-
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
leitni sinni til að semja sagnfræðirit sem hef-
ur almennt gildi er að saga St. Jósefssystra á
íslandi er auðvitað nátengd íslenskri heil-
brigðissögu vegna þeirra spítala sem þær
ráku í Reykjavik og Hafnarfirði. Þá koma
systurnar og skóli þeirra í Landakoti við ís-
lenska menntunarsögu. Ólafur nemur iðulega
staðar og lætur hið smáa varpa ljósi á hið
stóra, samfélagið allt, dregur saman helstu
þræði og reynir að meta áhrif systranna í
samfélaginu. Annað markmið hans er að meta
hvernig íslendingar tóku á móti þessum brúð-
um Krists og um leið er brugðið nokkurri
birtu á viðhorf hinnar lúterskustu allra þjóða
til kaþólikka og jafnvel útlendinga almennt.
Mér virðist íslensk heilbrigðissaga öllu auð-
ugri eftir lestur þessarar bókar. Spítalar St.
Jósefssystra skiptu höfuðmáli á sinum tíma;
sá fyrri markaði tímamót í ís-
lenskri spítalasögu. Ólafur rek-
ur þá sögu alla eins og grein-
andi sagnfræðingur. Hann
leggur fram athyglisverðar
skýringar á því hvers vegna
viðtökur systranna urðu eins
og raun bar vitni en forðast
einfaldanir. Það er þessi við-
leitni til að setja veru og verk
systranna á íslandi í samhengi
sem gerir það að verkum að
fengur er að ritinu.
Saga St. Jósefssystra er ekki
einvörðungu skýr og haganlega gerð skýrsla
um ævi og verk sérstæðra innflytjenda í fram-
andi landi heldur framlag sem munar um til
íslandssögu þessarar aldar.
Ólafur H. Torfason:
St. Jósefssystur á Islandi 1896-1996.
St. Jósefssystrareglan af Chambéry 1997.
Antologia Jóhanns Hjálmarssonar
Aukasýning á Ormstungu
Vegna íjölda áskorana verður ein auka-
1 sýning á leikritinu Ormstunga - ástarsaga á
morgun kl. 17.00 i Skemmtihúsinu, Laufás-
vegi 22. Það eru leikaramir Halldóra Geir-
harðsdóttir og Benedikt Erlingsson sem
flytja eigin túlkun á
Gunnlaugs sögu orms-
tungu. Gerður var góð-
ur rómur að verkinu
. þegar það var sýmt
sumarið 1996 og
- ónefndur gagnrýnandi
: sagði m.a. að þar væri
: : um að ræða „mestu
frumsköpun í íslensku
' leikhúsi til margra
jjj ára".
Sýningin er upphit-
■ un fyrir væntanlega
leikferð á heimssýninguna í Portúgal, en í
>: ágúst munu þau Benedikt og Halldóra, eða
Gunnlaugur og Helga fagra, halda til
l| Tampere í Finnlandi og sýna leikinn þar
ásamt táknmálstúlkum. Miðasala er hjá
Herrafataverslun Kormáks og Skjaldar,
Skólavörðustíg 15, sími 552 4600.
Doktorsvöm
Á morgun kl. 14 fer fram doktorsvöm við
heimspekideild Háskóla íslands. Einar G.
Pétursson, cand. mag., ver rit sitt, Eddurit
Jóns Guðmundssonar lærða, þættir úr
■ fræðasögu 17. aldar, sem dómnefnd skipuð
af heimspekideild hefúr metið hæft til dokt-
orsprófs.
Andmælendur af hálfú heimspekideildar
verða dr. Anthony Faulkes, prófessor frá
1 Háskólanum í Birmingham, og dr. Már
L Jónsson. Deildarfbrseti heimspekideildar,
Helga Kress prófessor, stjómar athöfninni
sem fer fram í hátíðarsal háskólans.
Ristingar og skrifelsi
Doktorsrit Einars er komið út hjá Áma-
stofnun. Bókin skiptist í tvö bindi og hefur
fyrra bindið að geyma inngang og fræðilega
umfjöllun um þau rit Jóns lærða Guð-
mundssonar sem birt em í síðara bindinu.
Edduritin sem um ræðir em tvö og hefur
|l hvoragt þeirra verið gefið út áður. Fyrra rit-
ið nefhist Samantektir um skilning á Eddu
og er uppskrift á köflum úr Snorra-Eddu eft-
ir glötuðu handriti hennar. Síðara ritið, sem
útgefandi nefnir eftir upphafsorðum þess,
Að fomu í þeirri gömlu norrænu köll-
uðust rúnir bæði ristingar og
skrifelsi, heíúr að geyma skýringar
Jóns lærða á Brynhildarljóðum eftir
Völsunga sögu.
í inngangi bókarinnar er gerð
grein fyrir tilurð Edduritanna, en þau
voru samin að beiðni Brynjólfs
Sveinssonar Skálholtsbiskups upp úr
1640. Brynjólfur, sem var kallaður
lærðastur maður á íslandi mn sína
daga og þótti búa yflr einkar liðugum
gáfum, hafði þá sjálfur í hyggju að
semja rit um foman norrænan átrún-
að. Hann hafði því samband við lærða menn
innan lands og utan sem fengust viö fom
fræði og leitaði fanga hjá þeim.
