Dagblaðið Vísir - DV - 18.01.1999, Side 10

10
MÁNUDAGUR 18. JANÚAR 1999
Kvikmyndahátíð
DV
My Son the Fanatic:
Ást og trú
★★ í þungbúinni verksmiðjuborg á
Norður-Englandi býr leigubílstjóri af
pakistönskum uppruna ásamt konu
sinni og uppkomnum syni. Feðgarnir
leita leiða til að hefja sig yflr gráan
hversdagsleikann og faðirinn, Parvez,
þykist hafa himin höndum tekið þegar
sonur hans, Farid, hefur komið sér
upp huggulegri hvítri millistéttar-
stúlku. Honum þykir því syrta í álinn
þegar Farid sparkar stúlkunni og
gengur til liðs við íslamska réttrúnað-
arreglu. Ekki bætir úr skák að sonur-
inn flytur leiðtoga reglunnar inn á
heimilið og umtumar öllu í þágu hins
helga manns og lærisveina hans. Par-
vez leitar skjóls í faðmi vændiskon-
unnar Bettinu sem hann hefur lengi
kannast við en þarf jafnframt að deila
henni með nöturlegum þýskum kaup-
sýslumanni sem leggur ofbeldi og kyn-
líf að jöfnu.
Á yfirborðinu svipar myndinni til
breskrar raunsæishefðar og Kureishi,
sem meðal annars skrifaði My Beauti-
ful Laundrette, liggur mikið á hjarta
varðandi hlutskipti síns fólks og þær
aðstæður sem þeim er búið. Hér er ást-
inni teflt gegn trúnni, bæði öflin bjóða
manni sáluhjálpina en allt veltur á því
hvemig höndlað er með þau.
Manni er löngu morgunljóst af ýms-
um myndum að lífið getur oft verið
óyndislegt í hina gráa norðri Bret-
lands og þessi mynd bætir engu sér-
stöku þar við. Hins vegar bjargar hún
sér út úr leiðindum með frísklegri frá-
sögn og léttum húmor, svo ekki sé tal-
að um hreint ágætan leik af hendi hins
gamalreynda Om Puri í hlutverki íjöl-
skyldufóður sem veit ekki lengur hvað
snýr upp og hvað niður. Skapheitur,
ákafur og seiðandi stórnefjaður lyftir
hann frekar hefðbundinni frásögn upp
í góða skemmtun en óneitanlega hefði
maður kosið ýmsar aðrar persónur
myndarinnar betur skapaðar.
Leikstjóri: Udayan Prasad. Handrit:
Hanif Kureishi. Aðalhiutverk: Om
Puri, Rachel Griffiths, Stellan
Skarsgard, Akbar Kurtha.
Ásgrímur Sverrisson
K v i k m y n d a
GAGNRÝNI
Kvikmyndahátíð í Reykjavík:
Nokkrar góðar í dag
Sá voldugi
Meðal kvikmynda sem Regnbog-
inn sýnir í dag er The Mighty sem
fjallar um tvo utangarðsdrengi sem í
anda Arthurs konungs og riddara
hans við hringborðið ákveða að fara
á vit ævintýra og bjóða drekum og
djöflum birginn. Allt byrjar þetta
þegar hinn ungi Kevin Dillon (Kier-
an Culkin) og móðir hans (Sharon
Stone) flytja í næsta hús við
Maxwell Kane (Elden Henson) sem
býr hjá ömmu og afa (Gena
Rowlands, Harry Dean Stanton).
Hinn þrettán ára Maxwell er risi á
hæð og mikill á velli en hræðslu-
gjarn og gengur ekki vel í skólanum
þar sem hann er ávallt hafður út
undan. Kevin er andstæða hans, lít-
ill Einstein sem er gáfaðri en allir
aðrir jafnaldrar hans og því passar
hann heldur ekki inn í félagsskap-
inn í skólanum. Maxwell og Kevin
ná samt fljótt saman og bæta hvor
annan upp og þar sem enginn vill
vera með þeim eru þeir einir á báti
og kallaðir Frankenstein og Igor af
skólafélögunum.
Leikstjóri The Mighty er Englend-
ingurinn Peter Chelsom. Hann vakti
strax athygli með fyrstu kvikmynd
sinni, Hear My Song, sem fjallaði
um írskan tenór sem hvarf af sjónar-
sviðinu en í þrjátíu ár var notaður
staðgengill fyrir hann.
