Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.2000, Blaðsíða 14

14
Menning
Ó, borg, mín borg
Það væri ofsögum sagt að
Reykjavíkurborg hafi verið ís-
lenskum myndlistarmönnum
óþrjótandi uppspretta hug-
mynda og viðfangsefna. Sumir
þeirra hafa meira að segja haft á
orði að borgin væri beinlínis
ljót. En sem höfuðborg landsins
og heimkynni þeirra flestra hef-
ur hún óneitanlega haft merkj-
anleg áhrif á efnisval og efnistök
listamanna í ýmsum greinum.
Þá á ég ekki við að á einhverju
stigi hafi þeir allir fundið hjá
sér hvöt til að mála mannvirki í
borginni, höfnina, bíla eða
strætisvagna.
í borgarumhverfi verður ein-
faldlega til myndefni sem ekki
er að finna í dreifbýlinu sem gat
af sér landslagsmyndir frumherj-
anna. Á þriðja og fjórða áratugn-
um, þegar Reykjavík var óðum
að taka á sig yfirbragð þéttbýlis,
urðu til borgaraleg portrett
Gunnlaugs Blöndal, blómamynd-
ir Kristínar Jónsdóttur, myndir
Emils Thoroddsen af fótbolta-
mönnum, teikningar Kjarvals af
skrafskúmum á Hótel Borg,
myndir Snorra Arinbjamar af
atvinnulausu verkafólki, myndir
Jóns Engilberts af fólki i sólbaði,
teikningar Halldórs Péturssonar
af góðborgurum og sérvitringum
og myndir Ninu Tryggvadóttur
og Louisu Matthíasdóttur af fólki
að frílysta sig á Lækjartorgi, svo
fátt eitt sé nefnt.
Það er því hægur vandi að
draga saman fjölbreytilegt og
skemmtilegt myndefni af Reykja-
vík í myndlist, allt frá fyrstu ol-
íumálverkunum til veggjakrots
yngstu kynslóðarinnar, séu
menn á þeim buxunum.
Gísli Jónsson (1874-1944)
Reykjavíkurhöfn.
Utsýni í rétta átt
Þvi varð ég óneitanlega fyrir
nokkrum vonbrigðum með þá fremur þröngu
og einsleitu mynd af borginni sem dregin er
upp í nýrri bók Hrafnhildar Schram, Reykja-
vík málaranna. Þar er að finna 40 myndir eft-
ir 34 listmálara, allt frá vatnslitamynd eftir
Þóru Thoroddsen frá 1873 til myndar eftir Hú-
bert Nóa frá 1997. Sú borg sem hér mætir sjón-
um okkar er að mestu samsett úr húsum og
götumyndum, mannlíf er í lágmarki og lítil
merki eru þar um iðnað eða verslun. Sérstak-
lega saknaði ég málverka og teikninga af salt-
fiskverkuninni (Kjarval, Blöndal, Örlygur Sig-
Þorvaldur Skúlason (1906-1984)
Frá Reykjavíkurhöfn. 1931. Málararnir tveir horfa á höfnina meö býsna ólíku hug-
arfari og mála hana í óiíkum stíltegundum.
Bókmenntir/my ndlist
urðsson, Höskuldur Björnsson o.fl.), sem var
snar þáttur af borgarlífmu um árabil.
Þetta dáldið svefnbæjarlega andrúmsloft er
áréttað með óvenjulega mörgum útsýnismynd-
um frá Reykjavík, útsýni yfir Sundin, til Esju,
til Keilis, jafnvel til Snæfellsjökuls. Eru þetta
„Reykjavíkurmyndir? í víðasta skilningi eru
þær það sjálfsagt. En maður saknar útsýnisins
í hina áttina, i átt að hjarta borgarinnar. Mað-
ur fær aldrei á tilfinninguna að í Aðalstræti
hafi nokkurn tímann verið ys
og þys; menn hafi setið þar á
kaffihúsum eða valkókað á
götuhomum. Hvað þá að slegist
hafi verið á Austurvelli, sjá
grafikmyndir Jóns Reykdal.
Sumar myndirnar í bókinni
líða einnig fyrir ofnotkun, ég
nefni myndir Ásgríms Jónsson-
ar og Jóns Stefánssonar. Hví
ekki að nota jafn ágætar, en lítt
þekktar myndir Ásgríms af
Tjörninni og bakgörðum
Reykjavíkur, sem sýna óvenju-
lega hlið á borginni, og stórfal-
lega mynd Jóns af bömum að
leik við Austurbæjarskólann?
Og fyrst börn eru nefnd þá
sakna ég einnig mynda eftir
Þorvald Skúlason af börnum að
leik í braggaþyrpingunni á
Skólavörðuholti á stríðsárun-
um.
