Dagblaðið Vísir - DV - 02.04.2003, Qupperneq 19

19
MIÐVDflJDAGUR 2. APRÍL 2003
H>'V____________________________________________________________________________________________________ Menning
Þióðremba og minnimáttarkennd
Umræða um sjálfs-
mynd íslendinga, þjóð-
erni okkar og framtíð
þess hefur verið áber-
andi á undanförnum
misserum og er
greinasafnið Þjóðerni
í þúsund ár? innlegg í
þá umræðu. Þar íjalla
alls 16 fræðimenn um
efnið frá mörgum hlið-
um, tímaskeiðum og
forsendum nokkurra fræðigreina. Hér
leggja í púkkið sagnfræðingar, bók-
menntafræðingar, þjóðfræðingar og sér-
fræðingur í klassískum fræðum. Ritið er
efnismikið og víðfeðmt og verður hér að-
eins tæpt á því helsta sem þar er rætt.
Sjálfsmyndir
Sverrir Jakobsson ríður á vaðið með
grein um sjálfsmyndir íslendinga á mið-
öldum. Hann notar orðið í fleirtölu því
niðurstaða hans er að sú mynd sem ís-
lendingar gerðu sér um sjálfa sig sé langt
í frá einfold heldur fléttuð úr fjölmörgum
þáttum. Hann telur varasamt að setja
jafnaðarmerki milli nútíma hugmynda
um þjóðerni og þess að íslendingar hafl
litið á sig sem þjóð á miðöldum. Forsend-
urnar séu einfaldlega ólíkar.
Bókmenntir____________j
Gottskálk Þór Jensson ræðir í sinni
grein tengsl íslenskrar bókmenningar við
latneska bókmenningu á miðöldum og
fyrri hluta nýaldar. Hann bendir á að á
tímum sjálfstæðisbaráttunnar við Dani
hafi fræðimenn tónað þessi tengsl niður
eftir bestu getu og lagt áherslu á sérstöðu
bókmenningar á íslensku. Gottskálk ræð-
ir líka um málhreinsunarstefnu Arn-
gríms Jónssonar lærða sem margir hafa
viljað túlka í anda þjóðernisstefnu. Gott-
skálk gagnrýnir slíka túlkun og bendir á
Sverrir Jakobsson.
að Arngrímur flokki íslensku með
forntungunum og geri sömu kröfu til
hennar og latínunnar í anda húmanism-
ans, að hún sé færð í sitt gullaldarform.
Ákveðnar efasemdir vakna þó um túlkun
Gottskálks því ekki verður betur séð en
Amgrímur vilji að ritmálið sé fært sem
næst íslensku samtimamáli á 16. og 17.
öld. Húmanistarnir sóttu fyrirmyndir sín-
ar til gullaldar Rómaveldis og hefði þá
ekki átt að sækja íslenska ritmálið aftur
til 13. aldar, gullaldar íslenskra bók-
mennta? Grein Gottskálks er þörf áminn-
ing til okkar um að kominn sé tími til að
gefa gaum hinum latneska bókmenntaarfi
Islendinga.
í bráðskemmtilegri og háðskri grein
sem ber heitið „ísland í aðalhlutverki.
Þjóðernisstefna Morgunblaðsins" ræðir
Katrín Jakobsdóttir bókmenntafræðingur
um hin nánu tengsl þjóðrembings og
minnimáttarkenndar sem oft má greina í
Katrín Jakobsdóttir.
„blaði allra landsmanna“ þegar sagt er
frá árangri íslendinga á erlendum vett-
vangi, einkum í Bandaríkjunum, og tínir
til Qöída dæma. Nokkuð vantar hins veg-
ar á að fræðilegur grunnur sumra álykt-
ana sem hún dregur sé nægilega traustur.
Það er til dæmis hæpið að þeir Morgun-
blaðsmenn hafi eins djúphugsuð mark-
mið og undirtón í skrifum sínum og
Katrín gerir ráð fyrir.
