Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.2002, Blaðsíða 13

Þó við Islendingar eigum heimsmet í því að herma eftir öðrum þjóðum er eitt svið sem við höfum aldrei náð þeim stóru á. Hér hafa nefni-
lega ekki komið upp svo mörg almennileg spillingarmál. Auðvitað vita allir að bitlingar og fleira í þeim dúr þrifust vel hér í marga áratugi
en það er bara smotterí og jafnast ekkert á við alvöru skandala í útlöndum. Hin síðustu ár hefur þessum málum þó fjölgað lítiliega og í Ijósi
nýrra mála eins og Landssímamálsins og málefna Þjóðmenningarhúss er tilvalið að rifja upp nokkur góð hneyksli. Ekta íslensk hneyksli.
Guíínmndur Arni segir af sér
Guðmundur Ámi Stefáns-
son, þáverandi félagsmálaráð-
herra, sagði af sér embætti árið
1994. Guðmundur var áður
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra og var sem slíkur ásak-
aður um að hafa í skjóli embætt-
isins hyglað mönnum sem stóðu
honum nærri. Ríkisendurskoð-
un var fengið að gera skýrslu um
störf Guðmundar og í henni var
að finna nokkur ámælisverð at-
riði þó Guðmundur segði hana
einungis staðfesta það sem hann
hefði sjálfur áður haldið ífam.
Helst var gagnrýnt að Guð-
mundur gerði starfslokasamn- 4
ing við fyrrum yfirtrygginga- *
lækni og fól honum sérverk- A
efhi en áður hafði ríkislög- ■
maður ályktað að víkja mætti A
honum úr starfi vegna yfk
skattsvika. Þessi ákvörðun J
Guðmundar var í skýrslunni &
kölluð „aðflnnsluverð með- \
ferð á almannafé". Þá var M
gagnrýnt að kostnaður sem \
Guðmundur stoíhaði til með i
því að fá tvo menn til starfa, ^
annan frænda sinn, hefði ver-
ið langt út fyrir það sem eðlilegt
gat talist. Mikil umræða fór í
gang um hvort Guðmundur
myndi segja af sér sjálfur eða
láta víkja sér úr embætti. Hann
Árið 1986 fjölluðu Helgar-
pósturinn og fleiri fjölmiðlar
mikið um spillingu innan
Hjálparstofhunar kirkjunnar.
Hörð gagnrýni kom fram á
stofhunina og í kjölfarið skipaði
Jón Helgason, dóms- og kirkju-
málaráðherra, rannsóknamefnd
til að kanna starfsemi hennar.
Niðurstöður rannsóknamefhd-
arinnar ^ ^
Málefni tengd Áma Johnsen
komust í hámæli á síðasta ári
þegar DV greindi ffá viðskipt-
um hans við Byko. Ámi hafði
tekið út vömr hjá fyrirtækinu í
nafhi byggingamefhdar Þjóð-
leikhússins en látið senda vör-
umar heim til sín á Höfðaból í
Vestmannaeyjum. Ámi neitaði
sökunum í fyrstu og sagði mis-
tök hafa átt sér stað. Eftir því
sem fleiri fjölmiðlar tóku málið
upp jókst umfang ásakananna
þó og fleira óhreint kom í ljós.
Ámi var í raun eini virki með-
limur byggingamefndarinnar
og hafði til að mynda einnig
tekið út óðalskantsteina hjá J
BM Vallá. í fféttum
DV kom það aug- ttSm':
ljóslega fram að J
aðrir málsaðilar, til \
að mynda Byko
og Þjóðleikhús-
íð, gerðu sitt til
að þagga málið jt3&
niður. Þá bætt-
ist við að Árni
hafði einnig
tekið út jarð-
\-egsdúk frá /m
Garðheimum og 'yf.
sá dúkur varð hon-
um að falli. Ámi JM
hafði flutt dúkinn til
sagði sjálfur af sér og var þeirri
ákvörðun almennt fagnað.
Kristín Ástgeirsdóttir kvenna-
listakona sagði af þessu tilefni:
„Guðmundur Árni hefur gengið
lengst ráðherra í að ofbjóða sið-
ferði almenn- yw
ings.“
Eyja en þegar málið komst í há-
mæli laumaði hann honum til
baka. Réttri viku effir að DV
birti fyrstu ffétt sína um málið
tilkynnti Ámi Johnsen að
hann myndi segja af sér þing-
mennsku. Varð hann þar með
fyrstur manna í sögu lýðveldis-
ins til að segja af sér af þessum
sökum. Enn er niðurstöðu máls-
ins beðið en Ríkislögreglustjóri
fer með málið eftir að Ríkisend-
urskoðun fór ofan í saumana á
því. Voru þar skoðuð fleiri mál
sem Ámi hafði áður tengst.
