Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.2000, Blaðsíða 8

8
Neytendur
FÖSTUDAGUR 17. MARS 2000
DV
Alþjóðlegur dagur neytenda var í fyrradag:
4000 leituðu réttar síns
- hjá Neytendasamtökunum í fyrra
Á miðvikudaginn var alþjóðlegur
dagur neytenda og í tilefhi af því
gáfu Neytendasamtökin út fyrstu
ársskýrslu sína um upplýsinga- og
kvörtunarþjónustu samtakanna.
Því sló blaöamaður Neytendasíð-
unnar á þráðinn tO Telmu HaOdórs-
dóttur, lögfræðings Neytendasam-
takanna. Fyrsta spumingin var sú
hvað henni finnist standa upp úr í
ársskýrslu samtakanna. „Mér frnnst
tvímælalaust standa upp úr sá fjöldi
fólks sem leitaði tO okkar á síðasta
ári. TO okkar hringdu tæplega 4000
manns með fyrirspumir. Þetta er í
fyrsta sinn sem við höfum tölumar
svart á hvitu fyrir framan okkur og
þó þær hafi ekki beinlínis komið á
óvart er þetta jafhvel meira en ég
bjóst við,“ segir Telma. „Stærsti
málaflokkurmn er heimOistæki og
tölvur en einnig er mikið hringt tO
okkar tO að spyrja um rétt neytenda
þegar fest em kaup á fasteignum
eða bifreiðum og margir leita einnig
tO okkar vegna þjónostu efnalauga
og kaupa á fatnaði."
Vantar neytendafræðslu
Telma segir að vakning hafl orð-
ið hjá almenningi hin síðari ár og
nú kanni fleiri rétt sinn ef þá grun-
ar að verið sé að bijóta á rétti
þeirra. „íslenskir neytendur em
mjög virkir. Mér finnst reyndar
ekki nógu mikO fræðsla um rétt
neytenda í samfélaginu en á móti
kemur að almenningur er duglegur
að kynna sér málin og spyija þegar
það á við. Ef ég ætti að ráðleggja
fólki eitthvað um neytendamál
myndi ég benda
þeim sem kaupa
sér notaða hluti,
td. heimOistæki,
bOa eða fasteign-
ir, á að skoða vel
það sem tO kaups
er. Sérstaklega á
þetta við um bOa
og fasteignir þar
sem kaupandinn
hefur skoðunar-
skyldu og ef hann
rækir hana ekki,
getur hann tapað
rétti sínum.“
Neyðar-
ástand varð-
andi skíl á
jólagjöfum
„Margir
neytend-
ur lenda í
vandræðum
vegna þess að enginn skilaréttur er
tryggður í íslenskum lögum,“ segir
Telma. „Verslunum ber því engin
skylda tO þess að taka við ógöUuðum
vörum og ég vO sérstaklega nefna i
þessu sambandi vandræði sem hlot-
ist hafa af því þegar fólk er að skipta
eða skOa gjöfum sem það hefur feng-
ið. Eftir síðustu jól og áramót ríkti
hálfgert neyðarástand í neytendamál-
um. Margir þeir sem ætluðu aö
skipta jólagjöfum sem þeir höfðu
fengið gripu í tómt því dæmi voru
um það að t.d. stórmarkaðir tækju
aðeins við vörum tO 5. janúar og ef
fólk varð veikt á mUli jóla og ára-
móta var ekki lengur hægt að skOa
eða skipta neinum jólagjöfum. Aðrar
voru jafnvel grófari og hófu útsölur
strax eftir jól og neituðu að taka við
gjöfum aftur nema á útsöluverði ef
kassakvittanir voru ekki tO staðar.
Síminn stoppaði ekki hjá okkur,
enda eru svona viðskiptahættir ekki
boðlegir neytendum og við vonumst
tU þess að svipað ástand komi ekki
upp á ný.“
Er breytinga aö vænta?
Að sögn Telmu liggur nú nýtt frum-
varp fyrir þinginu um lausafjárkaup.
„Með frumvarpinu er réttur neytenda
bættur þó nokkuð. Þar ber helst að
nefna að ábyrgðartíminn er lengdur og
réttur seljanda tO að gera við gaUaðan
hlut er þrengdur en í núgUdandi lög-
um er þessi réttur seljanda aUt of mik-
Ul. NúgOdandi lög eru frá árinu 1922
og því löngu orðið tímabært að setja
ný lög. Það er því eindreginn vUji sam-
takanna að frumvarpið verði að lögum
og ef eitthvað er þá verði réttur neyt-
enda meiri heldur en nú er kveðið á
um i frumvarpinu."
Kvartanir
sem bárust Neytendasamtökimum 1999
60
20
^öldi kæra í fyrra
LítiU skUningur hefur ríkt á neyt-
endamáium á Islandi undanfarin ár.
Telma segir að starfsemi neytendasam-
taka á hinum Norðurlöndunum sé að
fuUu rikisstyrkt en hér á landi sé að-
Telma Halldórsdóttir, lögfræöingur
Neytendasamtakanna
4000 manns leituöu til samtakanna
í fyrra og þar af kæröu 432 manns
fyrir hinum ýmsu málsskotsnefndum
sem Neytendasamtökin taka þátt í.
eins lítiU hluti kostnaðarins greiddur
af stjómvöldum. „Þetta hamlar auðvit-
að starfi okkar en sem betur fer em
margir félagar í Neytendasamtökun-
um. Fólk sér sér hag í því, m.a. vegna
þess að samtökin em í raun einu sam-
tökin sem vinna að hagsmunum neyt-
enda almennt. Auk reksturs kvörtun-
arþjónustu og almennrar hagsmuna-
gæslu þá standa Neytendasamtökin að
öflugu verðlagseftirliti í samvinnu við
ASÍ-félög á höfuðborgarsvæðinu og
eiga hlut að nokkrum kvörtunar- og
úrskurðamefhdum um neytendamál.