Rasismi
Grein Jóns Yngva Jóhannssonar um
Skrælingjasýninguna svokölluðu í Kaup-
mannahöfn árið 1905 er einnig á léttari
nótunum, en undirtónninn er grafalvar-
legur þegar höfundur rekur mótmæli ís-
lendinga viö því að vera spyrtir saman
við negrakerlingar og eskimóa eins og
það var svo smekklega orðað. íslenskir
þjóðernissinnar gerðu nefnilega kröfu til
að vera flokkaðir með hvítum menningar-
þjóðum Vesturálfu og litu
á íbúa annarra hjálendna
Dana í Vestur-Indium og
á Grænlandi með sömu
fyrirlitningu og uppbólg-
inn Stór-Dani. Þjóðremb-
an og minnimáttarkennd-
in í skrifum þeirra er
sömu ættar og í skrifum
Morgunblaðsmanna um
árangur íslendinga í út-
löndum einni öld síðar.
Rasismi er einnig við-
fangsefni Unnar Karls-
dóttur í grein um sam-
band þjóðernis- og kyn-
þáttahyggju sem var áber-
andi meðal íslenskra
menntamanna fram um
miðja síðustu öld. Fleiri
athyglisverðar greinar
eru í bókinni svo sem út-
tekt Valdimars Tr. Haf-
steinssonar á nútíma álfatrú mörlandans
og athugun Sigríðar Matthíasdóttur á
sambandi þjóðernishyggju og karl-
mennskuhugmynda á fyrstu áratugum 20.
aldar.
Ranglega er sagt á bls. 158 að Benedikt
Sveinsson hafi verið forseti Alþingis 1944,
það var Gísli Sveinsson. Á bls. 157 er svo
sagt að Einar Olgeirsson hafi „sölsað" um
í mati sínu á þjóðhátíðum. Hann hefur
væntanlega söðlað um.
Þjóðerni í þúsund ár? er metnaðarfullt
verk um málefni sem koma okkur öllum
við. Það er full ástæða til að hvetja fólk til
að kynna sér rækilega efni þess og gefa
því gaum.
Guðmundur J. Guðmundsson
Þjóðerni í þúsund ár? Rltstjórar: Jón Yngvi Jóhanns-
son, Kolbeinn Proppé og Sverrir Jakobsson. Há-
skólaútgáfan 2003.
Jón Yngvi Jóhannsson.
BORGARLEIKHÚSIÐ
Leikféíag Reyiqavikur
STORASVIÐ
PUNTILA OG MATTI e. Bertolt Brecht
4. sýn. fi. 3/4 kl. 20, græn kort
5. sýn. su. 6/4 kl. 20, blá kort
Fi. 10/4 ki. 20. Su. 13/4 kl. 20. Lau. 26/4 kl. 20
LÁT HJARTAÐ RÁÐA FÖR
ÍSLENSKI DANSFLOKKURINN
- Þrjú ný verk eftir Katrínu Hall,
Láru Stefánsd. og Ed Wubbe
Fö. 4/4 kl. 20
ATH. SÍÐASTA SÝNING
SÖNGLEIKURINN SÓL & MÁNI
eftir Sálina og Karl Agúst Ulfsson
Lau. 5/4 kl. 20. Fö. 11/4 kl. 20
Lau. 12/4 kl. 20. Fö. 25/4 kl. 20
NÝJASVIÐ
SUMARÆVINTÝRI e. Shakespeare og leikhópinn
Frumsýning fi. 10/4 kl. 20 UPPSELT
Lau. 26/4 kl. 20. Su. 27/4 kl. 20
ALLIR I LEIKHÚSIÐ - ENGINN HEIMA!
Borgarleikhúsið et fjölskylduvænt leikhús:
Börn, i2 ára og yngri, fá fritt í leikhúsið í
fyigd með íorráðamönnum.
(Gildir ekki á söngleiki og barnasýningar.)
