Dagblaðið Vísir - DV - 31.03.1999, Blaðsíða 10

10
MIÐVIKUDAGUR 31. MARS 1999
nienn/ng
Um og eftir
endalok tímans
Tríó Reykjavíkur hélt tónleika í Hafnar-
borg síðastliðið sunnudagskvöld, og hófust
þeir með tríói í C-dúr Hob. XV:21 eftir
Haydn. Þetta var glaðleg byrjun á tónleikum,
því tríóið eftir Haydn er fjörug tónsmíð sem
var listilega leikin af þeim Peter Maté píanó-
leikara, Gunnari Kvaran sellóleikara og
Guðnýju Guðmundsdóttur fiðluleikara. Und-
irrituðum er illa við orðið frábært, en þegar
allar nótur eru á sínum stað, túlkunin létt og
samkvæm anda og stíl tónverksins, og
manni leiðist ekki eitt augnablik, hvemig á
þá að lýsa tónlistarflutningi öðru vísi en sem
frábærum?
Kannski til að skapa andstæðu og til að
undirstrika hversu lífið er fallvalt, var næst
á dagskrá verk eftir Jón Nordal, Andaó á sof-
inn streng, fyrir fiðlu, selló og píanó, sem
samið var í fyrra. Það er eins ólíkt verki
Haydns og hugsast getur; fyrst heyrði maður
einmanalega hugleiðingu fiðlunnar, því næst
tók sellóið við eitt og sér, og loks kom píanó-
ið með ískalda hljóma sem varla túlkuöu
nokkuð annað en vonleysi. Manni datt helst
í hug heimur þriggja persóna sem búa sam-
an en þó í óravegu frá hvort öðra. Út frá
þessu eintali hljóðfæranna var spunninn til-
fmningaþrunginn tónavefur, en samt endaði
verkiö líkt og það byrjaði, í þögn og einsemd.
Þetta er mögnuð tónsmíð, ekki aðgengileg en
gengur upp í lokin, og var hún prýðilega
flutt af Tríói Reykjavíkur.
Regnbogi ólíkra tóna og
litbrigða
Síðasta verkið á tónleikunum var Kvartett
um endalok tímans eftir franska tónskáldið
Olivier Messiaen, sem lést árið 1993. Messi-
aen skapaði sérkennilegt tónmál þar sem
seiðandi hljómar era áberandi, hann mynd-
aði þá gjaman með því að skeyta saman
Dár og
menn
Þeir fóru á kostum í Loftkastalanum í
fyrrakvöld, æringjamir í skandínavíska fjöl-
leikahúsinu Cirkus Cirkör og sönnuðu í eitt
skipti fyrir öll að norrænt samstarf þarf
ekki að vera leiðinlegt.
Tónninn var sleginn áður en hin eiginlega
sýning hófst, þegar skötuhjúin Pirkko og
Pekka veltumst um meðal grunlausra áhorf-
enda í gervi ábúðarmikilla „hreinsitækna"
sem dustuðu rykið bæði af mublum sem
áhorfendum, milli þess sem þau staupuðu
sig, skutluðu út fyrir dyr „boöflennu" eða
rifust hástöfum á finnsku. Jú, svo báru þeir
Ólafi Ragnari forseta kveðjur frá Matti At-
hissari, forseta Finlands, og gerðu sig ógur-
lega breið um leið. Þarna voru á ferðinni af-
bragðs gamanleikarar, einkum og sérílagi
stúlkan.
Síðan tóku við atriði dáldið í stíl sem við
þekkjum af Skara skrípó og ýmsum blönd-
uðum fjölleikahópum nú til dags; alvöru-
brögö og sjónhverfmgar í bland við dár,
pretti og „slapstick". Er óhætt að segja að
enginn sýnenda hafi tekið sjálfan sig ýkja al-
varlega nema ef til vill jonglörinn sem henti
á lofti bolta svo sáust margir á lofti, en af
honum datt hvorki né draup allan tímann.
Krúnurök-
uð stúlka
sem
hringsner-
ist með
sverð á
krúnunni
var heldur
ekki alveg bráðnauðsynleg fyrir „sjóið".