Grænubaunamál Steingríms
Hermannssonar kom fyrst upp
fyrir alþingiskosningamar
1971. í grein í Morgunblaðinu
gerði Þorsteinn Sæmundsson
stjamfræðingur því skóna að
ýmislegt væri vafasamt í fjár-
reiðum Rannsóknarráðs ríkisins
en Steingrímur var fram-
kvæmdastjóri ráðsins. Nefhdi
hann að skyrtuhnappar, jólagjöf
til jarðffæðingsins Jankovic,
V ^ skyldu
færðir á reikningslykilinn „önn-
ur þjónusta við jarðefhaleit" og
kaup á grænum baunum fyrir
Surtseyjarfélagið (en Stein-
grímur var formaður þess) voru í
bókhaldi flokkuð sem rekstrar-
kostnaður biffeiðar. Þorsteinn
gerði einnig athugasemdir við
bílakosmað, tryggingamál,
símareikninga, viðskiptasamn-
inga, ferðakostnað, risnu og
fleira. í öðru bindi ævisögu
sinnar fjallaði Steingrímur um
málið og vöknuðu af því tilefni
þónokkrar umræður um málið
að nýju. Þótti mörgum Stein-
grímur fara nokkuð ffjálslega
með staðreyndir. Birtist
Jhh grein í DV þar sem
Steingrfmur var sakaður
&& um að vega að æru lát-
ins manns í bókinni,
bókara sem starfaði
fyrir Rannsóknar-
ráð. í ævisögunni
ÍÁ/ gefur Steingrímur
jPV það f skyn að
■W Grænubaunamálið
|k hafi verið af póli-
gfar tískum rótum
jPL runnið. Sagðist
mJBiy hann stórlega efast
um að Þorsteini hefði
■HaB gengið það eitt til að
hafa bókhaldið rétt.
Hrun Hafskips hefur stund-
um verið nefht umdeildasta
gjaldþrot íslandssögunnar og
enn þann dag í dag er deilt um
hvort um gjaldþrot hafi í raun
verið að ræða. Áhrif Hafskips-
málsins teygðu sig vfða og meðal
annars tií eins æðsta manns
Sjálfstæðisflokksins. Á kosn-
ingaárinu 1987 kom það upp úr
dúmum að Albert Guðmunds-
son hefði á ámnum 1984 og
1985, þegar hann var fjármála-
ráðherra fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn, fengið tvær greiðslur frá
Hafskip, samanlagt að upphæð
247 þúsund krónur. Greiðslum-
ar voru ekki taldar fram til
skatts. Á þessu tfmabili var Al-
bert sjálfur yfirmaður skatta-
mála í landinu. Misbresturinn
var augljós og alger. Sjálfur
sagði Álbert að greiðslumar
hefðu ekki verið ætlaðar sér
heldur hefði verið um að ræða af-
slátt af flutningsgjöldum til
heildverslunar sinnar sem son-
ur hans var í forsvari fyrir. í
kjölfarið sagði Albert af sér sem
iðnaðarráðherra og þáverandi
formaður Sjálfstæðisflokksins,
Þorsteinn Pálsson, sagði það
augljóst að Albert gæti ekki aft-
ur orðið ráðherra. Þá vék Albert
úr 1. sæti á lista Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík og stofh-
aði Borgaraflokkinn sem náði
sjö mönnum inn á þing.
Gufrnundur jaSri fœr pening
Sumarið 1986 kom það upp
úr dúmum að Guðmundur J.
Guðmundsson, alþingismaður
og formaður Dagsbrúnar, hafði
þremur árum fyrr þegið um
100 þúsund krónur frá Eim-
skip og Hafskip vegna hress-
ingardvalar sinnar á Flórída.
Albert Guðmundsson hafði
milligöngu í málinu og kom
peningunum til Guðmundur
Jaka. Kröfðust margir þess að
Guðmundur segði af sér vegna
málsins en hann sat sem fast-
ast.
Guómufldar- og Geirfiiwsmál
Árið 1974 hurfu tveir menn
sporlaust á íslandi. Guðmundur
Einarsson, tvítugur piltur úr
Blesugróf, hvarf 27. janúar og
Geirfinnur Einarsson, 32 ára
gröfumaður úr Keflavík, hvarf
19. nóvember. Þrem árum
seinna voru fimm menn
dæmdir í Sakadómi fyrir að
hafa orðið þeim að bana og var
sá dómur að mestu staðfestur í
Hæstarétti árið 1980. Á sfðari
stigum málsins drógu nær allir
sakbomingar játningar sínar til
baka. Héldu sakbomingamir
fram sakleysi sínu og sökuðu
lögreglu um harðræði og mistök
við rannsókn málsins. Síðar
hafa margir gengið fram og tek-
ið undir þessa gagnrýni sak-
bominganna. Flestir hafa
sammælst um að margt
verið athugavert við vinnu
brögð og framgöngu lög-
reglunnar í málinu. Aldrei
fundust nein lík né hald-
bær sönnunargögn sem
gætu talist styðja játningar
meintra sakbominga.
