Dagblaðið Vísir - DV - 15.09.1999, Blaðsíða 6

6
MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 1999
Viðskipti
DV
Þetta helst: ... Viðskipti á VÞÍ 932 m.kr. ... Mest með spariskírteini, 374 m.kr. ... Hlutabréf
345 m.kr. ,iB Mest með Eimskip, 210 m.kr., og 1,6% hækkun íslenska Járnblendifélagið hækkaði
um 5,5% Úrvalsvísitala óbreytt, er nú 1.328,9 ... Plastprent hækkaði um 8% ...
Illa horfir í frystingu
á uppsjávarfiski
- loðnufrysting fyrir Japansmarkað vænleg að mati sérfræðinga Kaupþings
Almennt eru horfur í frystingu á
uppsjávarfiski hérlendis ekki væn-
legar, aö því er fram kemur í Morg-
unpunktum Kaupþings í gær. Þar er
ítarlega fjallaö um stöðu mála í upp-
sjávargeiranum.
1 máli sérfræðinga Kaupþings
kemur m.a. fram að fyrirtæki sem
byggja afkomu sína á veiðum og
vinnslu uppsjávarflska hafa komið
nokkuð illa út úr síðustu misserum.
Mörg þeirra hafa fjárfest mikið
bæði í búnaði til veiða og vinnslu.
Verð á mjöl- og lýsisafurðum lækk-
aði mikið í upphafl ársins og hefur
tekjutap orðið þó nokkuð af þeim
sökum. Útlit er þó fyrir að þeir
markaðir séu heldur að taka við
sér. Á síðasta ári áttu uppsjávarfyr-
irtæki erfitt uppdráttar, bæði vegna
hruns Rússlandsmarkaðar fyrir
frystar afurðir sem og lélegrar
stærðarflokkunar í loðnufrystingu
fyrir Japan. Þá var síldarvertíðin lé-
leg í fyrra, veiðin var dræm og
framleiðsla takmarkaðist við Asíu
og Vestur-Evrópu. Horfur fyrir
komandi síldarvertíð eru ekki góð-
ar. Staða Norðmanna er mjög sterk,
í ljósi stærðar sinnar í veiðum og
vinnslu geta þeir boðið mun lægra
verð. Framboð af norskri síld hefur
verið mikið og hefur verð lækkað
um allt að 25% á milli ára á ákveðn-
um markaðssvæðum. Eins og er
halda þvi Evrópumenn að sér hönd-
um. Ljóst er að íslenskir framleið-
endur þurfa að lækka sín verð þó
nokkuð til þess að vera samkeppnis-
hæfir. Hvað varðar söluhorfur á
síld í Rússlandi verður erfltt að
keppa við Norðmenn eins og á öðr-
um markaðssvæðum.
Nokkur vöntun er orðin á fiski í
Rússlandi og vonast menn til þess
að unnt verði aö selja eitthvað
magn af frystri loðnu til Rússlands í
haust. Óljóst er enn um hversu mik-
ið magn geti verið að ræða og hver
greiðslugeta þeirra er. Þá ógnar
framleiðsla Rússa einnig markaös-
stöðu íslenskrar síldar í Japan þar
sem Norðmenn hafa aðstoðað þá við
að bæta vinnsluferlið og framleiðsl-
una. Gæði rússnesku síldarinnar
hafa þannig batnað til muna. Verð
fyrir Rússlandssild eru meira en
helmingi lægri en það sem íslend-
ingar hafa fengið fyrir sína fram-
leiðslu. Söluhorfur fyrir íslenska
framleiðslu eru því fremur slæmar.
Japan vænlegt
Að mati Kaupþings getur loðnu-
frysting fyrir Japansmarkað hins
vegar bætt stöðu framleiðenda svo
lengi sem stærðardreiflng loðnunn-
ar verði viðunandi. Síðasta vertíð
var mjög slæm, eingöngu veiddist í
minnsta stærðarflokk og verð voru
eftir því. Þá var loðnuvertíðin í Nor-
egi með afbrigðum góð, stór og góð
loðna veiddist. Norðmenn voru að
koma aftur inn á Japansmarkað eft-
ir nokkurt hlé og ljóst er að staða
þeirra á markaðnum eftir vertíðina
er góð. Það sem gæti þó hugsanlega
haft letjandi áhrif á þeirra stöðu og
um leið til hagsbóta fyrir íslend-
inga, er að nú ríkir verðstríð á Jap-
ansmarkaði á framleiddri vöru. Er
það afleiðing af misræmi sem varð í
verðlagningu á norsku loðnunni í
upphafi og lok vertíðar. Þá var
loðnuvertíð í Kanada sl. sumar frek-
ar slæm, loðnan var mjög smá. Þeg-
ar íslendingar fóru í samningavið-
ræður við Japani á síðasta ári var
markaðurinn fullur af kanadískri
loðnu sem hafði mjög góða stærðar-
dreifingu. Hið lélega ástand á
kanadísku loðnunni í ár gæti því
vel haft góð áhrif á samningavið-
ræður við Japani fyrir komandi
vertíð. Þá er einnig ljós punktur fyr-
ir vertíðina að sumarveiðar á loðnu
hafa verið litlar sem engar I ár,
ákveðnar kenningar hafa verið uppi
um samhengið milli mikilla sumar-
veiða á íslandsmiðum og lélegrar
stærðar Japansloðnunnar.
