Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1998, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1998
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
VTsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Húnaþing og Austumki
Reykvíkingar voru heppnir, að ömefndanefnd var
ekki til, þegar nafn borgarinnar var valið á síðustu öld.
Nafn hennar endar á „vík“, sem ekki er frambærileg end-
ing á byggðamafni að mati nefndarinnar, sem hefur am-
ast við ýmsum nöfnum á sameinuðum byggðum.
Auk þess er Reykjavík stærri en sem nemur gamla ör-
nefninu. Borgin hefur lengi náð til jarða á borð við Laug-
ames og Korpúlfsstaði og nær nú einnig til jarða á borð
við Brautarholt og Saurbæ á Kjalarnesi. Hún ætti eigin-
lega að heita Reykjavíkurognágrennisborg.
Svipuð er gæfa Kópavogsbúa og annarra, sem búa á
stöðum, þar sem ömefndanefnd hefur ekki fengið að ráða
nafngiftum. Verri er kostur Hvergerðinga, sem búa við
vegpresta, sem vísa á „Hveragerðisbæ“, og annarra, sem
hafa talið sig þurfa að hlíta sérvizku nefndarinnar.
Engin ástæða er til að slengja endinginn á borð við
sveit, bæ og borg aftan við heiti sameinaðra sveitarfélaga
til að sýna fram á, að þau séu sveitarfélög, en ekki eitt-
hvað annað. Engin ástæða er heldur til að gera harðar
kröfur um nákvæmni í ömefnastöðu byggðanna.
Reykjavíkurborg er sjaldséð samheiti á opinberum
skrifstofum borgarinnar og Kópavogskaupstaður er enn
sjaldgæfara samheiti á opinberum skrifstofum kaupstað-
arins. Langyrði af slíku tagi festast yfirleitt ekki í sessi
og víkja fyrir því, sem lipurt er að nota í tali.
Ástæðulaust er fyrir þau sveitarfélög, sem sameinuð
hafa verið undanfarm misseri, að taka athugasemdir ör-
nefndanefndar bókstaflega. Það er fomleg sérvitringa-
nefnd, sem er illa í stakk búin að veita leiðsögn um nöfn
á nýjum fyrirbærum í byggðaþróun þjóðarinnar.
Húnaþing er frábært nafn á sameinuðum hreppum
Vestur-Húnavatnssýslu, sem örnefndanefnd hefur hafn-
að. Ef Austur-Húnvetningar bera einhvern tíma gæfu til
að sameinast, geta þeir kallað sig Húnabyggð. Vestur-
Húnvetningar voru á undan og hafa fyrsta val.
Austurríki er ekki síður frábært nafn á sameinuðu
sveitarfélagi Norðfirðinga, Eskfirðinga og Reyðfirðinga.
Því hefur skotið upp í daglegu tali, sem er jafnan góðs
viti um langlífi ólöggiltra heita. Auk þess er kostur, að
sveitarfélag skeri sig úr öðrum í vali á enda nafns.
Árborg er frambærilegt nafn á sameinuðu sveitarfé-
lagi Selfyssinga, Eyrbekkinga, Stokkseyringa og ná-
granna, þótt Flói hefði sem gamalt heiti á svæðinu verið
djarfara og styttra val. Það eru embættismenn, sem hafa
talað um Árborgarsvæðið, þegar þeir meina Flóann.
Ömefhdanefnd er komin í verri ógöngur en manna-
nafnanefnd, sem þó hefur þrengra hlutverk, er felst í að
gæta hagsmuna íslenzkrar tungu og hagsmima þolenda
nafngifta. Vandi ömefnanefndar væri nægur, þótt hann
takmarkaðist við þess konar atriði.
Nöfn eins og Húnaþing, Austurríki og Árborg stríða
hvorki gegn hagsmunum íslenzkrar tungu né hagsmun-
um þolenda nafnanna, fólksins í byggðunum. Ekki er
ástæða til að hafa sérstaka nefnd til að amast við öðrum
ágreiningsefnum í nöfnum nýrra sveitarfélaga.
