Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.1999, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 28. JÚNÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst<®ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Heigarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgialds.
Uppteknir í kjarabaráttu
Vonandi var það skynsamleg ákvörðun bæjarstjórnar
Seltjarnarness að draga til baka uppsögn skólastjóra og að-
stoðarskólastjóra í kjölfar úttektar ráðgjafarfyrirtækis á
skólastarfi í Mýrarhúsaskóla. Þess í stað vill bæjarstjóm-
in hrinda af stað tólf mánaða verkefni um uppbyggingu
skólastarfsins.
Gífurlega mikilvægt er að friður ríki um starf í skólum
landsins. Þess vegna valdi bæjarstjóm Seltjarnarness þá
leið að draga uppsagnirnar til baka og freista þess að ná
sáttum. En þó friður sé mikilvægur skiptir mestu hvaða
verði hann er keyptur. Frumskylda bæjarstjóma um allt
land er ekki við stjómendur skóla eða kennara heldur við
nemendur. Áhyggjur sveitarstjórnarmanna eiga ekki fyrst
að beinast að sálrænu ástandi einstakra kennara eða
stjórnenda skóla, heldur að því hvort menntunin, sem boð-
ið er upp á, standist þær kröfur sem gerðar eru. Nemend-
ur mega því aldrei verða tilraunadýr í átaksverkefnum til
lengri eða skemmri tíma eða fórnarlömb í kjaradeilu kenn-
ara og sveitarstjóma.
Flest bendir til þess að ný viðhorf til skólastarfsins séu
að ryðja sér til rúms, samhliða því sem nemendur og for-
eldrar þeirra gera auknar kröfur til þeirrar menntunar
sem boðið er upp á. Skólar eru því ekki lengur einhvers
konar afgangsstærð sem skylt er að sinna, heldur þjón-
ustustofnanir sem gerðar eru miklar og strangar kröfur til.
„Menn eru famir að horfa á skólana sem þjónustustofnan-
ir, en ekki sem stofnanir,“ sagði Sigurgeir Sigurðsson, bæj-
arstjóri á Seltjarnarnesi, hér i DV sl. föstudag. „... ég tel að
heimamenn hugsi miklu betur um skólann sinn heldur en
meðan hann var undir ríkinu. íbúamir geta nú snúið sér
beint til þeirra og hafa veruleg áhrif á það hvernig skattfé
þeirra er varið.“
Flutningur grunnskólans frá ríki til sveitarfélaganna
var rétt ákvörðun, en mörg sveitarfélög eiga eftir að sýna
það og sanna að þau standi undir aukinni ábyrgð. Einn
helsti vandi íslenskra skóla hefur verið sú íjarlægð sem
skapast hefur á milli skóla og foreldra - enda það viðhorf
ríkjandi jafnt hjá foreldrum sem kennurum að skólastarf-
ið kæmi foreldrum í raun ekkert við, enda hafi þeir engar
forsendur til að leggja neitt vitiborið til málanna. Með því
návígi sem skapast hefur eftir að grunnskólarnir urðu á
ábyrgð sveitarfélaganna er þetta viðhorf sem betur fer að
breytast enda foreldraráð orðin virkari en áður.
En á sama tíma hefur æ meiri orka kennara farið í
kjarabaráttu. Þeir eru margir hverjir orðnir svo upptekn-
ir af eigin kjörum og aðbúnaði að þeir hafa sett nemendur
- skjólstæðinga sina - til hliðar. Verulegar kjarabætur
hafa engu breytt í þessu efni eins og Sigurgeir Sigurðsson
bendir réttilega á í áðumefndu viðtali: „Þeir telja það samt
sem áður ekki nóg, þannig að það fer greinilega töluvert
miklu meiri tími í kjaraumræðu hjá kennurum en ég teldi
æskilegt, einmitt á þessum tíma. Ég held að það hljóti að
bitna á skólastarfinu.“
Samkeppnisleysi um starfskrafta kennara hefur verið
ein helsta skýring á slökum kjörum kennara, samhliða því
sem faglegar kröfur hafa vikið í geldri kjarabaráttu. Með
flutningi grunnskólans til sveitarfélaga hefur fyrsti vísir
að samkeppni um hæfileikaríka kennara - og þeir eru fjöl-
margir - orðið til. Full samkeppni kemst hins vegar ekki á
fyrr en einkaaðilum, ekki síst kennurum sjálfum, verður
gert kleift að reka og eiga skóla. Þegar kennarar fara sið-
an að verja kröftum sínum til að bæta gæði menntunar
mun staða þeirra i kjarabaráttunni batna sjálfkrafa.
