Alþýðublaðið - 02.03.1969, Blaðsíða 4

4 Alþýðu'blaðið 2. marz 1969
Olafur Jónsson
1 skrifar um
dagblöóin
J^orgunblaðið er eins og allir
vita stærsta blað landsins, og er því
viðeigandi að byrja með því ef
gera skal lauslega athugun á dag-
blaðakosti okkar eins og Hann geng-
ur og gerist þessa dagana. Blöðin
eru það lesmál sem út gengur í
langsta'rstu upplagi á landinu, og
koma fleiri eða færri fyrir sjónir
flestallra landstnanna; mundu þau
jafngilda mörgum þykkum bindum
ef Jialdið væri saman. Það virðist
því.ekki úr vegi að revna öðru
hverju að gera sér nokkra grein
fyrir verðleikum og ágöllum þeirra,
ekki síður en annarra bókmennta,
og reyna eftir föncrum að ráða í til-
gartg bes'a stórvirka útgáfustarfs.
Slík athugnn hefur eitt sinn áður
verið gerð hér í Albvðublaðinu,
fvrir fænum þreniur árum, eða í
júlí ]066: ot verður því unnt að
liafa niðiirstöður hennar til saman-
burðar og viðm’ðunar um þær breyt
inifar seni blöðin kunna að hafa
tekið si'ðmí Verður hafður sami
háttjir og þá og hvert blað tekið
til ath ttennar eina viku í senn. Ekki
verður bað bó ein og sáiiia vikan
fvrir öll blöðin, enda fjallað um
hvert blað fvrir sig í þetta sinn;
kann betta að einhverju leyti að
ba ta úr b'd að ein vika er augliós-
lega of lítið úrtak úr svo miklu
máli sem blöðin hafa fram að færa.
Verr pr taka það fram þegar í
steð að þær tölur sem hér verða
binnr um efnisni.agn blaðanná eru
reistar á harla lauslegri talningu;
enginn greinarmunur er gerður á
texta, fvrirsögnum, mvndúm, aug-
Ivsingum, en allt talið í heilum
dálkum. Talningu þessari er ekki
heldur stefnt að vtnistu nákvæmni
en nægir ef tekst að leiða nokkurn
veginn í Ijós hlutföll efnisins.
'%fera má að blöðin hafi litlum
brevtingiun tekið síðustu þrjú árin,
og skal bó ekki fullyrt uin það að
svo stöddu. En á þessum tíma hef-
ur það þó gerzt að dagblöðin hafa
fengið nokkra fvrirgreiðslu af ODÍn-
herri hálfu og fá nú m.a. greidda
ýmiskonar þjónustu sem þau áður
létu opinberum aðilum, og lesend-
um sínum, í té án sérstaks endur-
giaVIs. F.kki mun líflega I það tek-
ið að auka þessa fvrirgreiðslu, hvað
þá taka upp reglulegt blaðs.tyrkia-
kerfi að sænskri fvrirmvnd. cn það
mál er enn á baugi í Svíþjóð og
víðar og blaðadauðinn umrætt vanda
má! eins og fyrir þremur árum. En
lingtir ísltnzkii blaðahna mun sízf
hafa bafnað á þessum árum þó ekki
beri a öðru en I.au skrimti áfranv
öll fem citt; vaxandi dýrtíð, kreupu-
tímpr þjarma að beim eins ig öðr-
um, og við Iiefur brf/t samkeppní
sjóiji-arps á auglýsingamarkaðnum.
Upp úr þessu síðasttalda atriði var
mikið lagt í nýlegum útvarpsþætti
um hag blaðanna, og var þar m. a.
sagt berurn orðum að fjárhagur
Morgunblaðsins, sem eitt mun hafa
staðið nokkurn veginn traustum fót-
um fjárhagslega til þessa, mætti nú
ekki tæpara standa vegna þess hve
augiýsingatekjurnar hefðu minnkað.
Þetta kemur þegar í ljós ef litið er
á töflúna hér á síðunni um efnis-
hlutföll blaðsins og hún borin sám-
an við niðurstöðu sams konar athug-
una'r fyrir þremur árurn. Auglýs-
ingahlutfall blaðsins er nú aðeins
29% en var 41% þá, auglýsinga-
magnið 260 dálkar ntí en var 333
dálkar þá, og er þó blaðið stærra
mi en þá, 180 síður vikuna 18/2-
23/2 1969 en var 164 síður vikuna
12/7-17/7 1966. Þetta með þeim fyr-
irvara sagt seni gildir fyrir þessa at-
Imgun alla: að vera má að úrtakið
se of lítið til að veita rétta hug-
mynd um efnishiutföll blaðsins urn
lengri tíma. En kynlega mikill er
mtinurinn á áuglýsinguin Morgun-
blaðsins þessar tvær vikur, sem
hending hefur báðar vaiið til atliug-
unar, og kemur jafnframt heirn við
upplýsingar blaðsins sjálfs í útvarps-
þættinum um minnkandi auglýs-
ingatekjur.