Sá Ijóti
Stjömubíó sýnir á Kvikmyndahá-
tíð í Reykjavík nýsjálensku kvik
myndina The Ugly sem
gerist að mestu á geð-
veikrahæli. Þar er
fjöldamorðinginn
Simon Carthwright (Pa-
olo Rotondo) lokaður
inn þar sem hann hefur
um. Simon segir Karen að hann hafl
verið haldinn illum anda sem hafi
stjómað gerðum sinum en nú sé sá
fjandi farinn úr líkama hans. Þótt
sagan sé ekki sennileg er
framkoma Simons slík að
hún treystir honum í
fyrstu og jafnvel stendur
sig að því að trúa honum.
Á hana renna þó tvær
grímur þegar fer að slá út
í fyrir honum og brátt
ekki verið talinn hæfur ________
til að gangast undir The,^.9'y' P,®0 0 Ro,ondo veit hún ekki hvað er
itrt.lhlutverk.nu. sannleikur og hvað ekki.
Þvi fleiri sem mótsagnimar verða
því ákveðnari verður hún í að kom-
ast að því hver sannleikurinn er og
hún er hrædd um að hann sé skelfi-
legri en nokkuð annað sem komið
hefur af vörum Simons.
réttarhöld. I fimm ár
hefur gæslumaður hans verið lækn-
irinn Marlowe (Roy Ward). Dag einn
kemur til starfa sálfræðingurinn
Karen Shoemaker (Rebecca Hobbs)
og er hún fengin til að tala við Simon
sem hefur um tíma haldið því fram
að hann sé orðinn heill á geðsmun-
Flótti frá kreppunni
Riding the Rails er ein þriggja
heimildakvikmynda á kvikmyndahá-
tíð og er hún sýnd í Regnboganum í
dag. Þar er farið ofan í saumana á
því hvernig lífið var fyrir drengi og
stúlkur sem flýðu heimili sín þegar
kreppan mikla skall yfir Bandaríkin
en talið er að allt að 250.000 ung-
menni hafi farið á flakk á fáum
árum. Þau ferðuðust yfir þver og
endilöng Bandaríkin sem laumufar-
þegar í lestum og lifðu á þjóðvegun-
um eða reyndu að
leita betri lífskjara
í borgum. Saga
þessara ungmenna
hefur verið sögð í
textum þjóðlaga-
söngvara á borð
við Woodie Gut-
hrie og Jimmie
Rogers og tónlist
þjóðlagasöngvara má heyra í mynd-
inni sem er áhrifamikið sýnishorn
þeirrar upplausnar og rótleysis sem
einkenndi kreppuárin. -HK
Idioterne:
Er ég hálfviti?
★★★★ Lars von Trier þykir með
eindæmum sérvitur og hefur getið
af sér fremur sérvitringsleg verk,
en myndir eins og Brimbrot og sjón-
varpssápa eins og Lansinn geta
seint kallast hefðbundin. Kannski
er það því rökrétt skref fyrir Trier
að gera næst mynd um hóp fólks
sem býr saman i eins konar komm-
únu og leikur markvisst „fávita"
eða fólk sem er andlega og líkam-
lega fatlað.
Við kynnumst hópnum í gegnum
Karen, unga konu sem af tilviljun
slær saman við leiðtoga hópsins
(sem þrífur í hana meðan hann leik-
ur æstan fávita á finum veitinga-
stað) og sest að um tíma í kommún-
unni. Þetta er efni sem er viðkvæmt
á allan máta, bæði hvað varðar
kröfuna um pólitíska rétthugs-
un/félagslega ábyrgð gagnvart slíku
fólki - sú krafa er strax brotin í titl-
inum - og hvað varðar það ábyrgð-
arleysi sem felst í því að leika sér
með andlega fötlun; og að leika sér
að því að leika sér með andlega fótl-
un, t.d. með því að gera um hana
kvikmynd. Allt eru þetta málefni
sem myndin snertir á, fordómar,
sjálfsskoðun, samfélagsleg ábyrgð
og ábyrgð einstaklinga (ein sena
sýnir að tattúeraðir mótorhjólarum-
ar (Hell’s Angels?) eru tillitssamast-
ir og umhyggjusamastir, sérstak-
lega miðað við borgaralega ná-
granna sem vilja kaupa hópinn í
burtu) og ekki síst sjálfsmeðvitund
miðilsins sjálfs þar sem leikurinn
Kvikmynda
GAGNRÝNI
fer fram á tveimur sviðmn.
