Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1999, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 1999
15
Vér morðingjar
Þegar fréttahrina af
morðum og illvirkjum
fer yfir heimsbyggðina
eins og nú síðast frá
Kosovo leita ýmsir sér
skjóls í því að benda á
tiltekna sökudólga, i
þessu dæmi Serba, og
djöflast á þeim í orðum
i vanmáttugri heift.
Aðrir rifja upp hlið-
stæðar fregnir héðan og
þaðan úr heiminum og
andvarpa í vanmátt-
ugri hryggð: mikil er
grimmd mannskepn-
unnar. Eins og Hanna
Katrín Fredriksen gerir
í pistli í Morgunblaðinu
nýlega: hún segir þá
einu ályktun mega draga af fólsk-
unni að „við ákveðnar aðstæður
erum við fær um hvaða viðbjóðs-
legu grimmdarverk sem er“.
Eins og flestar staðhæfingar er
þessi bæði rétt og röng. Hún er
réttmæt vegna þess að hún færist
undan því að sýkna sumar þjóðir
með því að sakfella aðrar í heilu
lagi - Serba nú, Þjóðverja eða
Tyrki á árum áður. Hún er einnig
Kjallarinn
Arni Bergmann
rithöfundur
„Þótt herfilegar aðstæður gerí
marga að morðingjum ráða þær
ekki öllu. ... Hér verður bæði
mannamunur og samfélaga. “
réttmæt vegna þess, að aðstæður
skipta reyndar miklu máli: þegar
vopnin tala slitna sundur ótal
ósýnilegir þræðir sem tengja fólk
saman í sambýli - og verða þá inn-
anlandsstríð enn djöfullegri en
ófriður milli ríkja. Stríð er stríð,
segir einn illvirki frá Kosovo í við-
tali: fyrst líður manni illa en svo
Fmnur maður ekki fyrir neinu.
Stríð er ofbeldi í öðru og þriðja
veldi og leysir úr læðingi flest það
sem verst er: margir telja að fárán-
leg stórslátrun á
heilli kynslóð Evr-
ópumanna í skot-
gröfum heimsstyrj-
aldarinnar fyrri
hafi ráðið meiru en
nokkuð annað um
það hve öldin öll
reyndist grimm og
blóðug.
Nábýli við of-
beldi
Engu að síður er
staðhæfingin röng
líka. Þótt herfilegar
aðstæður geri
marga að morðingj-
um ráða þær ekki
.......öllu. „Við“ erum
ekki endilega í sama báti öll sömul
og sjálfum aðstæðunum er hægt að
breyta ef vilji og vit leggjast á eitt.
Hér verður bæði mannamunur og
samfélaga. Erfiðast er við það að
eiga að í ýmsum samfélögum hafa
ofbeldi og rök vopna orðið svo al-
geng að þau verða með djöfullegum
hætti sjálfsögð um leið og eitthvað
fer úr skorðum. Sagan gerir mönn-
um marga skráveifu: samfélög á
Balkanskaga hafa
öldum saman
búið við „þjóða-
hreinsanir" og á
þeirri öld sem
senn er lokið hef-
ur hvert þeirra
orðið fyrir eða
tekið þátt i sliku
þrisvar eða fjór-
um sinnum. Sérkenni menningar
skipta líka miklu máli. Bandarískt
samfélag þolir ekki að einn einasti
amerískur hermaður falli í vopna-
viðskiptum erlendis en er sjálft svo
þrælvopnað (220 milljón byssur eru
þar í heimahúsum) og svo rækilega
stillt inn á notkun vopna að innan-
lands hefur hálf milljón manna fall-
ið fyrir byssukúlum á sl. fjörutíu
árum. Vopnahefðin er svo frek og
samtök byssumanna svo öflug og
örlát á mútur að þótt unglingar
Þegar rök vopnanna eru orðin alvanaleg...
(ein milljón þeirra fer með skot-
vopn í skólann á hverjum degi)
fremji þar fjöldamorð á félögum
sínum og allir hrópi á viðbrögð
gafst Bandaríkjaþing nú á dögun-
um upp við að breyta lögum um
byssueign hið minnsta: blóðbaðið
mun þvi halda áfram af sama
kappi.
Mannamunur
Öngvar aðstæður eru óhaggan-
legar með öllu og auk þess er
drjúgur mannanna munur. Það
kemur á daginn - nú siðast í
Kosovo - að í ófriði eru verstir
allra þeir bófar sem láta sér fátt
um málstað varða, illan eða sæmi-
legan - þeir eru í stríði til að ræna
gulli og seðlum og drepa hvem
sem í vegi þeirra stendur. Málalið-
ar af því tagi sem hafa komið mik-
ið við sögu margra stríða undan-
farna áratugi. Á hinn bóginn er
rétt að muna að í hverju stríði, í
hverju ofsóknaræði, finnum við
menn sem ekki dansa með, sem
neita „að éta af sakramenti uxans“
eins og þýski rithöfundurinn
Heinrich Böll lýsti blóðveislum
vopnaðs valds. Einstaklingar sem
bregðast ekki mennsku sinni og
láta sér ekki nægja að snúa sér
undan heldur leggja þeim lið sem
eru í neyð og lífsháska. Þessir
menn em færri en við vildum en
þeir era til og þeim má ekki
gleyma því þeir eru drjúgur hluti
af von heimsins - þrátt fyrir allt.