Meðan lög og reglur gera ráð fyrir, að nöfn nýrra sveit-
arfélaga séu borin undir ömefndanefnd, er skynsamlegt
að gera ráð fyrir, að um mistök sé að ræða, sem ástæðu-
laust sé að taka alvarlega. Síðan ber að afnema afskipti
ömefhdanefndar af nafngiftum nýrra sveitarfélaga.
Hraklegast er þetta mál fyrir ömefnanefnd, sem er
ágæt til síns brúks, en er eins og fiskur á þurru landi,
þegar hún íjallar um Húnaþing og Austurríki.
Jónas Kristjánsson
Það er skaðlegt þegar reynt er að gera siðfræðileg álitamál að pólitískum deilumálum, segir Hjalti m.a. í grein
sinni.
Gagnagrunnur
- pólitískt mál eða siðfræðilegt?
og notað sér einum til
framdráttar.
Á hinn bóginn má
spyrja: Verða öll póli-
tísk mál að falla að
hefðbundinni blokka-
skiptingu stjórnmál-
anna í „vinstri" og
„hægri“ með öllum
þeim stétta- og hags-
munaátökum sem
þeirri skiptingu fylgdu?
Það væri heldur ekki
viðunandi afmörkun á
hinum pólitíska mála-
flokki. Með þeim hætti
væru e.t.v. um margt
úreltar markalínur
festar í sessi í stjóm-
„Á hinn bóginn má spyrja: Verða
öll pólitísk mál að falla að hefð-
bundinni blokkaskiptingu stjórn-
máianna í „vinstri“ og „hægri“
með öllum þeim stétta- og hags•
munaátökum sem þeirri skipt-
ingu fylgdu? Það væri heldur
ekki viðunandi afmörkun á hinum
pólitíska málaflokki“
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor
Hin árlega gúrku-
tíð I fjölmiðlum
landsins leið hjá í
ár án teljandi lá-
deyðu. Umræðan
um íslenska erfða-
greiningu og mið-
lægan gagnagrunn
á heilbrigðissviði
reyndist óþrjótandi
umræðuefni. Karp-
að var um málið frá
flestum sjónarhom-
um. Áhorfsmál er
hins vegar hvort sú
málefnalega um-
ræða sem viðfangs-
efnið krefst er enn
hafin.
Holi stjórnmál
Hér skal aðeins
staldrað við einn flöt
þessa mikla máls. Á
Hólahátíð gerði for-
seti íslands gagna-
grunna byggða á
viðkvæmum per-
sónulegum upplýs-
ingum að umræðu-
efhi og duldist fáum
hvað klukkan sló. í
kjölfarið létu ýmsir
þá skoðun sína í ljós
að forsetinn hefði
farið langt út fyrir
sitt afmarkaða svið ef ekki sam-
kvæmt lögum þá a.m.k. eftir ríkj-
andi hefð með því að tjá sig um
pólitískt mál á viðkvæmu stigi. En
er gagnagrunnsmálið fyrst og
fremst pólitískt? Og hvað er það
sem gerir málefni yfir höfuð póli-
tísk?
Nægir það t.d. að einhver flokk-
ur, ráðherra eða ríkisstjórn
ákveði að gera málið að sínu?
Varla! Með þeim hætti gætu póli-
tíkusar „stolið“ þjóðþrifamálum
málunum. A því græða engir
nema flokksmaskínurnar, og holl
stjórnmál verða ekki rekin á for-
sendum þeirra.
Fyrst og síðast siðfræðilegt
Ef til vill má halda þvi fram að
pólitísk mál séu þau málefni sem
hafa augljósa samfélagslega hlið
eða víðtækar félagslegar afleiðing-
ar og snerta stóran hóp lands-
manna ef ekki þegnana alla. Undir
slíka skilgreiningu má vel taka
enda eru flest viðfangsefni Alþing-
is einmitt af því tagi. Þó ber að
gæta þess að fjölmörg mál sem
þannig er ástatt um eru miklu
fremur siðfræðilegs eðlis en póli-
tísk I þröngum skilningi. Það er
t.d. gríðarlegur munur á setningu
fjárlaga og setningu laga um mið-
lægan gagnagrunn á heilbrigðis-
sviði. Fjárlög byggjast nær alfarið
á pólitískum forsendum.
Gagnagrunnsmálið er hins veg-
ar fyrst og síðast siðfræðilegt.