-bmg
Ríkisstjórnin ber ábyrgð á hagstjórn
Nýjustu verðbólgutölur, sem birtar
voru á fóstudag sL, vekja óneitanlega
nokkurn ugg. Nú mælist verðbólga
meiri en hún hefur gert í sex ár og
horfur eru á að vísitala neysluverðs
hækki um allt að 5 prósent frá upp-
hafi til loka árs, jafnvel meira. Þetta
hefur margs konar neikvæð efnahags-
leg áhrif enda er veröbólga eitt mesta
efnahagsböl sem til er. Verðbólga
virkar eins og bremsa á allt viðskipta-
og athafnalif og skerðir verulega
möguleika tO að ná árangri í viðskipt-
um. Nú er Ijóst að verulegra aðgerða
er þörf og nú standa spjótin á stjórn-
völdum því hagstjórnarábyrgð er
þeirra. Þetta kemur fram í fréttaskýr-
ingu Viðskiptablaðsins sem kom út i
morgun.
Hvað veldur hækkunum?
Ef rýnt er í tölur Hagstofunnar
virðist ljóst að hækkun á húsnæði og
bensíni vegur þyngst í hækkun
neysluverðsvísitölunnar. Einnig veg-
ur ýmis önnur þjónusta þungt og
skemmst er að minnast hækkunar bif-
reiðatrygginga í maí sl. Erfitt er að
fmna einhlíta skýringu á hækkunum
á húsnæði. Ljóst er að mikil umfram-
eftirspurn eftir húsnæði knýr verðið
upn á við. Hugsanlegar skýringar geta
Skipamiðlunin
Bátar & Kvóti
verið aukinn kaupmáttur vegna mik-
ils hagvaxtar, búferlaflutningar til
höfuðborgarsvæðisins, breyttur
smekkur neytenda, breytt aldurssam-
setning íbúa og of lítið af nýbygging-
um. Eflaust koma fleiri þættir hér við
sögu. Einnig getur vel verið að þessi
hækkun sé einfaldlega eðlileg þróun á
markaði. Nauðsynlegt er að benda á
að verðbólga sem stafar af hækkandi
húsnæðisverði eykur á skuldir heim-
ilanna vegna verðtryggingar. En verð-
mæti húsnæðis hækkar enn meira
því hækkun á húsnæðisverði hefur
verið meiri en sem nemur hækkun
neysluverðsvísitölu sem gildir til
verðtryggingar. Því má kannski segja
að hækkun á húsnæði sé ekki alslæm.
En hver er þá ástæðan?
Olíuverðshækkanir ekki
ástæðan
Það er alveg ljóst að hækkanir á
bensíni vega þungt í hækkun
neysluverðsvísitölunnar. Hins veg-
ar er hæpið að segja að það sé
ástæðan fyrir aukinni verðbólgu
hér á landi eins og margir virðast
telja. Öll heimsbyggðin finnur fyrir
hækkandi verði á olíu. Hins vegar
hafa olíuverðshækkanir ekki verið
neitt vandamál í Evrópu. Vísitala
neylsuverðs í löndum Evrópusam-
bandsins hefur hækkað mjög lítið á
árinu og sú hækkun sem orðið hef-
ur er aðeins að hluta til rakin til
hækkandi olíuverðs. Hvers vegna
eru áhrifin þá svona mikO á íslandi
í samanburði við nágranna okkar?
Bensínskattar ástæðan
Ástæðan hlýtur að liggja í bens-
ínskattakerfinu hér á landi og mjög
ótímabærri hækkun bensíngjcdds í
maí sl. Skattheimtan er hlutfaOsleg
þannig að þegar olíufélögin þurfa að
hækka bensín fer stærstur hluti af
hækkuninni í vasana hjá ríkinu.
Þetta hlýtur að vera afar óskynsam-
legt því ekki geta þeir sem semja
fjárlögin metið hækkanir á olíu-
verði ár fram í tímann. Af þessum
sökum er alltaf óvissa um hverjar
skatttekjur ríkisins af bensíni
verða. Samkvæmt fjárlögum 1999
var áætlað að vörugjald af bensíni
skilaði 1.975 miUjónum I rikissjóð
og sérstakt vörugjald af bensíni
5.483 mOljónum króna.