Óli Bjöm Kárason
íslenskur mannfjöldi í landi sem enn er strjálbýlt. Greinarhöfundur segir að almennir borgarar muni láta æ meir
til sín taka og þar með draga úr flokksræði, hagsmunavörslu og geðþóttaákvörðunum nærsýnna pólitíkusa.
Gjaldþrot gam-
alla hugmynda
un jarðarbúa, mengun
lofts, láðs og lagar, al-
menn mannréttindi,
réttlátari skipting á
auðæfum jarðar og
sj álfsákvörðunarréttur
þjóða og þjóðarbrota.
Alvarlegasta vamdamál-
ið er án efa fólksfjölgun-
in sem gerir fullnægj-
andi fæðuöflun æ tor-
veldari, þó margar
snjaflar úrlausnir hafi
komið til sögunnar á
síðustu áratugum. Um
aldamótin 1800 voru
jarðarbúar 1 mifljarður;
um aldamótin 1900 voru
þeir 1,65 milljarður;
árið 1930 voru þeir 2
milljarðar; um þessar
„Alvarlegasta vandamáliö er án
efa fólksfjölgunin sem gerir full-
nægjandi fæðuöflun æ torveld-
ari, þó margar snjallar úrlausnir
hafi komiö til sögunnar á síö-
ustu áratugum. “
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
í nýafstöðnum al-
þingiskosningum
kom einkar ljóslega
fram að hugmynd-
imar, sem mótað
hafa félagslega og
pólitíska umræðu
undanfamar tvær
aldir, hafa að veru-
legu leyti gengið sér
til húðar, enda var
hugmyndafátæktin
eitt helsta auðkenni
kosningaharáttunn-
ar. Kannski ekki
vegna þess að fram-
bjóðendur væru
beinlínis hræddir
við hugmyndir,
heldur vegna þess
að gömlu hugmynd-
irnar eru trosnað-
ar, holar eða ófrjó-
ar, en ferskar eða
frumlegar hug-
myndir rata ekki
innfyrir höfuðskelj-
ar stjórnmála-
manna.
Ófyrirséðar
breytingar
Heimurinn hef-
ur á liðnum tíu árum tekið svo
gagngerum og ófyrirséðum breyt-
ingum, að margt af því sem taldist
vera góð og gild sannindi fyrir ein-
um eða tveimur áratugum er hjóm
eitt eða hindurvitni. Á það jafnt
við um kommúnisma, sósíalisma,
fasisma, kapítalisma, markaðs-
hyggju og nýfijálshyggju (sem er
hvorki ný né frjálslynd). Vanda-
málin sem mannkyn glímir við
upp úr næstu aldamótum eru allt
annars eðlis en þau sem áður hafa
haldið fyrir mönnum vöku. Meðal
þeirra helstu eru ört vaxandi fjölg-
mundir eru þeir komnir upp í 6
milljarða. Um aldamótin 2100
gætu þeir verið komnir uppí 15
milljarða, verði ekki gerðar raun-
hæfar ráðstafanir til að takmarka
barneignir.
Á öskuhauga sögunnar
Fólksfjölgunin er nátengd meng-
un lofts, láðs og lagar. Þvi örar
sem mannkyni fjölgar, þeim mun
víðtækari verður mengunin um
heim allan. Þegar Kínverjar fara
að njóta svipaðra lífskjara og Vest-
urlandabúar, má búast að gróður-
húsaáhrifin margfaldist til þeirra
muna, að öllu lífi á jörðinni verði
bráð hætta búin. Ekki eru nema
nokkrir áratugir síðan mannrétt-
indi urðu meðal brýnustu við-
fangsefna mannkyns og vægi
þeirra á eftir að aukast með aukn-
um fjarskiptum sem virða landa-
mæri að vettugi. Réttlátari skipt-
ing á auðæfum jarðar er frumskil-
yrði þess að lífvænt verði á hnett-
inum. Sjálfsákvörðunarréttur
þjóða og þjóðarbrota er nátengdur
auknum mannréttindum og mun
gera æ eindregnari kröfur um að
alþjóðleg deilumál verði leyst frið-
samlega fyrir atbeina Sameinuðu
þjóðanna, en ekki með loftárásum
eða öðru ofbeldi.