„Þetta get ég líka gert“ sagði lítill drengur í
námunda við mig sem var sennilega alveg
rétt hjá honum.
Leiklist
Aðalsteinn Ingólfsson

magnaöur seiður
Oiivier Messiaen tónskáld -
Tónlist
Jónas Sen
hefðbundnum en „óskyldum"
hljómum, svo úr varð nokkurs
konar regnbogi ólíkra tóna og
litbrigða. Einnig hafði hann
mikinn áhuga á fuglasöng og
likti eftir honum í verkum sin-
um, fúglamir voru fyrir honum
heilagir og tákn fyrir „þrá okk-
ar eftir ljósi, stjömum, regnbog-
um og fagnaðarsöngvum“, svo
vitnað sé í efnisskrá tónleik-
anna.
Eins og tilvitnunin gefur tO
kynna var Messiaens mjög á há-
spekilegu nótunum, hann var
afar trúaður og mikið fyrir guð-
fræðilegar vangaveltur og hafa
margir talið sig finna guðlegar
opinberanir í tónlist hans.
Kvartett um endalok tímans er í
átta köflum og fylgir hverjum
þeirra texti sem innblásinn er
úr Opinberunarbók Biblíunnar.
Yrkisefnið er heimur manns-
ins/tímans og tilvist Krists/ei-
lifðarinnar, og er tónlistin væg-
ast sagt áhrifamikil. Flutningur
Tríós Reykjavikur og Sigurðar
I. Snorrasonar klarinettuleik-
ara var líka í einu orði sagt yf-
irgengilegur. Túlkunin var svo
sannfærandi að undirritaður
hefur sjaldan upplifað annað
eins. Á svona tónleika fer mað-
ur ekki oft, þetta var ekki
bara tónlistarflutningur
heldur magnaður seiður. í
rauninni er ekki hægt að
lýsa svona tónlist og vonar maður því að
Tríó Reykjavíkur og Sigurður I. Snorra-
son eigi eftir að endurtaka þennan flutn-
ing fyrir fleiri tónleikagesti í nánustu
framtíð, eða a.m.k. fyrir endalok tímans.
spé og frískir
Blöðrumaðurinn gengur laus.
DV-mynd Hari
Súperkjúkl-
ingur
Að ólöstuðum léttrugl-
uðum Svía sem var með í
farteskinu útskorinn sænsk-
an hest, svona til að sirkús-
inn stæði undir nafni, var
stjama kvöldsins ógnarlang-
ur Dani, hvers nafn var
hvergi nefnt í þeim pappírum
sem ég sá. Hann brá sér í
gervi boðflennu við upphaf
sýningar, súperkjúklings,
fakírsins mikla, Ali
Muhammeds, og loks Blöðru-
mannsins. Fakírinn fram-
kvæmdi það sem hann kall-
aði „fakirtricks" sem hljóm-
aði kannski ekki nógu vel í
eyrum bamafólksins úti í sal
en reyndust vera ýmiss kon-
ar eggjámagleypingar með
aðstoð gesta utan úr sal og
kostulegar einræður um lifið
og tilveruna á indvensku.
Blöðrumaðurinn var hins
vegar meiri háttar en hann
virtist geta farið inn og út úr
heljarstórri blöðru án þess að
hleypa úr henni lofti. Á end-
anum sat hann gjörvallur í
blöðrunni eins og risavaxið
fóstur og blés upp litlar blöðr-
ur í grið og erg...
Þessi sýning Cirkus Cir-
körvar í rauninni aðeins sýn-
ishom af atriðum sem flokk-
urinn hefúr verið að flytja til
þessa. í sumar kemur gjör-
vallur flokkurinn til landsins
með nýja efhisskrá og ef hún
er eitthvað í líkingu við þá
sem hér var kynnt eiga lands-
menn von á góðu.