Montparnasse í
Reykjavík
Mér kæmi ekki á óvart þótt
umbrot bókarinnar hafi virkað
eins og spennitreyja á efnislega
samsetningu hennar. Það er
með mjög svo stífu og hefð-
bundnu sniði: heilsíðumynd
fylgir ævinlega heilsíðutexti.
Hefði brotið verið ívið frjáls-
legra hefði mátt koma fyrir
smærri myndum, teikningum,
grafík, jafnvel ljósmyndum,
inni f textanum sem hefði gert
útlit bókarinnar ólíkt fjörlegra.
En auðvitað er margt þakk-
arvert í þessari bók, til dæmis
birting sjaldgæfra mynda
þeirra Þóru Thoroddsen, Gísla
Jónssonar, Baldvins Bjömsson-
ar, Jóns Þorleifssonar (sem
gerir nokkurs konar Mont-
pamasse úr Reykjavík) og Jó-
hannesar Geirs. Prentun
mynda er yfirleitt með miklum
ágætum og texti og þýðingar eru læsilegar
eins og allt sem frá höfundi kemur. Ég get þó
ekki varist þeirri hugsun að hér hafi tapast
gullvægt tækifæri til að gera verulega
skemmtilega listaverkabók um Reykjavík.
Aðalsteinn Ingólfsson
Hrafnhlldur Schram: Reykjavík málaranna - Reykjavík
of the Painters - Reykjavík der Maler. Mál og menn-
ing, Reykjavík menningarborg Evrópu áriö 2000 .
Þar slær hjarta landsins
_________MÁNUDAGUR 2. OKTÓBER 2000
_________________________1>V
Umsjón: Silja Aðalsieinsdóttir
Kvikmyndir
og fatahönnun
Það fer vel á því í
upphafi kvikmyndahá-
tíðar í Reykjavík að
gestafyrirlesari Opna
Listaháskólans við LHÍ í
Laugarnesi í dag, kl. 15
(í stofu 024), er Melissa
Pearl Friedling, lektor í
kvikmyndagerð við
Syracuse-háskóla. Þar
kennir hún alla þætti 16
mm kvikmyndagerðar
og heldur námskeið í
samtímakvikmynda-
fræðum, kvikmynda-
sögu og menningu. Bók hennar, Konur í bata
(„Recovering women: Feminisms, representa-
tion, and Addictions"), kom út hjá Westview
Press í ár og kvikmyndir eftir hana hafa ver-
ið sýndar á fjölmörgum kvikmyndahátíðum
víðs vegar um Bandaríkin. í fyrirlestrinum
fjallar Friedling um verk sín og sýnir til-
raunamyndbönd af eigin verkum og annarra.
Fyrirlesari Opna Listaháskólans á miðviku-
daginn, kl. 12.45, í Skipholti 1, stofu 113, er
Linda Björg Árnadóttir textíl- og fatahönnuð-
ur, handhafi Menningarverðlauna DV í hönn-
un. Hún fjallar þar um eigin hönnun á prent-
uðum textíl. Linda útskrifaðist frá textíldeild
MHÍ 1995 og stundaði síðar nám við Studio
Bercot í París. Hún hefur meðal annars starf-
að sem textílhönnuður fyrir tískuhús
Martime Sitbon í París.
Flókagerð
og tölvuvinnsla
Námskeið hefst á næstunni í flókagerð og
verða ýmsir möguleikar tækninnar kynntir.
Kennari er Anna Þóra Karlsdóttir myndlistar-
maður og kennt verður í Listaháskóla íslands,
Skipholti 1.
Einnig er að hefjast námskeið í video-
vinnslu í tölvum og er markmið þess að nem-
endur verði færir um að vinna video á eigin
spýtur í flestum algengum klippi- og effekta-
forritum. Farið verður yfir grundvallaratriðin
í samþættingu myndbands- og tölvutækni í
hópkennslu en síðar er miðað við að þátttak-
endur vinni að eigin hugmyndum og hafi í lok
námskeiðsins fullunnið verk í höndunum.
Leiðbeinandi er Steinþór Birgisson. Kennt
verður í húsakynnum MIX ehf. að Laugavegi
178 og verður þar veittur aðgangur að at-
vinnubúnaði og upptökusal.
Textameöferð
Inga Bjarnason, leik-
stjóri og kennari, verður
með námskeið í textameð-
ferð frá 9. október þar sem
verður farið í undirstöðu-
atriði framsagnar og texta-
meðferðar. Þátttakendum
verður kennd öndun, slök-
un og raddbeiting og gefrn
innsýn í ólíkar aðferðir
við túlkun texta. Aðal-
markmiðið er að glæða tilfinningu þátttak-
enda fyrir listrænum texta og styrkja röddina
og hljómbotn hennar. Kennt verður í Leiklist-
ardeild Listaháskóla Islands, Sölvhólsgötu 13.