Auðvitað er það svo að gagna-
grunnsmálið hefur pólitíska hlið
eins og flest opinber mál. Það er
t.d. pólitískt álitamál hver eigi
þær heilsufarsupplýsingar sem
inn í grunninn fara og megi því
skapa sér hagnað af þeim. Það er
þó ekki þetta sem vefst fyrir okk-
ur flestum heldur t.d. spumingar
um það hversu víðtækar upplýs-
ingar megi byggja upp um einstak-
linga á einum stað, hverjum slíkar
upplýsingai; megi vera aðgengileg-
ar og hvernig megi nota þær.
Álitamál af þessu tagi koma póli-
tík í viðtekinni merkingu þess
orðs ekkert við.
Væri illt verk
Það er skaðlegt þegar reynt er
að gera siðfræðileg álitamál að
pólitískum deilumálum. Með þeim
hætti er umræða um þau felld í of
þröngar skorður.
Almenningur er dæmdur úr
leik, málefnin fengin fámennum
hópi pólitíkusa til umfjöllunar og
hendur þeirra oft bundnar af
flokkpólitiskum sjónarmiðum sem
sjaldnast eru siðfræðileg.
Það væri illt verk ef gagna-
grunnsmálinu yrði steypt í þetta
far á komandi hausti án þess að
hin siðfræðilega hlið málsins hafi
fengið viðunandi meðferð.
Hjalti Hugason
Skoðanir annarra
Verðmætir viðskiptavinir
„Flest fyrirtæki geyma miklar upplýsingar um hvern
og einn viðskiptavin sinn - hins vegar er líklegt að
þessar upplýsingar séu á mismunandi stöðum og á mis-
munandi formi. Ef hægt væri að samtengja alla nauð-
synlega upplýsingagrunna - í vöruhús gagna - þá væri
verkið að hálfu leyti unnið ... Þannig mætti draga sam-
an upplýsingar um viðskiptavini frá ólíkum stöðum og
eins senda nýjar upplýsingar á rétta staði... Fyrirtæki
geta á þennan hátt m.a. metið hverjir eru verðmætustu
viðskiptavinir þeirra.“
Ólafur Ingþórsson í Viðskiptablaðinu 2. sept.
Upplýsingaleki
„Fyrir um 10 árum var viðvarandi upplýsingaleki frá
æðstu stjómendum ríkisins svo mikill, að spurning var
hvort væri verið að nota hann sem stjórntæki í valda-
baráttu. Ekki verður séð að þrátt fyrir viðvarandi upp-
lýsingaleka og ásakanir um trúnaðarbrot, að neinn op-
inber starfsmaður hafi verið dæmdur samkvæmt þess-
um lögum. Þessi mál hafa þó stórbatnað á síðustu 10
árum. Ég tel að málin horfi talsvert öðruvísi við um
einkafyrirtæki, sem á heill sína undir því, að ekki sé
um upplýsingaleka frá því að ræða. Einstaka trúnaðar-
brot yrðu slíku fyrirtæki þung í skauti og ekki vænleg
fyrir viðkomandi starfsmenn ... Fyrirtækið gæti farið á
hausinn í framhaldi af því, eitthvað sem ríkisfyrirtæki
eiga greinilega ekki á hættu.“
Sveinn Ólafsson í Mbl. 2. sept.
Ekki ólga, heldur áreiti
„Ég fór af fréttastofunni í frí og ákvaö að skipta mér
ekki af þeim hlutum sem þar voru í gangi. Helgi er enn
fréttastjóri og ég hvorki get né vil tjá mig um hluti sem
ég þekki ekki til hlítar. Það eru þín orð að það sé ólga
ríkjandi. Ég get ekki sagt annað um þetta að ég hef ekki
reynt mannleg samskipti á fréttastofunni öðruvisi en í
fullkomnu lagi. Ég á ekki von á því að það verði öðru-
vísi þegar ég sest í fréttastjórastólinn á ný. Ég hef þó
alltaf sagt að ég hafi aldrei álitið mig vera að fá þetta
starf til lífstíðar. Þetta er erfitt starf og mikið áreiti i
því..." Bogi Ágústsson í viðtali í Degi 2. sept.