Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.2001, Page 11

ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2001
11
I>V
Neytendur
Umbúðamerkingar matvæla
- oft ófullnægjandi hjá íslenskum framleiöendum
r
Merkingar matvæla
eru í mörgum tilfellum
ófullnægjandi frá sjónar-
hóli neytenda. Reyndar
eru til ágætar reglur yfir
það hvernig merkja skuli
umbúðir matvæla en þær
eru þannig úr garði gerð-
ar að framleiðendur vara
þurfa aðeins að gefa upp
takmarkaðar upplýsing-
ar. Merkingar eru að vísu
misjafnar eftir því frá
hvaða landi vörumar
koma, bandarísk vara er
yfirleitt nokkuð vel merkt
en oft skortir mikið upp á
að sú íslenska standist
kröfur.
Til dæmis er algengt að
fmna einungis innihalds-
lýsingar þar sem inni-
haldið er talið upp og hrá-
efninu raðað í röð eftir
magni, þ.e. það hráefni
sem er mest af er fyrst
o.s.frv. en ekki hlutfoll.
Stundum er engar upplýs-
ingar að finna um nær-
ingargildi vörunnar eða
það hvernig hún hefur
verið meðhöndluð. Aðrar
merkingar sem oft skortir
eru hvort varan innihaldi
viðbættan sykur, hvort
hún er unnin úr erfða-
breyttum matvælum eða hvort hún
hafi verið gerilsneydd.
Aukið geymsluþol
Gott dæmi um vörur sem ekki
eru nægilega vel merktar eru
ávaxtasafar hvers konar. Á mynd-
unum sem fylgja þessari grein eru
tvær tegundir aJF Trópí appels-
sínusafa. Önnur er með geymsluþol
í nokkra daga og skal hún geymast
í kæli. Hin gerðin þarf ekki að vera
í kæli og geymist í nokkra mánuði.
Þrátt fyrir að hér sé klárlega ekki
m 'LJ
FR\ FhORim
pi
U
L
i-ij
t 1ÍTRI
Innihald: Hrrínn safi.
asami aldinkjöti. úr
u-þ.b. 2.4 ke af
Flonda appelsmum.
R okkunardaeur/
Besl fvrir,
Stja (opp fe-munnar.
ppelsínum I frít Hártdo
____I IJTRl_____________________
Imiihald:
Nýpivssaður appclsínusali með aldinkjöli
úi salan'kiim Món'da appclsíimm.
Na'iingiirgildi i 100 inl:
Orka 210 kJ/50 kkal
Prótín . 0.1 g
Kulvetni 1-8
l’ita " 8
Natrfum " r
C-vítamín 00 mg/50% IU1S:>
*ltádli)gt)iir tla^skamiiHui.
KÆLIVARA, ll-TC
Ekki er ráftlcgt aft gcyinn Trópí
Sama umbúöamerkingin
Önnur gerðin geymist í nokkra daga, hin í nokkra mánuði. Hvað var gert til að auka geymsluþolið? Eig-
um við ekki rétt á að vita það?
KKIJXAIiA.ÍM
l .kki cr raftlcat aft
in.i lrt»|u i ■ijtiiin
fcrtiu li'iiaitr *‘ii -> da
\ii*riligarsikli1 H**1:
Orka 21 *1 kI »<* kk.i
l’ri.im t’-c
K.»»lr*-tni
lita "
N.itrmin
um algerlega sambærilega vöru að
ræða eru merkingar á fernunum ná-
kvæmlega eins. Engar upplýsingar
eru gefnar um hvað var gert til að
auka geymsluþol safans í annarri
fernunni. Sömu sögu er að segja um
margar aðrar vörutegundir sem til
sölu eru. T.d. hefur farið fram mik
il umræða um erfðabreytt matvæli
en ekki er skylt að taka fram á um
búðum ef í vörunni er hráefni unn
ið úr erfðabreyttum matvælum
Evrópusambandið hefur sett reglur
þar að lútandi og ísland og önnur
EFTA-ríki verða því að setja reglur
um þessa þætti áður en langt um
líður. Vörur frá Bandaríkjunum
sem innihalda erfðabreytt matvæli
eru ekki sérstaklega merktar en þar
í landi er notkun slíkra matvæla
einna mest.