Laxness í mörgum
þýskum útgáfum
Bækur íslenskra rithöfúnda eru famar að
verða mikilsverð útflutningsvara ef marka má
þau tíðindi sem berast með reglulegu mUlibiU frá
íslensku bókaútgáfunum. Samkvæmt fréttum frá
Vöku-Helgafelli eiga bækur Halldórs Laxness nú
aftur mikilli velgengni að fagna í Þýskalandi. TO
dæmis hefúr hið virta Steidl-forlag afráðið að
gefa út þrjár skáldsögur Halldórs samtímis í inn-
bundnum útgáfum, Sjálfstætt fólk, Kristnihald
undir Jökli og Paradísarheimt. Þessar þrjár
skáldsögur hafa allar komið út áður í annars
konar innbundnum útgáfúm í tíu binda ritsafni á
verkum Halldórs og þar að auki í kiljuformi. Fá-
títt mun vera að skáldverk komi út í tvenns kon-
ar innbundnu formi og kiljuútgáfum með
skömmu millibili sem er til marks um vinsældir
Halldórs meðal þýskra. Undanfarið hafa nokkrar
bækur Halldórs einnig komið út í vönduðum út-
gáfúm fyrir þýska bókaldúbba.
Loks er þess að geta að dr. Hubert Seelow, sem
hefúr ýmist frumþýtt eða endurskoðað eldri þýð-
ingar á tíu helstu skáldsögum Halldórs, vinnur
nú að þýðingu á Heimsljósi sem gefm verður út
á þýsku á næsta ári.
Dali & Lorca: Sönn ást
Nú er ljóst að hin mikla ást myndlistarmannsins
og skelmisins Dali var ekki rússneska nomin Gala,
sem hann þó hyllti í ótal mörgum verka sinna,
heldur ljóðskáldið Federico Garcia
Lorca. Það er að minnsta kosti niður-
staða írska rithöfúndarins Ians Gib-
sons sem skrifað hefur manna mest
um menningarlíf á Spáni á árunum
milli stríða. Meðal annars hefur
hann skrifað ævisögur þeirra
beggja, Dali og Lorca. Gibson hefur
komist yfir fjölda ástarbréfa frá
Lorca til Dah, sem skrifuð vom
meðan báðir vom við nám í lista-
akademíunni í Madrid á þriðja
áratug aldarinnar og hefur nú gefið
þau út í bók um samband þeirra sem
nefnist El Amor que non pudo ser eða
Ástin sem aldrei gat oröiö aó veru-
leika. Að. því er Gibson segir var
Dali mjög hrifinn af ljóðskáldinu
unga en óttaðist afleiðingamar af
hómósexúal sambandi við hann.
Þetta mun Dali hafa staðfest í
samtali við Gibson skömmu áður
en hann lést.
Gibson heldur því einnig fram að það
hafi verið félagi þeirra Lorca og Dali við hstaaka-
demíuna, Luis Bunuel, síðar kvikmyndaleikstjóri,
sem stíaði þeim í sundur. Bunuel hafði lítið álit á
Lorca, auk þess sem hann vildi fá Dali með sér til
Parísar. Sem honum tókst. í París unnu þeir Bunu-
el og Dáh að súrrealísku kvikmyndinni Andalúsíu-
hundurinn, en Andalúsíumaðurinn Lorca leit á
hana sem grín á sinn kostnað.
Parsifal fyrir páska
Um nokkurra ára skeiö hafa forfallnir aðdá-
endur tónskáldsins Richards Wagners sést
skunda upp í Norræna hús á fóstudaginn langa
þar sem þeir hafa setið klukkutímum saman yfir
myndbandi af einhverri ópem hans. Þessi aðdá-
endahópur, sem nefiiist Richard Wagner-félagið,
heldur uppteknum hætti í ár nema hvað sýning-
in fer fram í Norræna hús-
inu á laugardaginn fyrir
páska kl. 13. í þetta sinn
verður sýnd fræg kvik-
mynd Hans-Júrgens Syber-
bergs af Parsifal frá 1962 en
í henni þykir höfundur
túlka tónlist Wagners af
stakri snihd. í myndinni
syngur Reiner Goldberg
hlutverk Parsifals, Wolf-
gang Schoene syngur Am-
fortas, Roberet Lloyd syngur Gumemanz, Aage
Haugland syngur Klingsor og Yvonne Minton fer
með hlutverk Kundry. Sýning myndarinnar- tek-
ur rúmlega ijórar klukkustundir. Sungið er á
þýsku en enskur skjátexti fylgir.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson
HHHHIHHHHHHHHHHHHHB