Þar er þjónusta veitt gegn lágu máls-
skotsgjaldi sem er endurgreitt ef málið
vinnst. Þessi leið er oft mun æskflegri
en dómstólaleiðin þar sem hún er ódýr
og fljótvirk. Þetta hefúr fjöldi fólks nýtt
sér, enda margvísleg mál sem rekin
vora fyrir íslenska neytendur í fyrra
eins og ársskýrslan ber vott um,“ seg-
ir Telma HaOdórsdóttir.
-HG
Nautagúllas með
Marsalasósu
Þessi réttur er einfaldur að gerð
og fln máltíð í skammdeginu. Nota má
nautagúllas eða niðurskorið kálfakjöt í
þessa uppskrift. Ef ekki er hægt að fá
Marsalavín með möndlubragði er hægt
að nota 3 msk. af sérríi eða madeira og
1 msk. af Amaretto. Undirbúningur
tekur um tíu mínútur en suðutíminn
er um það bfl klukkustund.
Hráefnl:
3 msk ólífúolía
1 stór laukur, flnsaxaður
1 kg nautagúllas eða niðurskorið
kálfakjöt
4 msk. Marsala meö möndlubragði
1 grein ferskt rósmarín eða 3 tsk.
rósmarínkrydd
100 g niðursneiddir sveppir
Salt og pipar
Aöferö:
1. Hitið 2 msk. af olíu á stórri pönnu
eða í potti og snöggsteikið laukinn og
kjötið þar tO það er faUega brúnt á öU-
um hliðum.
2. HeUið víninu yfir kjötið og síðan
vatni þar tU rétt flýtur yfir kjötið.
3. Setjið nú rósmarínið í pottinn,
kryddið vel með salti og pipar og látið
sjóða í 40-50 mínútur eða þar tli kjötið
er orðið mjúkt og soðið hefúr þyklúiað.
Ef viU má þykkja soðið meira með
maísenamjöli.
4. Hitið afganginn af olíunni á lítUli
pönnu og snöggsteUdð sveppina við
meðalhita. HeUið sveppunum yfir kjöt-
ið rétt áður en það er borið fram.
Gott er að hafa ferskt salat, ískalt
vatn og hrísgijón með þessum rétti.
-HG
Húsráðin
Skraufþurr
gróðurmold
Margir þekkja að gróðurmold
stofublóma
getur
orðið
miog
þurr
vökvað
er er moldin
nánast eins
og grjót við-
komu. Þegar
svoleiðis er ástatt
um blómin á heim-
Oinu þýðir ekki að
vökva þau ofan frá.
Vatnið sígur bara
beint í gegnum moldina
og liggur í skálinni. Betra er að
stinga pottinum í kaf í vatn í smá-
stund og setja hann síðan á disk þar
sem plantan getur sogið vatnið upp
neðan frá.
Gljáandi brauöskorpa
Þegar brauðin eru bökuð og tekin
úr ofninum sakar ekki að ýra yfir
þau dálitlu köldu vatni. Þá verður
skorpan falleg og gljáandi. Settu síð-
an formin aftur inn í ofninn tO þess
að skorpan þorni áður en brauðin
er tekið úr.
Grænmeti geymist misvel
Ýmsar grænmetistegundir fara
Ola saman í sömu hiflu í ísskápn-
um. Sumt græn-
meti gefur frá
sér efni sem
heitir etý-
len en etý- j
len rýrir
geymsluþol
annars
grænmetis og
ávaxta. Dæmi um
þetta eru tómatar og gúrkur sem
geymast mjög Ola saman. Epli, per-
ur og plómur eru einna örlátust á
etýlen, ásamt tómötunum. Því er
óæskOegt að geyma þau með gúrk-
um, salati, blómkáli, dOli og stein-
selju sem þola etýlen mjög ifla. Að
öðrum kosti rotnar grænmetið mjög
fljótt. TO þess að halda geymsluþol-
inu sem lengst er gott að geyma allt
grænmeti í plastpoka eða öðrum
loftþéttum umbúðum áður en það
eru látið í kæliskáp. Rannsóknir
sýna að rótarávextir, kál og blað-
jurtir geymast best við 5 gráðu hita
en 8-12 gráður henta t.d. tómötum
illa. Kaldur kjaflari eða svalaskápur
hentar því þessu grænmeti betur en
kæliskápur.
Fitan fleytt
Margir kannast við það hve erfitt
getur verið að fleyta fitu af sósum,
soði eða súpum. TO þess að það
gangi betur er ráð aö setja ísmola út
í vökvann. Sú skyndOega kæling
sem verður með ísmolanum verður
tO þess að feitin storknar í kringum
hann og auðveldara verður að ná
henni upp.
Lfprir rennilásar
Margir kannast við það að þegar
flík hefur verið notuð í ákveðinn
tíma vifl rennOásinn stirðna og
erfitt veröur aö renna honum upp
eða niður. Ástæðan er sú að þvottar
og hreinsanir valda því aö rennOás-
ar vOja stirðna. TO þess að þeir
verði liprari er ekki verra að nudda
þá með sápustykki, kertastubb eða
vaxbút og þá ætti stirðleikinn að
vera úr sögunni. -HG