í síðustu viku kom út enn eitt
stórvirkið frá Guðmundi Páli
Ólafssyni, einum ötulasta
málsvara íslenskrar náttúru:
Hálendiö í náttúru íslands. Allir
unnendur fagurra bóka og nátt-
úru þekkja fyrri bækur Guð-
mundar - Fuglar, Perlur og
Ströndin í náttúru íslands - en
sú síðastnefnda hlaut fyrstu
verðlaun í alþjóðlegri keppni í
grafískri hönnun sem samtök
bandarískra hönnuða standa
fyrir.
Þótt hálendið hafi verið kann-
að erum við rétt að byrja að
kynnast því og áhrifum þess i
heildarvistkerfi landsins, segir
Guðmundur Páli: Á öræfunum
slær hjarta landsins. Bókin er
saman ofin, eins og hinar fyrri,
úr fræðitexta eftir Guðmund
sjálfan og aðra náttúrufræðinga
af ýmsu tagi, kortum, bók-
menntatextum eftir skáld frá öll-
um öldum íslandsbyggðar og
myndum sem setja auðvitað
mestan svip á bókina. Flestar
eru þær ljósmyndir sem sumar
hverjar eru ótrúlegar náttúru-
hljómkviður í litadýrð sinni eða dulrænni,
þokuslunginni fegurð.
Bókmenntamanni kemur á óvart geysileg
fjölbreytni texta í bókinni og Guðmundur Páll
var spurður hvort hann hefði lesið hreint all-
ar bækur þar sem von væri á umfjöllun um
FJall með vængi
Ein ótal mynda úr bókinni Hálendiö í náttúru íslands.
eða vísunum í hálendið. Hann svaraði því til
að mikið hefði hann lesið en ekki endilega
skipulega. „Ég byrja á því sem ég man eftir,
ljóst eða óljóst, leita það uppi og læt það svo
leiða mig áfram.“ í þessari bók eru þjóðsög-
umar mikil uppspretta fróðleiks og sagna því
hálendið hefur getið af sér ófá-
ar spennu- og hryllingssögur
þar sem tröll og útilegumenn
eru í aðalhlutverkum og
mynda harkalegar andstæður
við smæð byggðamanna. Þá
reynast ljóðin mörg sem ort
hafa verið um hálendið og
koma mörg skáld við sögu, til
dæmis Stefán Hörður Gríms-
son, Bjami Thorarensen, Davíð
Stefánsson, Halldóra B. Björns-
son, Halldór Laxness og Þor-
steinn frá Hamri. Einar Bene-
diktsson og Þorsteinn Erlings-
son eru látnir kveðast á um
Dettifoss þar sem annar vill
virkja og hinn ekki (bls. 91). En
eftirlætisskáld Guðmundar
Páls eru greini-
> lega Snorri
' Hjartarson
og Jónas
Hallgríms-
son, sem Guð-
mundur segir
raunar að sé
höfuðskáld
allra bóka
sinna. Hann nýt-
ist Guðmundi að
sjálfsögðu einnig
sem náttúrufræð-
ingur.
Mál og menning
gefur bókina út.
Hundrað þúsund
bækur fyrir slikk
Árlegur haustbókamarkaður hefst hjá
Bókavörðunni, Vesturgötu 17, kl. 10 í fyrra-
málið. Bókavarðan keypti fyrir nokkru forn-
bókaverslunina Bókina, sem er öllum bóka-
mönnum í fersku minni, og eignaðist þá um
80 þúsund bóka lager. Fyrir átti Bókavarðan
álíka stóran lager og býður nú áhugamönnum
um bækur að velja úr þessu mikla safni fyrir
slikk - en aðeins þessa viku. Á markaðinum
verða t.d. allar ljóðabækur, bæði þjóðskálda
og leirskálda, seldar á 100 kr. stykkið, allar
ævisögim íslenskar, bæði stjómmálamanna,
listamanna, grasalækna og alþýðumanna,
seldar á 100 kr. stykkið, þýddar skáldsögur á
sama og allar erlendar kiljur á fimmtíukall.
Allar bækur í öðrum flokkum verða seldar
með 50% afslætti þessa viku.
Þetta er stærsti bókamarkaður sem fyrir-
tækið hefur efnt til og aldrei hefur betra úrval
bóka verið á boðstólum nokkurs staðar fyrir
jafnlágt verð.