Fjallaö er um varöveislu Edduritanna og
| leitað heimilda að viðbótum Jóns lærða við
texta þeirra. Sýnir Einar fram á að Jón
lærði hefur þekkt ýmis rit sem nú era glöt-
I uð, þar á meðal einhverja texta af eddu-
kvæðum. Loks er í ritinu sýnt fram á upp-
rana og gildi margra rita frá 17. öld og
merkilega fræðastarfsemi sem fram fór á
þeirri tíð.
Brúðubíllinn kominn á götuna
sérstaklega fyrir sýninguna
og svo líka gömlu góðu lög-
in sem allir þekkja, því
Brúðubílinn leggur áherslu
á að virkja börnin. Þau
bera kennsl á vísur eins og
Hafið bláa hafið og Litlu
andarungana og geta sung-
ið með. Börnin eru því ekki
einungis áhorfendur heldur
einnig þátttakendur. Þeim
er líka æ ofan í æ veitt sú
ánægja að vita betur en
brúðurnar og fullorðna
fólkið. Þau sem kunna lit-
ina geta leiðrétt þegar lit-
skrúðugur kolkrabbi fer
með rangt mál og bömin
vita líka að úlfar lifa ekki í
sjó og láta sko ekki plata sig
með því. Að fá einhvern
tíma að vita betur þegar líf-
ið gengur annars út á að
taka við leiðbeiningum og
leiðréttingum fullorðinna
hlýtur að vera mikils virði.
Börn á leikskólaaldri
þola ekki langar setur. Sýn-
ingin stendur yfir i u.þ.b. 40
mínútur og liggja áreiðan-
lega miklar rannsóknir að-
standenda Brúðubílsins þar
að baki. Hálfri mínútu áður
en sýningu lauk mátti finna
að börn voru farin að
ókyrrast, en alls ekki fyrr.
Brúðubíllinn fær hrós fyrir
góðar tímasetningar og
ljörmikla og litskrúðuga
sýningu.
í Húsdýragarðinum í síð-
ustu viku var fyrsta sýning
Brúðubílsins á þessu sumri.
Þetta er átjánda árið í röð
sem Helga Steffensen leik-
stýrir brúðum og fólki með
það fyrir augum að skemmta
börnum. Nú nýtur hún full-
tíngis Sigrúnar Eddu Björns-
dóttur sem ásamt henni sem-
ur handrit og leikstýrir.
Landsþekktir leikarar á borð
við Pálma Gestsson og Júlíus
Brjánsson ljá síðan brúðun-
um raddir sínar.
Lilli api sem allir aðdáend-
ur brúðubílsins þekkja og
trúðarnir Dúskur og Blúnda
eru i stórum hlutverkum.
Undirdjúpin eru heimsótt í
líflegum atriðum sem gera
hvort tveggja í senn, að fræða
börnin og skemmta þeim. Þar
kynnast þau Robba rostungi,
ýmsum marglitum fiskum og
kynjaverum.
Ný sýn á söguna um geit-
urnar þrjár er einkar áhuga-
verð. Þríraddaður geitasöngur
er kostulegur og með því betra
sem Brúðubíllinn býður upp
á. Tröllið er blekkt með þeim
rökum að það krumpi kjól
geitamömmu ef það éti hana
og það endar á því að borða
bara ber og þau verða vinir í
staðinn.
Söngurinn skipar mikil-
vægan sess í sýningunni.
Bæði eru flutt þar lög samin
Tröllið Ijóta reynir sem fyrr að hindra að geiturnar komist yfir brúna. í sýningu
Brúðubilsins fer þó allt vel að lokum. DV-mynd Teitur.
„Ég er ánægður með þýðingarnar og valið
á ljóðunum og sérstaklega það að Romero
velur töluvert úr fyrstu bókunum mínum.
Formálinn er líka vel unninn og jákvæður."
Þegar spáð er í framtíðina nefnir Jóhann í
framhjáhlaupi bók sem er nýkomin út i Lit-
háen. Þar var haldin
ljóðahátíð á dögun-
um og i bókinni birt-
ast ljóð höfunda frá
ýmsum löndum og
þar á meðal þrettán
ljóð eftir hann. Á
ljóðahátíðinni las Jó-
hann þau upp ásamt
þýðanda sínum og
fengu ljóðin sérstak-
lega góða dóma. Jó-
hann var m.a. hvatt-
ur af þekktum skáldum og bókmenntamönn-
um til þess að gefa út eigið safn ljóða í Lithá-
en.
Jóhann hefur enn ekki ákveðið hvort hann
gerir það og þegar hann er spurður hvort
hann hafi alveg haldið ró sinni þrátt fyrir
þessa óvæntu upphefð, þá segir hann svo
vera: „Ég hefði ekki getað staðið í þessu í öll
þessi ár hefði ég ekki haldið ró minni.“
Þýðandinn Laxness
A áranum 1940-1943 gerðist Halldór Lax-
ness feikilega afkastamikill þýðandi. Hann
þýddi meðal annars Vopnin kvödd eftir
Ernest Hemingway, Fjallkirkju Gunnars
Gunnarssonar og Birting
eftir Voltaire. Á sunnu-
daginn klukkan 14 sér
Pétur Gunnarsson rithöf-
undur um þáttinn Þýð-
andinn Halldór Laxness á
rás 1. Fjallað er um þýð-
ingar Halldórs, höf-
undana sem hann fékkst
við að þýða og viðtökur
sem verkin fengu. Leikar-
amir Jakob Þór Einars-
son og Steinunn Ólina
Þorsteinsdóttir lesa valda kafla mUli þess
sem umsjónarmaður bregður upp samhengi
verkanna.
Umsion
Þóninn Hnefna