Þessi sjálfsmeðvitund kemur
greinilega fram í sjálfri kvikmynda-
tækninni en myndin er gerð undir
merki Dogme-film sem fyrirskipar
eingöngu notkun á myndavél sem
myndatökumaðurinn heldur á
(þessi nýja frá Sony með litla skján-
um, nú þekkt sem Dogme-mynda-
vél) og bannar alla tæknilega eftir-
vinnu. Þetta „dogma“ gefur mynd-
inni ákveðinn blæ áhugamennsku
og á hiklaust ríkastan þátt í því að
myndin gengur upp og er eins sterk
og raun ber vitni. Hins vegar vinn-
ur þetta grófa yfirbragð á þver-
sagnakenndan hátt líka gegn mynd-
inni þar sem lýsingu, hljóði og leik
er stundum ábótavant sem aftur
dregur úr áhrifunum.
En það er einmitt slík þversögn
sem hefur drifið myndir leikstjór-
ans og gerir þessa mynd að enn
einni ómissandi Trier-myndinni.
Líkt og áður spyr Trier mikilvægra
spurninga - hvað er það sem gerir
einn að fávita og annan ekki? Hvar
liggja mörkin milli fávita og
„hinna“? Býr lítill bældur fáviti í
hjarta hvers manns? Hvað er það
sem heillar og hvað er það sem
skelfir við þá sem eru „öðruvísi"? -
og skilar þeim aftur ósvöruðum -
nokkuð sem er mikill léttir innan
um allar þær „lausnir” sem
Hollywood-kvikmyndagerð gefur
okkur stanslaust.
Handrit og myndataka: Lars von
Trier. Aðalhlutverk: Bodil Jörgen-
sen, Jens Albinus, Louise Hass-
ing, Troels Lyby, Nikolaj Lie Kaas,
Henrik Prip.
Úlfhildur Dagsdóttir
Festen:
Engin venjuleg afmælisveisla
★★★ Það er ekki nóg að koma með
nýja og sniðuga formúlu við gerð kvik-
mynda eins og þeir félagar Lars von Trier
og Thomas Vinterberg hafa gert meö
dogma „reglugerðinni", það þarf alltaf að
hafa sögu. í kvikmynd Vinterbergs, Fest-
en, er þaö fyrst og fremst mögnuð saga
sem gerir myndina að áhrifamikilli upp-
lifun en auðvitað verður
heldur ekki komist hjá
því að njóta þess einfald-
leika sem dogma býður
upp á og allavega í Fest-
en kemur það vel út þótt
viss yfirborðstækni skili
sér ekki alltaf.
Festen gerist á sólar-
hring. Boðið er til afmæl-
isveislu á herragarðs-
setri Helge Klingenfeldt í
tilefni sextugsafmæli
hans. Veislan er haldin í þvinguðu and-
rúmslofti þar sem eitt bama hans íjög-
urra, Linda, hefur nýverið framið sjálfs-
morð. Hin böm hans þrjú, Christian, Hel-
ene og Michael, mæta i veisluna og það er
strax ljóst að andrúmloftið í fjölskyldunni
er rafmagnað og að falin leyndarmál em
til staðar. Veislan hefst á hefðbundinn
hátt og fer vel fram, allt þar til elsti sonur
Christians stendur upp til að halda ræðu
Kvikmynda
GAGNRÝNI
föður sínum til heiðurs. Ræða hans er
engin lofræða um fóður hans eins og allir
bjuggust við heldur rifiar hann upp kyn-
ferðislegt ofbeldi föður hans við sig og
Lindu systur hans. Sprengingunni er
varpað og nú verður ekki aftur snúið og
áhorfandinn verður vitni að rafmögnuðu
drama með blöndu af skemmtilegum
húmor. Þetta er kvik-
mynd sem lætur eng-
an ósnortinn.
Festen er mikið
sjónarspil og sagan
verður enn dýpri og
áhrifameiri með frá-
bæram leik aðalleik-
aranna sem skapa
skýrar og athyglis-
verðar persónur.