„Best fyrir“
Á vef Hollustuverndar er að finna
ágætis leiðbeiningar um umbúða-
merkingar vara, þ.e. hvemig vara
skuli merkt og hvað þær merkingar
þýða. Þar er m.a. sagt frá þvi hvern-
ig merkja skuli geymslu-
þol vöru. Felstar vörur
eru merktar „best fyrir“
en kælivörur sem geym-
ast í 5 daga eða styttra
eru merktar með „síð-
asta neysludegi". Kæli-
vörur sem geymast
styttra en 3 mánuði þarf
líka að merkja með upp-
lýsingum um pökkunar-
dag. Annars eru engar
kvaðir um að fram komi
á umbúðum hvenær
vara er framleidd en í
stað þess kemur fram
svokallað lotunúmer og
þarf að merkja allar mat-
vörur með lotunúmeri
nema ef hægt er að
reikna út framleiðsludag
út frá geymsluþolsmerk-
ingum.
Yfirleitt getur hinn
venjulegi neytandi ekki
lesið neitt út úr þessum
lotumerkingum en þær
segja framleiðandanum
til um hvenær varan var
framleidd. í þessu sam-
bandi má einnig minn-
ast á að dagsetningar
eru ekki skrifaðar eins í
öllum heimshlutum.
Hvað þýðir t.d. dagsetn-
ingin 01/01/02? Hér á
landi væri þetta 1. janúar 2002
(DD/MM/ÁÁ)en í Bandaríkjunum
2. janúar 2001(ÁÁ/MM/DD).
Sjaldnast er skylda að upplýsa
neytendur um næringargildi vöru
en ef fullyrt er um næringargildi á
umbúðum, t.d. að varan sé sykur-
laus eða trefjarík, þá á næringar-
gildislýsingin allaf að fylgja með. Þá
þarf alltaf að koma fram orkan í
kílókaloríum, magn af próteinum,
fitu og kolvetnum og í kjötvörum
þarf að geta um natríuminnihald.
Gjald á greiðsluseðla Orkuveitu Reykjavíkur
Einn reikningur í staö tveggja
- en samt eykst kostnaður neytenda
Fyrir nokkru ákvað Orkúveita
Reykjavíkur að senda eingöngu
einn greiðsluseðil fyrir notkun bæði
rafmagns og hitaveitu. Jafnframt
var lagt gjald á seðilinn sem nam
250 kr. Gjaldið var reyndar auglýst
200 kr. en ofan á það leggst virðis-
aukaskattur. Með þessu er Orku-
veitan í raun að ná til baka hluta af
þeirri 10% lækkun á raforkuverði
sem fyrirtækið boðaði eftir áramót-
in. Á móti kemur að ef orkureikn-
ingarnir eru skuldfærðir af reikn-
ingi þá fellur þetta gjald niður.
Flestir eru með kreditkort eða ein-
hvern bankareikning sem þeir geta
látið skuldfæra af. Lítið hefur
heyrst frá neytendum varðandi
þetta mál og Neytendasamtökin
hafa ekki talið ástæðu til neinna að-
gerða. Þó þau séu ekki hlynnt þess-
um viðskiptaháttum þá láta þau
þetta ðátalið með þeim rökum aö
flestir eigi reikninga sem þeir geta
skuldfært af.
En það er bara ekki málið. Fyrir-
tæki sem eru að leita leiða til að
hagræða í rekstrinum hjá sér ættu
frekar að launa þeim sem hjálpa til
við það heldur en að refsa þeim sem
ekki gera eins og það vill. Það hefði
verið eðlilegra að Orkuveitan laun-
aði þeim viðskiptavinum sínum
sem láta millifæra orkureikninga
sína af bankareikningum eða
kreditkortum fyrir hagræðið sem af
þvi skapast. í staðinn var farin sú
leið að þeir viðskiptavinir þurfa
ekki að greiða meira, eins og það sé
stór greiði sem fyrirtækið gerir við-
skiptamönnum sínum. Öllum sem
ekki hlýða boði fyrirtækisins er
refsað með aukakostnaði. Það eru
ekki viðskiptahættir sem eru til fyr-
irmyndar. Auk þess hefur kostnað-
ur við inrheimtuseðlana alltaf verið
þúsundum króna á mánuði, ein-
göngu fyrir þaö sem talið hefur ver-
ið sjálfsögð þjónusta hingað til.
Ef keyptur er gíróseðill í banka
kostar hann 180 kr. Bankarnir hafa
hingað til ekki verið þekktir fyrir
að gefa þjónustu sína, heldur hafa
þeir verðlagt hana þannig að þeir
hafí eitthvað upp úr krafsinu, og því
má ætla að ekki kosti meira að
prenta og senda út slíka seðla. Því
vaknar sú spurning hvort Orkuveit-
an sé að verðleggja þá of hátt. -ÓSB
Mikiö úrval
En hver er munurinn á svaladrykk
með ávaxtabragði, ávaxtasafa og
nektarsafa?
