Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1999, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 2. JÚLÍ 1999
13
Héraðsdómur vegna
Þróttarhússins
Þróttarhúsið er senn tilbúið í Laugardal, verðlaunatillaga sem þrír arki-
tektar lögðu hugmyndir í. DV greindi frá því að Pálmi R. Guðmundsson
hefði farið í mál til að fá sig dæmdan meðhöfund verðlaunahönnunarinn-
ar. Hann sagðist hafa átt heiður að verja.
Pálmar Kristmunds-
son arkitekt hefur beðið
mig um að rita þetta
bréf til þess að gera
grein fyrir niðurstöðum
ofangreinds héraðsdóms
en tilefnið er mjög mis-
vísandi blaðagrein í DV
21. júní síðastliðinn. Þar
er málavöxtum og dómi,
með stríðsfyrirsögn á
forsíðu og í baksíðu-
grein, lýst á vægast sagt
afar hlutdrægan hátt og
garri efhislegum niður-
stöðum dómsins. Með
tilliti til samnings PK
Hönnunar sf. við
Reykjavíkurborg og
Knattspymufélagið
Þrótt um hönnun félagshúss Þrótt-
ar í Laugardal og hinnar villandi
fréttar í DV óskar Pálmar eftir að
gerð verði grein fyrir niðurstöðu
umrædds héraðsdóms. Mun hér að-
eins getið niðurstöðu dómsins er
varðar þau ágreiningsatriði sem
þar er fjallað um.
Vildi fá viðurkenndan
höfundarrétt
Dómkröfur stefnanda voru eftir-
farandi: „Að viðurkennt verði með
dómi að stefnandi hafi verið einn
þriggja höfunda að verðlaunatillögu
í hönnunarsamkeppni um félags-
hús Þróttar sem haldin var á veg-
um byggingadeildar borgarverk-
fræðings Reykjavíkurborgar í mars
1997. Að stefhdu verði dæmd in soli-
dum til að greiða stefnanda skaða-
bætur að fjárhæð 1.594.537 krónur
og miskabætur að fiárhæð kr.
3.000.000 krónur, ásamt dráttarvöxt-
um, samkvæmt III.
kafla vaxtalaga nr.
25/1987 frá 1. ágúst
1997 til greiðsludags.
Til vara er þess
krafist að viður-
kennt verði með
dómi að stefnandi
hafi verið einn
þriggja höfunda að
verðlaunatillögunni
um félagshús Þrótt-
ar og að stefndu
verði dæmd til
greiðslu miska- og
skaðabóta að mati
réttarins. Þá er í öll-
um tilvikum gerð
krafa um að stefhdu
verði gert að greiða
stefnanda málskostnað að mati rétt-
arins.“
Niðurstöðm- dómara eru þessar:
„Með vísan til framburðar aðila og
vitnisins Haraldar fyrir dómi þykir
í ljós leitt að framlag stefnanda til
verðlaunatillögunnar hafi verið
þess eðlis að það njóti verndar höf-
undarlaga. Þar sem ekki er unnt að
aðgreina framlag stefnanda frá
framlagi stefnda Pálmars og Har-
aldar teljast þeir allir hafa orðið
samhöfundar að tillögunni í skiln-
ingi 7. gr. höfund-
arlaga."
Um framsal á
höfundarrétti seg-
ir dómarinn eftir-
farandi: „Enda
þótt stefnandi og
PK Hönnun sf.