Ekki var ég afltaf
sáttur við notkun
kvikmyndavélarinnar en klipping Valdís-
ar Óskarsdóttur er nánast fullkomin og
gefur myndinni sterkan heildarsvip. Með
Festen eru Danir enn að styrkja stöðu
sína í kvikmyndaheiminum og er enginn
vafi að þeir hafa tekið við af forustuhlut-
verki Svia í þeim efnum á Norðurlöndum.
Leikstjóri: Thomas Vinterberg. Handrit:
Mogen Rukov og Thomas Vinterberg.
Kvikmyndataka: Anthony Dod Mantle.
Klipping: Valdís Óskarsdóttir. Aðaleikar-
ar: Ulrich Thomsen, Henning Moritzen,
Thomas Bo Larsen, Paprike Steen og
Birthe Neuman.
Hilmar Karlsson
Funny Games:
Hrottafenginn þriller
★★★Á Mögnuð byrjun mynd-
arinnar gefur tón þess sem
koma skal. Þriggja manna fiöl-
skylda ekur á jeppa eftir
þjóðveginum með skútu
í eftirdragi. Hún er á leið
í sumarhús sitt og til-
hlökkun eftir góðu fríi
liggur í loftinu. Hjónin
stytta sér stundir á leið-
inni með því að leggja
róleg og sígild tónlistar-
dæmi fyrir hvort annað.
Skyndilega er þessi frið-
sæla stemning rofin með
háværri, kynggimagn-
aðri og djöfuflegri tónlist
samfara (blóð)rauðum
upphafsstöfum myndarinnar.
Áhorfendum verður ljóst að
fiölskyldan á allt annað en
sælurika daga fram undan þótt
hún sjálf hafi ekki hugmynd
um að óhugnanlegri leikir en
kontrapunktur bíði hennar.
Meðan feðgamir koma skút-
unni á flot er húsfreyjan, Anna
(Susanne Lothar), trufluð af
ungum manni, Peter (Frank
Giering), við eldhússtörfin.
Hann segist hafa verið sendur
af nágrönniun þeirra til að fá
lánuð egg. Peter virðist við
fyrstu sýn mesti sakleysingi en
er á líður verður hann æ
ósvífnari. Ekki bætir úr skák
þegar félagi hans, Paul (Arno
Frisch), bætist í hópinn. Þegar
feðgamir (Ulrich Múhe og Stef-
an Clapczynski) koma heim að
húsinu telur Anna sér borgið,
en það reynist öðm nær.
Þetta er magnaður tryllir
sem á lítið skylt við heíðbundn-
ar Hollywood-spennumyndir.
Þetta er sálfræðitryllir af
gamla skólanum þótt viðbjóð-
urinn sé nú öllu meiri. Fámn
myndum tekst að halda andlit-
inu er farið er í út jafnmiklar
öfgar og finna má í Funny
K v i k m y n d a
GAGNRÝNI
Games en það er ekki síst
mögnuðum leik að þakka
hversu vel til tekst. Arno
Frisch og Frank Giering ná
einkar vel að sýna brjálæðið
sem býr undir yfirborði jafn-
aðargeðs þeirra. Á hinum
enda tilfinningaskalans
túlka Susanne Lothar og Ul-
rich Múhe örvæntingu hjón-
anna listavel. Leikararnir
skapa í sameiningu spennu-
þrungið andrúmsloft sem
riðlast þó stundum af alls
óskyldum orsökum. Michael
Haneke, leikstjóri og hand-
ritshöfundur, beitir nefni-
lega því stílbragði að láta
eina persónuna ræða fram-
vindu mála við áhorfendur.
Frumleiki þess er löngu fyrir
bí og gerir slík útfærsla lítið
annað en að brjóta upp spenn-
una. Engu að síður stendur
myndin þrillerum snillinga á
borð við Roman Polanski lítt
að baki. En jafnvel aðdáendum
hans gæti brugðið við óhugn-
aðinn í Funny Games, og rétt
að vara viðkvæma við henni.
Leikstjóri: Michael Haneke. Að-
aihlutverk: Susanne Lother, Ul-
rich Múhe, Arno Frisch, Frank
Giering og Stefan Clapczynski.
Austurrísk, 1997.
Björn Æ. Norðfjörð