Djús ekki
sama og djús
Hver er munurinn á svaladrykk,
ávaxtasafa og nektar? Á vísindavef
Háskóla Islands er að finna ágæta
grein eftir Ólöfu Guðnýju Geirsdótt-
ur þar sem hún gerir grein fyrir
hvað felst í þessum heitum. Þar
kemur fram að ekki er mikill mun-
ur á svaladrykkjum og gosdrykkj-
um. Þeir innihalda flestir vatn
(85-92%), sykur/sætuefni, bragð-
efni, litarefni, sýru, kolsýru og oft-
ast eru einnig notuð rotvarnarefni. í
nafni hollustu er einnig oft bætt í
þessa drykki C- vítamíni en það hef-
ur einnig þann kost að auka
geymsluþol vörunnar. Á þessari
samsetningu má sjá að svaladrykk-
ir eru einungis tómar hitaeiningar
eða vatn og aukaefni ef þeir eru syk-
urskertir.
Ávaxtasafi
Undir því nafni gengur 100%
hreinn ávaxtasafi án viðbætts syk-
urs. Þó er búið að meðhöndla hann
nokkuð því yfirleitt kemur safinn
hingað til lands sem þykkni og ís-
lenskir framleiðendur bæta í hann
vatni, sem í sjálfu sér er ekki slæmt
þar sem við eigum mjög gott vatn.
Hlutfall vatns í tilbúnum ávaxtasafa
er 88% en í honum eru flest þau
vítamín og steinefni sem eru í upp-
runalega ávextinum. Þó hefur eitt-
hvað af C-vítamíni tapast við
vinnsluna og er því oft bætt við. Það
eykur líka geymsluþol safans.
Nektar
Þessi safi er einhvers konar sam-
bland af svaladrykk og ávaxtasafa
þvi í honum er þessum drykkjum
blandað til helminga, þ.e. helming-
ur er hreinn ávaxtasafi og helming-
ur sykraður svaladrykkur. í honum
er þvi helmingi minna af vítamín-
um og steinefnum en í hreinum
ávaxtasafa og tölúvert af viðbættum
sykri.
Lesiö af mælum
Nú er aðeins sendur út einn reikningur fyrir hita og rafmagn. Þrátt fyrir þessa
hagræðingu eru neytendur látnir greiða fyrir seðiiinn.
innfalinn i verði raforkunnar og
þegar fyrirtækið ákveður að senda
út einn reikning í stað tveggja, eins
og áður var, ætti verðið að lækka
enn frekar.
Ánnað atriði sem er athugavert
við þessa framkvæmd Orkuveitunn-
ar eru þær auglýsingar sem fyrir-
tækið birti til að kynna þessa breyt-
ingu. Þar var því haldið fram að
seðilgjaldið væri 200 kr. sem er í
sjálfu sér alveg rétt. En upphæðin
sem neytandinn þarf að greiða er
250 kr. þar sem ofan á leggst virðis-
aukaskattur, eins og á allflestar vör-
ur hér á landi. Hingað til hefur ekki
tíðkast að undanskilja virðisauka-
skattinn frá auglýstu vöruverði og
því er þetta léleg tilraun til að
blekkja neytendur og láta þá halda
að þeir séu að greiða minna en þeir
eru í raun.
Gjaldtaka þessi skapar fordæmi
fyrir önnur fyrirtæki sem gætu
fylgt í kjölfarið og farið að krefjast
greiðslu fyrir alla seðla sem þau
senda út. Gerist það mun kostnaður
heimilis af þessum sökum hlaupa á
UTBOÐ
F.h. Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins er óskað eftir
tilboðum í að fullklára húsið við Skútahraun 6 í
Hafnarfirði sem slökkvistöð. Um er aó ræða þegar upp-
steypt hús með þaki. Tilboðið felst í að fullklára húsið
utan og innan og ganga frá lóð.
Verkið er áfangaskipt þannig:
1. áfangi er fullklárað hús ásamt litlum hluta lóðar.
2. áfangi er frágangur lóðar og turn.
Útboðsgögn fást á skrifstofu okkar gegn 15.000 kr. skila-
tryggingu.
Opnun tilboða: 10. aprfl 2001, kl. 11.00, á sama stað.
BGD 40/1
INNKA UPASTOFNUN
REYKJA VÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3-101 Reykjavík-Sími 570 5800
Fax 562 2616 - Netfang: isr@rhus.rvk.is