hafi ekki samið
sérstaklega um
það að arkitekta-
stofan fénýtti höf-
undarrétt stefnanda í starfsemi
sinni verður að líta svo á að í
starfssambandi aðila hafi falist
framsal á höfundarrétti stefnanda
til PK Hönnunar sf. að svo miklu
leyti sem nauðsynlegt var til þess
að nýta verðlaunatiliöguna sem
grundvöll imdir frekari hönnun fé-
lagshúss Þróttar meö þeim hætti
sem gert var. Samkvæmt því átti
stefnandi ekki kröfu til að verða að-
ili að hönnunarsamningnum og
ekki tilkall til frekari þóknunar fyr-
ir framlag sitt til verðlaunatillög-
unnar.“
Um fiárkröfur stefnanda segir
dómarinn: „Með hliðsjón af þeirri
niðurstöðu að í starfssamningi
stefnanda og PK Hönnunar sf. hafi
falist framsal á rétti til að fénýta
verk stefnanda þ. á m. framlag hans
til umræddrar samkeppnistillögu,
sem hönnun félagshúss Þróttar í
Laugardal var grundvölluð á, og að
stefnandi hafi ekki sýnt fram á að
honum hafi borið frekari þóknun
fyrir framlag sitt til tillögunnar
þykja stefndu ekki hafa valdið
stefnanda fiárfióni. Á stefnandi því
ekki rétt á skaðabótum úr hendi
stefndu á þeim grundvelli sem
hann gerir kröfu til.“
Miskabætur vegna brota
á sæmdarrétti
Að lokum kemur þetta fram í nið-
urstöðum dómsins: „Með vísan til 2.
mgr. 56. gr. höfundarlaga þykir vera
gnmdvöllur til að dæma stefnanda
miskabætur úr hendi stefndu óskipt
vegna brots á sæmdarrétti hans,
samkvæmt 1. mgr. 4. gr. höfundar-
laga og þykja miskabætur hæfilega
ákveðnar 250.000 krónur.“
„Með hliðsjón af því að kröfur
stefnanda hafa aðeins að litlu leyti
verið teknar til greina og stefnanda
höfðu áður verið boðnar sömu bæt-
ur og dæmdar eru í máli þessu þyk-
ir rétt að hvorir aðila greiði sinn
kostnað af máli þessu."
Með tilvísan til framangreindra
orðréttra tilvísana í niðurstöður
dómsins verður ekki ályktað annað
en að umrædd forsíðu- og baksíðu-
frétt DV frá 21. júní s.l. sé fullkom-
lega misvisandi og reyndar ámælis-
vert að reyndir fréttamenn skuidi
ekki kanna betur heimildir fyrir
svona fréttaflutningi, m.a. með því
að lesa sjálfan dóminn.
Túlkun stefnanda á niðurstöðu
málsins skal látin liggja milli hluta
í bréfi þessu, aðeins minnt á að fiár-
kröfur stefnanda, í ailt kr. 4.594.537,
voru lækkaðar í kr. 250.000, máls-
kostnaður felldur niður og viður-
kennt að PK Hönnun sf. hafi fengið
framseldan til fénýtingar höfundar-
rétt stefnanda. Dómsupphæð, kr.
250.000, var sú sama og stefndu
höfðu boðið stefnanda í bætur
löngu áður en mál þetta var höfðað.
Af háifu umbjóðenda minna mun
máli þessu ekki verða áfrýjað til
Hæstarétar enda hefur fengist við-
urkennt það grundvallaratriði
málsins að PK Hönnun sf. sé heim-
ilt án sérstakrar þóknunar að
fénýta það hugverk sem hér er ver-
ið að fialla um með þeim hætti sem
gert hefur verið.
Umbjóðendur mínir líta svo á með
hliðsjón af niðurstöðum dómsins að
ekki verði um að ræða frekari kröf-
ur af hendi stefnanda í máli þessu.
Knútur Bruun
Kjallarinn
Knútur Bruun
hæstaréttarlögmaður
„Þar sem ekki er unnt að að-
greina framlag stefnanda frá
framlagi stefnda, Pálmars og
Haraldar, teljast þeir allir hafa
orðið samhöfundar að tillögunni,
i skilningi 7. gr. höfundarlaga. “
Háskólasetur á Austurlandi
Flestir telja að samsöfnun þjóð-
arinnar á eitt landshorn sé óheppi-
leg en færri kunna ráð tii að hamla
gegn þessum fólksflutningum. Þó
bar svo við um daginn að í mig
hringdi glöggur maður frá Akur-
eyri og spurði: Hvers vegna er ekki
komið upp háskóla eystra frekar en
að baksa við þessa álbræðslu? Sá
hinn sami benti á að nú vanti fólk
til starfa í ýmsum háskólagreinum,
meðal annars kennara. Talað væri
um að stækka þurfi Kennarahá-
skólann fyrir mörg hundruð nem-
endur til viöbótar. Væri ekki nær
að koma upp slíkum skóla mið-
svæðis á Áusturlandi? Og hann
minnti á gildi Háskólans á Akur-
eyri fyrir Norðurland. Ég gat ekki
annað en samsinnt, hafði reyndar
verið að tala fyrir svipuðu máli á
Alþingi árum saman, en fyrir held-
ur daufum eyrum.