"Erótískur dans rœkjubrauðsneiðar og
lifrakœfubrauðsneðar var sérlega
eftirminnilegur og svo ekki sé minnst
á litlu rœkjunna sem sveiflaði sér
fimlega upp og niður
lilfinningaskalann. "
HF, DV
BORGARLEIKHUSIÐ rÍS5
Ur minjasafni fööurins
Á rabbfundi á morgun, 3. apríl,
kl. 12-13, í stofu 101 í Lögbergi,
flytur Helga Kress erindið „Ur
minjasafni föðurins. Ævisaga
Maríu Stephensen (1883-1907),
laundóttur Þorvalds Thoroddsens,
sögð í bréfúm“.
Þorvaldur Thoroddsen, náttúru-
fræðingur og síðar prófessor í
Kaupmannahöfn, eignaðist Maríu
með vinnukonu á Möðruvöllum
þegar hann var þar kennari. Mar-
ia ólst upp við gott atlæti hjá fóst-
urforeldrum á Akureyri og fékk
alla þá menntun sem um síðustu
aldamót stóð stúlkum til boða á ís-
landi. Hún dó ung úr berklum en
lét eftir sig mikið af bréfum og úr
þeim má rekja ævisögu hennar frá
skim tfl greftrunar, viðbrögð við
fæðingu hennar og tilvist sem
óskilgetins barns, menntaþrá
hennar og leit að sjáifsmynd, ást
og umhyggju fósturforeldranna og
höfnun fóðurins sem hún dáði
mjög og vildi allt til vinna að gera
tfl geðs.
eftir Eve Ensler
í Borgarleikhúsinu
Takmarkaður
sýningafjöldi
Hin smyrjondi jómfrú
Nærondi leiksýning fyrir líkomo og sól.
Sýnt íIðnó:
/------1----------------\
MAÐURINN SEM HÉLT AÐ
KONAN HANS VÆRI HATTUR
; eftir Peter Brook og Marie-Héléne Estienne
\ Fö. 4/4 kl. 20. Su. 6/4 kl. 20
| Fö. 11/4 kl. 20. Fö. 25/4 kl. 20
KVETCH eftir Steven Berkoff
í samstarfi við Á SENUNNI
Fi. 3/4 kl. 20. Su. 13/4 kl. 20. Fi 24/4 kl. 20.
15:15 TÓNLEIKAR CAPUT SÓLÓ
I Lau. 5/4 kl. 15.15
ÞRIÐJA HÆÐIN
PÍKUSÖGUR eftir Eve Ensler
Lau. 5/4 kl. 20. Su. 13/4 kl. 21.
Ath. breyttan sýningartíma
Takmarkaður sýningafjöldi.
LITLA SVIÐ
STÍGVÉLAÐI KÖTTURINN
í samstarfi við SJÓNLEIKHÚSIÐ
Leikrit með söngvum - og ís á eftir!
Lau. 5/4 kl. 14. Lau. 12/4 kl. 14. Lau. 26/4 kl. 14
RÓMEÓ OG JÚLÍA e. Shakespeare
í samstarfi við VESTURPORT
í kvöld kl. 20, UPPSELT
Fö. 4/4 kl. 20. Mi. 9/4 kl. 20. Lau. 12/4 kl. 16
Lau. 12/4 kl. 20. Fö. 25/4 kl. 20
FORSALUR
LEIKHÚSMÁL GÖTULEIKHÚS
Su. 6/4 kl. 20.15 - Umræðukvöld
Lau. 4. aprO kl. 20
Mið. 16. aprO kl. 20
Lau 4. aprO kl. 20
Sun. 27. aprfl kl. 20
„Til að kóróna herlegheitin er boðið
upp á Ijúffengt smurbrauð fyrir
sýningu og því óhœtl lofa þeim sem
taka allan pakkann nœrandi
kvöldstund fyrir sál og líkama. “
H.F., DV
"Charlotte var hreint út sagl frábœr
í hlutverki hinnar smyrjandi jómfrúar
og hún átti ekki í neinum vandrœðum
með að heilla áhorfendur upp úr
skónum með ... einlcegni sinni,
ósviknum húmor og ekki síst kómískri
sýn á hina íslensku þjóðarsál."
S.A.B. Mbl.