Ámi Bergmann
Svona eiga sýslumenn
ekki að vera
Nýr sýslumaður er kominn á
Völlinn. Vonandi tekst honum bet-
ur upp í starfi en fyrirrennaranum
og bjóða menn hann velkominn til
starfa. Hann kemur að embætti sem
hefur lengi verið til vansa að áliti
þeirra sem gerst þekkja til á Kefla-
víkurflugvelli. Hitt er annað mál að
ég tel að sameina hefði átt embætti
sýslumanns í Keflavík og á flugvell-
inum fyrir langalöngu, og þannig
spara 200 milljónir króna á ári sem
nota mætti til dæmis á sjúkrahús-
unum.
Gamli sýslumaðurinn lét af störf-
„Um embætti þetta á Vellinum
hafa blöðin iðulega fjallað - og
það ekki af góðu. DV fjallaði um
embættið og nokkur mál sem þar
voru í gangi fyrir rúmu ári. Þá var
sagt að Varnarmálaskrifstofa
hygðist víkja sýslumanni frá en
síðan var ákveðið að bíða starfs■
loka hans. “
um á vormánuðum, orðinn sjötug-
ur. Sagt er að Varnarmálaskrifstofa
hafi andað léttar. Um embætti þetta
á Vellinum hafablöðin iðulega fjall-
að - og það ekki alltaf af góðu. DV
fjallaði um embættið og nokkur
mál sem þar vora í gangi fyrir
rúmu ári. Þá var sagt að Vamar-
málaskrifstofa hygðist víkja sýslu-
manni frá en síðan var ákveðið að
bíða starfsloka hans.
Brotlegir endurráðnir
Mikil óreiða var á skrifstofunni
og gjaldkeri hafði stundað grófan
fjárdrátt og verið vísað úr starfi.
Trúlega hefur ekkert skilað sér aft-
ur af því fé. Deildarstjóri í Tollgæsl-
unni hafði tekið út fjármuni úr bók
embættisins og notað i eigin þágu.
Honum var vikið úr starfi en var
_____________ síðar ráðinn hjá
Tollinum í Reykja-
vík. Ein afglöpin
vora þau að leyfa
Varnarhðinu að
setja upp njósna-
myndavélar I
verslun flotans til
að fylgjast með ís-
lensku starfsfólki.
Mikil vörurýmun
var í fyrirtækinu,
dýrmæt hljóm--
flutningstæki og
annað hvarf linnu-
___laust úr búðinni.
Mikið fjaðrafok
varð vegna þessa leyfis sem sýslu-
maður veitti Ameríkönunum. Mál-
ið var að hann hafði enga heimild
til að gefa leyfið, það hefði ráðherra
þurft að gera.
Ég man líka eftir málum sem
snerta byggingu tóm-
stundaheimilis lög-
reglumanna á lóð emb-
ættisins, sem kallað
hefur verið „Betlihem",
því mestallt efni og
vélavinna í kringum
húsið var annað hvort
betlað af íslenskum að-
alverktökum eða tekið
ófijálsri hendi frá
Varnarliðinu. íslensk-
um starfsmönnum
Varnarliðsins átti að
vísa úr vinnu vegna
málsins og sagt er að
rænt hafi verið fyrir 19
milljónir króna ahs.
Enn er betlað til að
ljúka byggingunni og
nú hjá verktökunum.
Löggan full undir stýri
Þrjú atvik eru mér minnisstæð
frá embætti sýslumannsins þegar
sukksöm saga þess er rifjuð upp á
tímamótum. Fyrir hálfu ári var lög-
reglumaður úr liði Vallarins tek-
inn. Hann lenti í árekstri á Reykja-
nesbraut ofurölvi og reyndi að flýja
af vettvangi. Starfsbróðir hans var
tekinn á sama vegi ölvaður, á leið
heim af vakt, á 170 kílómetra hraða!
Hann átti góða að. Ári seinna var
hann kominn aftur á Völlinn og nú
sem starfsmaður herlögreglu Varn-
arliðsins.
I lokin vil ég minnast á mál sem
Kjallarinn
Skarphéðinn
Einarsson
kom upp og dró dilk
á eftir sér. Kona sem
vann hjá Vamarlið-
inu var handtekin
við veitingastað
Varnarliðsmanna eft-
ir vinnu. Hún var á
leið í kvöldverðarboð
Vamarliðsmanns. ís-
lenski lögreglumað-
urinn, sem þar kom
að, sýndi fádæma
ruddaskap og putta-
braut konuna. Hún
kærði meðferðina.