Tvær aðalpersónur í mál-
inu, Sævar Marinó Ciesi-
elski og Erla Bolladóttir,
hafa barist hatrammlega
fyrir endurupptöku mála
mestu án árangurs. Þá hefur
Magnús Leopoldsson látið
rannsaka gögn sem gætu varp-
að ljósi á það af hverju hann
dróst saklaus inn í málið. Sjón-
varpsþátturinn Sönn íslensk
sakamál fjallaði sérstaklega um
Guðmundar- og Geirfinnsmál
fyrir nokkmm ámm og vilja
margir meina að þar hafi ber-
sýnilega komið í ljós hversu
gruggugt málið hafi allt saman
verið.
tandsbaniraiiiieyifslfö
Um miðjan aprílmánuð 1998
sögðu allir þrír bankastjórar
Landsbankans af sér embætti.
Bankastjóramir höfðu staðið í
eldlínunni um nokkurt skeið og
var afsögn þeirra kölluð ein-
stakur atburður í sögu ríkis-
banka og ríkisfyrirtækja al-
mennt. Þeir Sverrir Hermanns-
son, Björgvin Vilmundarson og
Halldór Guðbjamason vom
settir undir rannsókn Rfkis-
endurskoðunar sem gagnrýndi
helst oftekna risnu bankastjór-
anna, óreiðu á bókhaldi í
skráningu risnu og rangar
upplýsingar til bankaráðs og
ráðherra. Nefnt var að á með-
an bankinn kostaði alls um 40
milljónum til laxveiðiferða
var um þriðjungi þess fjár ráð-
stafáð á þann hátt að skipt var
við þær laxveiðiár sem tengd-
ust Sverri Hermannssyni og
fleirum beint eða óbeint.
Hvað óreiðu á skráningu risnu
varðar var gagnrýnt að tilefhi
til áfengiskaupa hefði ekki ver-
ið skráð sem skyldi. Fræg varð
sagan um áfengi sem flutt var í
veiðihús án þess að ÁTVR
kæmi þar við sögu. Mikil blaða-
skrif urðu um málið og voru
bankastjóramir harðlega gagn-
rýndir. Sverrir Hermannsson
. fékk sýnu mesta gagnrýnina en
hann svaraði fullum hálsi í
blaðagreinum. Halldór Guð-
bjamason virtist aftur á móti
góði gæinn af
þeim
þrem-
ur.
Áfengisifaup Magmisar Thoroddsens
tíma var það algengt að menn
nýttu sér aðstöðu sína til slíkra
kaupa. Umsvif hans gerðu það
aftur á móti að verkum að
hann var sirkaður sérstaklega
út og látinn gjalda fyrir.
Árið 1988 greindi Ríkisút-
varpið frá áfengiskaupum
Magnúsar Thoroddsens, for-
seta Hæstaréttar. Magnús
hafði þá, sem einn af handhöf-
um forsetavaldsins, keypt mik-
ið magn áfengis á kosmaðar-
verði, eða fyrir þá upphæð sem
svaraði til launa fyrir að fara
með forsetavaldið. Alls skellti
Magnús sér á 2.160 flöskur af
áfengi á sérkjörunum. Fyrir
það borgaði kappinn litlar 357
þúsund krónur en venjulegt
útsöluverð var um 2,6
milljónir króna. Lítið var
hægt að segja við því að
Magnús hafði lagaíegan
rétt til kaupanna en
magnið þótti keyra úr
hófi fram og vel það.
Halldór Ásgrímsson
var dómsmálaráð-
herra á þessum
tíma og höfðaði
hann mál á hend-
ur Magnúsi til
embættismissis
vegna áfengis-
kaupanna. Forseti
íslands veitt dóms-
forsetanum lausn í
framhaldinu. Magn-
úsi hafði sér það til
Kjóla&aup Guóriínar Helgadóttur
Árið 1989 kom upp mikil
gagnrýni á Guðrúnu Helga-
dóttur, þáverandi forseta sam-
einaðs Alþingis. Guðrúnu
fannst hún verða að
koma vei fyrir
vegna
starfs síns og hafði f því skyni
fengið lán ffá Alþingi til fata-
kaupa. Lánið var 250 þúsund
krónur og var mjög gagnrýnt
þegar upp komst. Guðrún varð-
ist en endurgreiddi lánið að
lokum.
f ó k u s 12. apríl 2002
12. aprfl 2002 f ó k u s

+