Stórt hagsmunamál
Háskólamiðstöð á Austurlandi,
þar sem byrjað væri með kennslu
í völdum greinum, er knýjandi
nauðsyn fyrir fiórðunginn og
ólikt líklegri til jákvæðra áhrifa
en stóriðjustefnan sem sfiórnvöld
streitast við. í fyrra var opnað
fyrir háskóla- og endurmenntun á
Austurlandi í formi fiarkennslu.
Það er gott skref sem tengist
framhaldsskólum í fiórðungnum.
En við það má ekki láta staðar
numið. Koma þarf hið fyrsta upp
miðstöð fyrir háskólanám á völd-
um námsbraut-
um og skapa
góða aðstöðu
fyrir yfirstjórn,
háskólakennara
og nemendur.
Slíkur kjarni
myndi fljótlega
hafa mikil áhrif
út í samfélag og
atvinnulíf og ná
að þróast ef að
honum er hlúð. Engin aðgerð er
líklegri til að efla fiórðunginn og
skapa skilyrði fyrir farsæla
byggðaþróun.
Lærum af reynslunni
Margföld og góð reynsla er af
því að koma upp menntastofnun-
um til að ryðja nýjar brautir. Ná-
lægt 1930 beitti þáverandi ríkis-
stjóm undir forustu Jónasar frá
Hriflu sem menntamálaráðherra
sér fyrir uppbyggingu héraðs-
„Hafa ber í huga að staða háskóla
í menntaskerfi okkar nú er Mið-
stæð alþýðuskólunum fyrr á öld•
inni. Ekkert landsvæði mun halda
í horfinu án þess að til komi gott
aðgengi að háskólamenntun
skóla og húsmæðra-
skóla víða um land.
Slíkar stofnanir vom
reistar á undra-
skömmum tíma og
höfðu strax mikil
samfélagsleg áhrif.
Um sama leyti kom
til sögunnar Mennta-
skólinn á Akureyri
með réttindum til að
brautskrá stúdenta.
Þessar ákvarðanir
höfðu stuðning af
nýjum meirihluta á
Alþingi gegn harðri
andstöðu íhaldsafla.
Svipaðrar andstöðu
gætti gegn frekari
fiölgun menntaskóla
síðar og stofnun Há-
skólans á Akureyri.
Umræða um þann
síðasttalda ætti að vera mönnum í
fersku minni.
Samvinna í formi setra
Enn eru uppi háværar raddir
um að varast beri að fiölga skól-
um, nú síðast háskólum. Óttast
talsmenn stofnana sem fyrir eru
að missa spón úr aski, en þó gætir
hjá mörgum meiri víðsýni en
áður. Hafa ber í huga að staða há-
skóla í menntaskerfi okkar nú er
hliðstæð alþýðuskólunum fyrr á
öldinni. Ekkert landsvæði mun
halda í horfinu án þess að til komi
gott aðgengi að há-
skólamenntun. Þá er
hin óbeina þýðing
slíkra stofnana ekki
síður mikilvæg. Sam-
vinna skóla á há-
skólastigi er sjálfsögð
og brýn. En eigi nýjar
stofnanir að dafna
verða þær að vera
fiárhagslega sjálf-
stæðar. Þar má læra
af þeirri tilhögun sem
upp var tekin við út-
færslu Náttúrufræði-
stofnunar íslands í
formi setra sem hafa
sjálfstæðan fiárhag.