Hæstiréttur dæmdi
henni háar bætur og
það sem var van-
sæmandi fyrir ís-
lensk stjómvöld var
að lög sem takmörk-
uðu ferðir islendinga á Vellinum
voru löngu fallin úr gildi, en þau
höfðu verið sett árið 1941, í miðju
stríðinu.
En við eigum von á betri tíð á
Vellinum með nýjum sýslumanni.
Sá gamli var ekki eins og sýslu-
menn eiga að vera. Fulltrúi emb-
ættisins, sem tekið hefur á sig
margt höggið gegnum tíðina, fékk
ekki starfa síns gamla yfirmanns,
enda þótt embættið hefði hvílt á
hans herðum að mestu. En nýr
sýslumaður þarf að sýna hvemig
sýslumenn eiga að vera, meðan
þetta embætti er til.
Skarphéðinn Einarsson
nemi
Með og
á móti
Er manninum nauðsynlegt að
trúa á sér æðri veru?
Árið 2000 verður haidið upp á 1000 ára af-
mæli kristnitöku á íslandi. Á slíku stóraf-
mæli er ekki úr vegi að spyrja einfaldrar
spurningar eins og þeirrar sem
hér er að ofan.
Snorri Oskarsson
er safnaðarhiröir
Hvítasunnukirkj-
unnar í Vestmanna-
eyjum.
Eðlilegt og
sjálfsagt
„Sá eini sem byggir þessa jörð og
hefur í frammi trúariðkun er mað-
urinn. Þetta hefur
verið öllum hulin
ráðgáta nema
þeim sem trúa,
þeim er þetta eðli-
legt og sjálfsagt.
Elstu menningar-
leifar sýna átrún-
að og elstu grafir
sem fundist hafa
bera vott um
greftrunarsiði og
trúariðkun. Sá
eini sem getur
lesið sér til um uppruna sinn er líka
maðurinn. Hann hefur fengið að
vita að höfundur lífsins, skapari
alls, gaf áum okkar fyrirmæli um
hegðun og háttalag. Af því má
einnig sjá að reglurnar frá Guði era
ekki endilega auðveldar fyrir mann-
inn og geta verið einstaklingnum
mótsnúnar. Manninum þykir eðli-
legt að svíkja, sukka og dufla við
maka náungans. En Guðslögin
banna slíkt. Af því má ráða aö mað-
urinn hefur ekki skapað reglurnar
né átrúnaðinn á Guð heldur skapaði
Guð manninn, reglumar og vitund-
ina um Guð. Eini aðilinn sem veit
að eftir dauðann er framhald og
skuldadagar sem enginn sleppur við
er maðurinn. En eini aðilinn sem á
erfitt með að hegða lífi sínu í sam-
ræmi við trúna og reglur hennar er
maðurinn. Fyrir því sendi Guð
manninum frelsara sem leysir frá
synd og hjálpara sem breytir
óhlýðnum i hlýðinn og auðmjúkan
einstakling í Jesú Kristi. Trú þú á
Drottin Jesú og þú munt verða hólp-
inn og heimilið þitt.“
Það þarf ekki
að trúa á æðri
veru til að haga
sér vel
„Þó að meirihluti fólks virðist
finna hjá sér þörf fyrir að trúa á eitt-
hvað yfirnáttúr-
legt er það stað-
reynd að ekki
hafa allir þessa
þörf. Úti um allan
heim eru margar
miljónir manna
sem vinna að
mannréttinda- og
réttlætismálum í
nafni góð-
mennsku og skyn-
semi í samtökum
sem nefna sig trú-
leysingja, guð-
leysingja, efa-
hyggjumenn, rationalista, húman-
ista og fríþenkjara svo að nokkur
dæmi séu tekin. Svona fólk hefur
alltaf verið til og byggir lífsskoðun
sína á skynsemi, kærleika, og góðu
siðferði frekar en ósýtiilegum og
ósannanlegum öflum. Það þarf alls
ekki að trúa á æöri veru til aö haga
sér vel. Hin gullna regla sem var
uppi langt á undan skipulögðum
trúarbrögðum er líka leiðarljós
þeirra Sem ekki trúa á sér æðri
veru.“ -glh
Hope Knútsson
iöjuþjálfi er for-
maöur Siömenntar,
félags áhugafólks
um siörænan
húmanisma og
borgaralegar at-
hafnir.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er vakin
á því að ekki er tekið við greinum í
blaðið nema þær berist á stafrænu
formi, þ.e. á tölvudiski eða á Net-
inu. DV áskilur sér rétt til að birta
aðsent efni á stafrænu formi og í
gagnabönkum.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is