Dagblaðið Vísir - DV - 27.06.1998, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1998 1 J~\7'
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105
RVIK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpJ/www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblaö 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Vinir Keikós bera ábyrgðina
Málum Keikós veröur að haga þannig, að íslandi eða
íslendingum verði ekki kennt um mistök, til dæmis í
staðsetningu sjókvíarinnar. Ekki má verða hægt að
segja, að allt hafi verið í lagi, meðan hann var fyrir vest-
an, en síðan hafi allt farið úrskeiðis hér á landi.
Þessi mál eru þannig vaxin, að málefni hafa jafnan og
munu áfram víkja fyrir tiifinningum. Sem veiðimanna-
þjóð höfum við jafnan og munum áfram vanmeta ofsa-
fengnar tilfmningar almennings, einkum vestan hafs, í
garð hvers konar hvala, stórra og smárra.
Þótt við séum meira eða minna ekkert nema áhorf-
endur að sjónarspili íslandsferðar háhyrningsins, getur
reiði almennngs í útlöndum vegna ótímabærs dauða
hans hæglega beinzt gegn landinu, sem tók við honum
og sem þekkt er að hvalveiðistefnu.
Þess vegna er nauðsynlegt að ganga rækilega frá öll-
um forsendum. Láta verður aðstandendur Keikós undir-
rita gögn um, að þeir einir taki alla ábyrgð á ákvörðun-
um, sem þeir einir hafa tekið, þar á meðal þeirri, að
koma háhyrningnum fyrir í Klettsvík.
Óhætt er að segja, að fyrirhuguð staðsetning sjókvíar-
innar við innsiglinguna í Vestmannaeyjahöfn hafi kom-
ið kunnugum á óvart. Menn óttast, að stórbrotið um-
hverfi Klettsvíkur hafi ráðið því, að skyndilega skiptu
vinir Keikós um skoðun og hættu við Eskifjörð.
Tugir skipa sigla um innsiglinguna á hverjum sólar-
hring, nótt sem nýtan dag. Af því leiðir hávaða og meng-
unarhættu, auk þess sem árekstarhætta verður, ef ein-
hverjir vinir Keikós frá útlöndum eru að spóka sig við
víkina á kajökum, gúmbátum eða jullum.
Mengun getur einnig stafað frá skipum og öðru at-
hafnalífi hafnarinnar í Eyjum, svo og frá skolpi bæjar-
ins, sem rennur því miður óhreinsað í sjó. íslendingum
verður kennt um, ef einhver mengun af slíku tagi gerir
frægasta háhyrningi heimsins lífið leitt.
Nauðsynlegt er, að íslenzkir málsaðilar í Stjórnarráð-
inu og bæjarstjórninni dragi saman upplýsingar um efa-
semdir af þessu tagi og ýmsar fleiri, svo sem hættuna á
fárviðri á þessu svæði, og láti aðstandendur Keikós
skrifa undir, að þeir hafi kynnt sér þær.
Engin ástæða er til að efast um, að vinir Keikós séu
af heilum hug að reyna að búa honum bærilegar að-
stæður. Enginn veit hins vegar, hvað upp á kann að
koma, ef illa fer og hver reynir að bjarga sér sem bezt
hann getur frá reiði fáfróðs almenningsálits.
Við þurfum líka að gæta okkar á, að eitt skref leiði
ekki til annars á þann hátt, að niðurstaðan verði önnur
en reiknað var með í upphafi. Sitjum við ef til vill uppi
með áhorfendapalla upp eftir öllum Heimakletti, áður
en við vitum, hvaðan á okkur stendur veðrið?
Allt mál Keikós er samofin flækja heitra tilfinninga
og kaldrifjaðrar peningahyggju. Margir fá glýju í augun,
ef þeir sjá sér færi á að taka þátt í að græða á hræsn-
inni, sem jafnan fylgir slíkum þverstæðum. Glýjan sú
getur villt mönnum sýn og rænt þá ráði.
Að flestu leyti hafa íslenzkir málsaðilar brugðizt rétt
við hugmyndinni um heimflutning hins víðförla há-
hyrnings. Sjálfsagt er og eðlilegt að reyna að greiða fyr-
ir málinu eins og hægt er að gera innan ramma laga og
heilbrigðrar skynsemi. Það hefur verið gert.
Við þurfum bara að hafa skjalfest á hreinu, að þeir,
sem einir taka lykilákvarðanir í máli þessu, taki líka
einir á sig ábyrgðina af þeim lykilákvörðunum.