|^|orgunb!aðið er stærsta blaðið,
um það bil helmingi stærra en þau
setn næst ganga, og eftir þeim aug-
lýsingum sem fram komu í fyrr-
nefndum útvarpsþætti meira en
helmingi útbreiddara. Upplag Morg-
unblaðsins. yar þar sagt að minnsta
kosti 35 þúsund eintök v.irka daga,
Tímsuis 16—18 þúsund eintök, Vísis
16 þúsund eintök, Þjóðviljinn 8—9
þúsund en Alþýðublaðsins 6—8,þús-
und eintök daglega. Hvað sem öðru
líður munu þessar tölur ekki of Iágt
ætlaðar, og minnsta kosti sýna þær
glöggt hve mikill munur er á út-
breiðslu blaðanna. Vegna stærðar
sinnar er Morgunblaðið að sjálfsögðu
langsamlega efnismesta blaðið, og
þótt auglýsingar hafi gengið af því
í seinni tíð mun auglýsingamagn
þess enn vera helmingi meira en
flestra hinna blaðanna,. augiýsinga-
hlutfallið viðiíka liátt eða hærra en
þeirra sem bezt gengur af liihum
blöðunum. Viðgangur Morgunblaðs-
ins er einmitt glöggt dæmi um þá
þróun sem smám sarnan leiðir til
blaðadauða og einokunar eins blaðs
á markaðssvæði sínu: útbreiðsla
blaðs tryggir því auglýsingar og
auglýsingatekjurnar gera kleift að
stækka blaðið og auka fjölbreytni
þess sém énn eýkur útbreiðslu þcss,
og svo koll af kolli. Hér er ekki
rúni né ástæða til að' fara út í upp-
haf né orsakir þessarar þróunar, ein-
ungis er vert að benda á að htin
hefur að rnestu farið fram síðustu
20—25 árin, en þann tíma hefur
blaðaútgáfan aukizt og margfald-
azt. Ollum eru ljósir yfirburðir
Morgunblaðsins, sem er eina blað-
ið sem nú orðið má kalla daglega
nauðsynjavöru lesenda sinna; og
ljóst er að þessum yfirburðum verð-
ur varla hnekkt úr þessu nema ein-
hver undur og stórmerki komi til.
En ;þótt Morgunblaðið sé stærst
,og efnismest og fjölbrcyttast er ekki
þar með sagt að það sé til neinna
muna öðru vísi, annars konar blað
en hin dagblöðin. Þvert ámóti er
fréttirnar birtist í öllum blöðum get-
ur Morgunblaðið einatt gert frétta-
efninu ýtarlegri skil. Og þó . hlut-
fall erlendra frétta í blaðinu sé ef
til vill ekki ýkja miklu hærra en
í hinum blöðunum hefur Morgun-
blaðið miklu meira rúm undir er-
lendar fréttir. Enda skipa þær niiklu
veglegri sess í Morgunblaðinu sem
strax kemur fram af því, að er-
lendar fréttir eru einar á forsíðu
þess fjóra daga af þeim sex sem
hér eru til athugunar; Morgunblað-
ið er raunar eina blaðið sem dag-
lega megnar að veita lesendum sín-
um nokkurt yfirlit þess sem er að
gerast annars staðar í heiminum. En
það er svo annað mál hvort blaðið
nýtir þessa og aðra yfirburði sína
sem skyldi.
"faflan sem fylgir sýnir yfirlit um
helztu efnisflokka Morgunblaðsins
eina viku og hlutföll þeirra innbyrð-
is; og þarf hún e.t.v. nokkurra skýr
inga við. „Fast efni“ telst ýmis kon-
ar dægrastytting og þjónustuefni í
blöðunum sem birtist þar með al-
veg reglubundnum hætti, framhalds
sögur, myndasögur, dagbók, bréfa-
dálkar lesenda o.s.frv. „Fréttafrá-
urn fréttastofum og birtar lítt eða
ekki unnar, fréttafrásagnir og frétta-
skýringar þýddar eða endursagðar
eftir tiltölulega fábreyttum erlend-
um blaðakosti. Morgunblaðið hefur
engum eiginlcgum fréttaskýranda3
höfundi sem sérstaklega fjallar urrí
alþjóðamál á að skipa, og ekki öðru
frumsömdu efni af þessu tagi þessh
viku en fréttabréfum frá tveimur
fréttariturum sínum erlendis — þá
„fréttaritari" sé varla rétt orð urrí
greinahöfunda, eiginlegar fréttir
blaðsins koma allar frá fréttastofum.