Nú er ljóst að tekjur ríkissjóðs
verða miklu meiri, en hefðu allt
eins getað orðið minni ef þróun
hefði verið með öðrum hætti á olíu-
mörkuðum erlendis. Ef stjómvöld
myndu binda skatta á bensín við
fasta krónutölu myndu fjárlög
aldrei raskast því verðbreytingar á
bensíni hafa lítil áhrif á eftirspum.
Þar að aúki myndi slíkur skattur
ekki kynda undir verðbólgu eins og
núverandi hlutfallsskattur. Sam-
kvæmt þessu er ástæða aukinnar
verðbólgu slæm hagstjórn og svifa-
sein viðbrögð við yfirvofandi hættu
og þenslu. 1 Viðskiptablaðinu í dag
er fjallað ítarlega um orsakir og af-
leiðingar aukinnar verðbólgu.
-bmg
Hækkun einstakra liða
EO!
Oráðlegt að greiða upp
erlend lán
Nú, þegar ljóst er að rekstraraf-
gangur ríkissjóðs á þessu ári gæti
orðið nærri 7,5 miUjarðar króna,
segir íslandsbanki F&M að ekki
sé ráðlegt að greiða upp erlend
lán við núver-
andi aðstæður.
Ástæðan, að .
mati F&M, er að ¥£á
uppgreiðsla er-
lendra lána veik- í
ir krónuna sem ’ ', . ,
leiðir að öðru
jöfnu til aukinn- ,s
ar verðbólgu. Út- f f .* ■ I3BÍ
lit er fyrir að rekstrarafgangur
ríkissjóðs verði um 5 milljörðum
meiri en fjárlög gerðu ráð fyrir,
ásamt því sem lánsfjárafgangur
ríkissjóðs verði um 20 mUljarðar í
stað 16,5 miUjarða í fjárlögum.
Vaxtahækkanir
óumflýjanlegar
Viðskiptastofa SPRON segir
það óumflýjanlegt að einhverjar
nafnvaxtahækkanir, a.m.k. á
styttri enda markaðarins, verði á
næstu vikum og að Seðlabanki ís-
lands hljóti að hækka endur-
kaupavexti sína, jafnvel strax í
næstu viku. Þetta kom fram í Við-
skiptafréttum Viðskiptastofu
SPRON i gær. Þar segir enn frem-
ur að þrátt fyrir mun betri
greiðslustöðu ríkissjóðs og upp-
greiðslu innlendra skulda hans sé
ljóst að við núverandi þenslustig
eftirspurnar í hagkerfmu, t.d. á
húsnæðismarkaði og í fjárfesting-
um fyrirtækja, gangi vaxtalækk-
anir þvert á alla skynsemi í efna-
hagsstjórn.
Sparisjóður Kópavogs
hluthafi í Smartkortum
Sparisjóður Kópavogs hefur
keypt 5% hlut í Smartkortum ehf.
Fyrirtækið Smartkort
ehf. sérhæflr sig í
greiðslumiðlunar-
lausnum, tengdum
smartkortum, fyrir
fyrirtæki og stofnan-
ir. Að sögn Halldórs
Árnasonar spari-
sjóðsstjóra hafa
Smartkort ehf. og
Sparisjóður Kópa-
vogs unnið saman að því að þróa
rafeyris- og vildarkerfl sem tekið
verður í notkun á næstu vikum.
Sparisjóður Kópavogs og Smart-
kort ehf. munu í samvinnu við
bæjaryfirvöld í Kópavogi setja
upp smartkortakerfi í einstökum
skólum þar sem smartkort verða
notuð sem skólaskírteini og mat-
armiðakerfi fyrir börn og ung-
linga.
Fjárfest fyrir 3.500
milljarða króna
DaimlerChrysler hyggst kynna
64 nýjar bílgerðir fram til ársins
2004. Þetta kemur fram í minnis-
blaði sem dreift var til stjórnenda
fyrirtækisins fyrir upphaf bíla-
sýningarinnar í Frankfurt í gær.
Þar segir að fjárfest verði fyrir 46
milljarða evra á næstu þremur
árum i „nýjum hugmyndum,
verkefnum og framleiðslubún-
aði“. Þetta jafngildir því að næstu
þrjú ár verði fjárfest fyrir 3 millj-
arða króna á dag að jafnaði.
Minnkandi viðskipta-
afgangur í Kína
Fyrstu átta mánuði ársins var
iðskiptaafgangur í Kína 1.168
dlljarðar íslenskra króna. í
gúst var afgangurinn 350 millj-
•ðar króna. Þrátt fyrir þennan
igang hefur hann farið minnk-
idi því útflutningur hefur dreg-
t saman og innflutningur aukist.
sama tíma í fyrra var mun
leiri afgangur.
-bmg
A
*
m
WF
t