Jónas Kristjánsson
verskur námsmaður við mig núna í vikunni. Við stóð-
um inni á bókasafni þar sem allar hiilur voru fullar af
bókum um gamla og nýja sögu kínverska ríkisins. Ekki
vil ég saka þennan unga brosmilda mann um að þekkja
ekki sögu lands síns, en mig grunar að efhann heíði les-
ið fleiri af þeim bókum sem þama voru hefði bros hans
yflr byltingunni sem fram undan er í Kína lýst blendn-
ari tilfinningum en þeirri tæru kæti sem greinilega ríkti
í hjarta hans.
Lexíur sögunnar
Menn þurfa hvorki að vera svamir
svartsýnismenn, né heldur áhuga-
menn um framgang þeirrar undar-
legu stjómmálastefnu sem enn er
kennd við kommúnisma í Kína til að
taka fréttum um nýjar umbótahreyf-
ingar þar í landi með nokkrum fyrir-
vara. það er nóg að muna nýlega
sögu landsins. Fyrir rúmum fjöratíu
árum fór af stað í Kína mikil umbóta-
hreyftng sem kennd var við blómgun
hundrað blóma og keppni hundrað
hugmyndaskóla. Sú hreyfmgin
reyndist lítið annað en árangursrik
tiiraun valdhafa til þess að lokka um-
bótasinna fram úr felum. Fyrir þrjá-
tíu árum stóð svo menningarbylting-
in sem hæst. Fyirr tuttugu árum
varð stjómmálaumræða tiltölulega
frjáls á meðan valdabarátta geisaði á
milli Deng Xioping og arftaka Maos.
Margir töldu þá að miklar umbætur
væra ffarn undan í stjórnmálum en þegar Deng náði
völdum var aftur lokað fyrir lýðræðislega umræðu.
Efnahagsumbætur komu hins vegar af stað einni mestu
lífskjarabyltingu mannkynssögunnar. Fyrir tíu árum
börðust svo ungir Kínverjar gegn vaxandi spiilingu og
fyrir auknu ffelsi í stjómmálum. Þetta endaði með
morðunum á Torgi hins himneska friðar.
Áhugaverðir tímar
Saga Kína er nokkur þúsund árum lengri en þetta
stutta yfirlit en hvort sem menn fara fáeinar aldir aftur
í tímann eða tvö þúsund ár, þá flnna þeir sögu sem
kennir mönnum að óttast mikil um-
brot í þessu stærsta samfélagi á jörð-
inni. Eins og margir sjálfsagt þekkja
þá er það hin versta formæling í
Kína að óska mönnum þess að þeir
lifi áhugaverða tíma. það mundi
hins vegar enginn maður kalla nú-
tíðina í Kína annað en hina áhuga-
verðustu tíma, og flestir mundu í
leiðinni kalla þetta tiltölulega góða
tíma. Hundrað milljóna manna hafa
notið afúrða efnahagsbyltingarinnar
og aðrir, sem einnig telja hundrað
milljóna, era á faraldsfæti í leit að
betra lífl. Menn hafa lengi spáð því
að kínverski kommúnistaflokkur-
inn, sem auðvitað hefur fyrir langa
löngu hent kommúnisma fyrir róða,
og herinn sem miklu máli skiptir í
stjómmálum og efiiahagslífi Kína,
muni tapa tökum sínum á stjóm
landsins. Stjóm flokksins og hersins
á Kína hefúr breyst og vald hefur
dreifst mun víðar og meira en áður.
Ríkið hefur líka orðið sífelltflóknara
og sundurleitara í eftiahagslegu og
félagslegu tilliti. það er ekki einung-
is að gífurlegur munur sé á milli
landshluta, heldur rikir í raun marg-
falt ög flókið efhahagskerfi. Efna-
hagserfiðleikar i Asíu hafa að und-
anfórnu þrengt að kínverskum
stjómvöldum og aukið líkur á ólgu
fram undan.
íKína
Vinsæl harka
Fram til þessa virðast tiltölulega hörkulegar efha-
hagsráðstafanir ZhouRongji, forsætisráðherra Kína, ver-
ið vinsælar meðal almennings í borgum Kína, en að-
geröir hans hafa kostað tugi milljóna manna atvinnu
hjá hallareknum ríkisfyrirtækjum. Zhou er talin laus
við spillingu og nýtur mikillar virðingar og vinsælda
sem umbótamaður í efnahagsmálum. Aðgerðir hans til
þess að minnka skrifræði og fækka embættismönnum
um margar milljónir hafa líka notið
hylli meðal almennings og fólks í at-
vinnulífinu. Versnandi samkeppnis-
staða vegna gengisfeflinga og erfið-
leika í nálægum löndum gætu hins
vegar krafist enn hörkulegri ráðstafan-
ir sem reynt gætu á vinsældir forsæt-
isráðherrans.