Hvorki máttvana tilburðir af-
lóga hemaðarbandalaga né ofur-
vald fjölþjóðafyrirtækja, sem
einskis svifast í fégráðugum yfir-
gangi sínum, munu setja verulegt
mark á samfélagsþróunina á
næstu öld, þó dauðateygjur þeirra
kunni að dragast á langinn. Fyrir
tilstilli alnetsins og annarra
tækninýjunga munu almennir
borgarar láta æ meir til sín taka
og þar með draga úr flokksræði,
hagsmunavörslu og geðþóttaá-
kvörðunum nærsýnna pólitíkusa.
Barnalegt er að gera sér í hugar-
lund að hnökrótt og hægfara þró-
un síðustu tveggja alda hafi fund-
ið sér eitthvert endanlegt mynstur
í lok tuttugustu aldar. Alit sem nú
er talið máli skipta í íslenskri og
alþjóðlegri pólitík verður komið á
öskuhauga sögunnar fyrr en flest
okkar órar fyrir. Ekki ætla ég mér
þá dul að spá fyrir um, hvað við
muni taka, en það hlýtur íjanda-
kornið að verða skárra en það sem
mannkynið hefur látið bjóða sér
undanfarin hundrað ár.
Sigurður A. Magnússon
Skoðanir annarra
Færu þeir í stríðsleik í Central Park?
„Myndi ameríski herinn fara í slíkan stríðsleik í
sínum eigin Cental Park í New York? Ég er eiginlega
viss um ekki. En það hvarflar ekki að honum að
neitt kunni að vera athugavert við að biðja um leyfi
til slíkra leikja hjá sínum góðu vinum íslendingum.
Og það sem verra er: Þeirra góðu vinir íslendingar
sáu heldur ekkert rangt við þetta. Hvaða virðingu
lýsir það af hálfu íslenskra stjórnvalda fyrir smu
eigin landi og þjóð.“
lllugi Jökulsson, Umbúðalaust í Degi og Rás 2.
Grunnskólabörnin úti á landi
„Víst er að samspil margra þátta í skólastarfi og
umhverfi skólanna leiðir til þess að einkunnir nem-
enda eru mun lægri úti á landi en á höfuðborgar-
svæðinu. Nefnt hefur verið að úti á landi sé minni
námshvatning, annað samfélagsmynstur og fleiri
leiðbeinendur. Getur verið að úti á landi gleymi for-
eldrarnir að uppfræða bömin sín um gildi menntun-
ar? Eða em kennarar og leiðbeinendur úti á landi
svona miklu lélegri uppfræðarar en á höfuðborgar-
svæðinu? Er vinnan úti á landi í fyrirrúmi, er kapp-
hlaupið um að leggja sem mest fyrir til að geta keypt
íbúð í Reykjavík svo mikikð að námið gleymist? Hef-
ur þetta kannski alltaf verið svona en kemur bara
fyrst í ljós núna eftir að skylt var að birta útkomu
samræmdu prófanna?"
Fjallað er um fallista samræmdu prófanna í leiðara
Austurlands, en austfirskir nemendur voru undir
landsmeðaltali grunnskólabarna.
Minnt á dýrmætustu auðlind bankanna
„Framundan eru umbrotatimar. Áfram verður
barist um bankana og þau völd sem yfirráð yfir
þeim veita mönnum. Okkar hlutverk er að tryggja
sem best starfsöryggi og þau réttindi og kjör sem
við, með samtakamætti og baráttu, höfum náð á und-
anförnum árum... Gleymum aldrei að minna ráða-
menn á að í öllum fyrirtækjum eru starfsmenn dýr-
mætasta auðlindin."
Friðbert Traustason, formaður Sambands ísl. banka-
manna, í leiðara SÍB-blaðsins.