Að þessu leyti virðist Morgunblaðið
sízt betur á vegi statt en hin blöð-
in þrátt fyrir yfirburði sína í efnis-
og fjármagni. Uiggur í augum uppi
að efnisval blaðsins, eins og raunar
hinna blaðanna, og sú heimsmynd
sem af því ræðst hvað frásöguvert
teljist í blaðinu, verður næsta fá-
breytt með þessum hætti og mótast
t.a.rn. fréttaval og skýring einhliða
af ,,vestrænum“' sjónarmiðum; um
sjálfstætt mat fréttanna, skýringar
og skilning þeirra, er ekki að ræða
af blaðsins hálfu nema að því leytt
sem það birtist af vali efnis til þýð-
ingar. Að þessu leytr bregzt Morgun-
blaðið lesendum sínum, að það
atturinn

það eitt af undrum íslenzkrar
blaðaútgáfu og blaðamennsku hve
blöðin eru lík innbyrðis, fjalla
stöðugt um sömu efni á sama eða
sams konar hátt. Til þess bentu
niðurstöður fyrri athugunar á blöð-
nnum ótvírætt, og verður haft fyrir
satt, þar til annað kcrnur á daginn,
að hlutföll efnisins í Morgunblað-
inu, sem meðfylgjandi tafla sýnir,
séu ósköp sviþuð ! hinurn blöðun-
um. En hvaða þörf er hér fyrir fimm
dagblöð til að segja sömu fréttirnar
hvert eftir öðru —- og öll sem eitt
á eftir liæði útvarpi og sjónvarpi
sem löngu hafa tekið forustu í eig-
inlegum fréttaflutningi?
Því er til að svara að þó efnisval
og efnismeðferð blaðanna allra
kunni að vera furðu lík gcri þó
stærð og fyrirferð Morgunblaðsins
því kleift að gera fleiri efnum fjöl-
breyttari skil en hin blöðin megna,
vcita lesendum sínum meíri og
fjölbreyttari þjónustu. OIl blöðin
leitast áreiðanlega við að verá-áíhiiða
innlend fréttahlöð og yeita Morgun-
blaðinu þá samkeppni sem þau
megna á því cfnissviði, en þó sömu
sagnir“ kallast greinar inni í blað-
inu, einátt í viðtalsformi, um at-
burði sem eru að gerast eða nýskeð-
ir og fólk setn við þá kemur, ýtar-
legri frásagnir efnisins en kostur
er í eiginlegum fréttum og sagðar
með öðrum og oft frjálslegra hætti.
Það er að vísu Ijóst að oft er mjótt
á m.ununum hvað telst frétt og
hvað frásögn, og kann staðsetning
efnisins i blaðinu að hafa sitt að
segja um hvernig hvaðeina flokk-
ast. En sé allt innlent fréttaefni,
fréttir, greinar og frásagnir, talið
saman annars vegar og erlendar
fréttir, fréttafrásagnir og greinar
um alþjóðamál, eiginleg fréttaskýr-
ing, hins vegar reynast innlendar
fréttiv og fréttafrásagnir alls 212
dálkar, eða 24% af öllu efni blaðs-
ins, en erlendar fréttir, fréttafrá-
sagnir og greinar um alþjóðamál
107 dálkar, eða 12%. Þykir mér Ifk-
legt að óreyndu að þetta lilutfall sé
til muna hagstæðara erlenda efn-
inu- en gerist í öðrum blöðum. En
þá ber að ga’ta að þvi að iangmest-
ur. hluti þessa efnis er þýtt: frétt-
irnar komnar frá fáeinum erlend-
skuli ekki neyta yfirburða sinna til
. fjölbreyttari og sjálfstæðari frétta-
flutnings, og umfram allt með því
að vanrækja sjálfstæða fréttaskýr-
ingu og umræðu um alþjóðamál,
láta sér nægja að taka upp annarra
orð í þýðingu. Fréttaflutningur er
ekki eina og ekki einu sinni helzta
verkefni blaðs nú á títnum nýrrar
og fljótvirkari fjölmiðlunar — held-
ur fréttaskýring og umræða frétt-
anna, þess sem er að gerast á vett-
vangi dagsins; gott blað hlýtur að
vera vettvangur skoðanamyndunar
og skoðanaskipta. Og þá hlýtur að
velta á rniklu að það sé sjálft fært
um að fjalla um erlend málefni
ekki síður cn innlend.
^nnað greinaefni Morgunblaðsins
en beint og óbeint fréttaefni þessa
viku var samanlagt 201 dálkur, eða
22% af öllu efni þess. Stærstur er
flokkurinn „greinar um þjóðmál“,
en þar ertt meðtaiin öll stjórnmála-
skrif blaðsins, leiðarar og daglegir
og vikulegir þættir og yfirlitsgrein-
ar um stjórnmál, ræður og greinar
eftir fyrirsvarsmehn flokks og stjórn-
ar og aðsendar stjórnmálagreinar í
þágu málstaðar blaðsins. En stjórn-
mál koma að sjálfsögðu víða við
sögu í innlendu fréttunum, þing-
fréttir og borgarstjórnar og fréttir af
eigin flokkskerfi, og er þar jafnan
lagt mest upp úr því að greina frá
og fylgja eftir málflutningi eigitr
flokksmanna; að þessu leyti helzt
fréttaflutningurinn fast í hendur
við pólitískan málflutning blaðsins.