Lýðræði?
Opnun á stjómmálaumræðu á síðustu
áratugum hefur afltaf reynst tíma-
bundin. Það er enginn vafi á því held-
ur að fyrir flesta Kinveija er mikilvæg-
ara að landið verði að efhahagslegu
stórveldi en að lýðræði komist þar á
með skjótum hætti. Síðustu ár hafa
hins vegar ýmsar umbætur greitt götu
varanlegra breytinga á stjórnar-
háttum. Eitt dæmi um breytingar era
raunverulegar kosningar til sveitar-
stjóma í mörgum af hinum milljón
þorpum og bæjum Kína. Kina er líka
að verða of flókið ríki tfl þess að því
verði haldið saman með valdsstjóm einni saman. Ým-
islegt bendir til þess að nokkrir af valdamestu mönnum
Kína og þar á meðal forsetinn sjálfúr, Jiang Zemin, hafi
gert sér ljóst að eina leiðin til þess að stjóma Kina og
forðast upplausn í landinu sé að innleiða opnari stjóm-
arhætti og eitthvert form af lýðræði. Þrátt fyrir krepp-
una í Asíu og augljós efnahagsleg og pólitísk vandræði
fram undan í Kína virðist ekki óhugsandi að Kína nái
því á næstu áratugum að verða stærsta hagkerfi jarðar
og um leið að verða ríki þar sem eitthvert form af lýð-
ræði fær að ríkja. Sagan er hins vegar drjúg náma fyr-
ir svartsýnismenn.
Hundruð milljóna manna hafa notiö afurða efnahagsbyltingarinnar,
segir Jón Ormur m.a. í pistli sínum. Hér fagnar kínversk æska dóttur
Clintons í Kínaheimsókn forsetans í vikunni. Símamynd Reuter
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
skoðanir annarra
Fangi í Kína
„Li Hai, fyrrverandi kennari í læknaskóla, afþlánar
nú 9 ára fangelsisdóm í Liangxiang-fangelsinu í Pek-
ing. Hann hlaut fangelsisdóminn fyrir aö skrá á lista
fólk sem handtekiö var fyrir þátttöku í mótmælunum
á Torgi hins himneska friðar 1989. Hann skráöi yfir
700 Pekingbúa. Af þeim fengu 158 yfir 9 ára fangelsi.
Sjálfur var Li Hai fundinn sekur um að hafa snuðrað
um og safhað ríkisleyndarmálum. Okkur datt Li Hai í
hug þegar við lásum skýringu Bifls Clintons forseta í
Newsweek á hvers vegna hann færi til Peking. Clinton
skrifaði um hinar „raunverulegu framfarir, sem þó
væra ekki nógar“, sem orðið hefðu í mannréttindamál-
um í Kina síðastliðiö ár.“
Úr forystugrein Washington Post 24. júní.
Fíkniefnafaraldur
„Miöaö við hrikalegar tölur er auðvelt að slá því
fostu að fikniefnafaraldur geisar í Ósló. Það er ekki al-
veg jafnauðvelt að finna leið til að vinna bug á honum
og ná samkomulagi um hversu miklu fé á aö verja til
baráttunnar. Þaö er neyðarúrræði að heilbrigðisstarfs-
menn skuli nú kenna fíkniefnaneytendum að veita fé-
lögum sínum skyndihjálp. Það má fullyrða að það sé
að byrja á öfugum enda. En það sem er að gerast er
afleiðing þess að við höfum færst undan því að byrja á
réttum enda.“
Úr forystugrein Aftenposten 25. júní.
Stækkun Jerúsalems
„Mikill ágreiningur er innan stjómar Netanyahus
um hvört taka eigi næstu skref í átt að friði. Með því
að skapa nýja spennu um Jerúsalem kann hann að
vera að skipta um umtalsefni. Ef sú er raunin getur
hann aðeins vænst hlés til bráðabirgða. Flestir
ísraelsmenn era fylgjandi friðarsamkomulagi viö
Palestínumenn. Þeir búast því við því að stjóm þeirra
geri ráðstafanir til að ná því takmarki."
Úr forystugrein New York Tlmes 25. júní.