Eiðastaður sem
háskólamiðstöð
Svo vill til að á
Austurlandi væri
hægt að koma upp háskólamiðstöð
með litlum fyrirvara. Húsnæði
fyrrum alþýðuskóla á Eiðum hefur
staðið ónotað frá 1995 nema notað
að hluta til ferðaþjónustu að sum-
arlagi. Staðurinn er vel í sveit sett-
ur, aðeins í 10-15 mínútna aksturs-
fiarlægð frá Egilsstöðum og aðal-
flugvelli þar. Hér þarf aðeins póli-
tískar ákvarðanir. Hvemig væri
að ráðamenn hvíldu sig ögn á stór-
iðjubaksinu og settu strax á fót há-
skólamiðstöð eystra til eflingar
mannlífi?
Hjörleifur Guttormsson
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
fyrrverandi
alþingismaður
Með og
á móti
Stök gangaferð kostar enn
þúsundkall
Markmið að
flýta afgreiðslu
„Mér þykir rétt að stakt fargjald
kosti áfram eitt þúsund krónur.
Eitt af markmiðum stjórnar Spalar
er að fá sem flesta til að kaupa sér
áskrift og flýta þannig afgreiðslu í
gjaldskýli og
koma í veg fyrir
biðraðir. Fyrir
þá sem fara að-
eins tvisvar til
fiórum sinnum
um göngin á ári
skiptir þessi
kostnaðarmis-
munur ekki höf-
uðmáli. í byrjun
ágúst verður
væntanlega boð-
ið upp á tíu ferða kort meö 30 pró-
senta afslætti. Slíkt ættu flestir að
geta notfært sér enda verða þau
kort ekki bundin við ákveðin öku-
tæki. Þeir sem aka oftar en tvisvar
til fiórum sinnum á ári geta nýtt
sér þennan kost. Þeir sem aka enn
oftar um göngin eiga kost á allt að
50 prósenta afslætti meö 40 feröa
áskrift og 60 prósenta afslátt ef
greitt er fyrir fram fyrir 100 ferðir.
Hluti ástæðunnar fyrir því að þús-
und króna gjaldið er ekki lækkað
nú er sú að stjórnin vonast til að
hægt verði að halda verðinu á
gjaldinu stöðugu um einhver ár
þrátt fyrir einhverja verðbólgu -
enda má segja að raungjaldið hafi
nú þegar lækkað um 3 prósent
vegna verðbólgunnar undanfarið
ár.“
Kaldar kveðjur
til „þúsund-
krónafólksins"
„Það sætir furðu að ekki standi
nú til að lækka eitt þúsund króna
gjaldið fyrir staka ferð í samræmi
við aðra boðaða lækkun sem stjórn
Spalar er að leggja til. Fyrir rúmu
ári, þegar nú-
verandi gjald-
skrá lá fyrir,
lagði FÍB fram
rökstuddar at-
hugasemdir sér-
staklega í ljósi
þess að minni
og meðalstórir
bílar voru að
greiða óeðlilega
hátt gjald. í
raun hafa þeir
verið að niðurgreiða fyrir aðra
notendur. Þess vegna vekur það
furðu að nú, þegar vilji stjórnar
kemur fram um að lækka gjald-
skrána, skuli þeir ekki njóta henn-
ar sem nota stakar ferðir. Það er
ljóst að með þessum tiilögum Spal-
ar viröist það enn sem fyrr stefna
stjórnarinnar aö láta þá notendur
sem nota göngin minna greiða fyr-
ir þá sem nota göngin meíra. í ljósi
jafnræðissjónarmiða er þetta alls
óviðunandi. Við verðum að gera
ráð fyrir að með hliðsjón af þeim
tillögum sem gert er ráð fyrir að
komi til framkvæmda 1. ágúst þá
sé enn ráðrúm til að leiðrétta þann
mismun sem þarna er boðið upp á.
Að öðrum kosti má líta svo á að
þeir séu að fá kaldar kveðjur sem
hafa á síðasta ári tryggt rekstar-
grundvöll ganganna - með því að
greiða hæsta gjaldið - og sé nú
áfram ætlað að gera það.“ -Ótt
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is
Stefán Kristinsson,
framkvæmdastjóri
Spalar.