Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.2003, Qupperneq 12

12 MENNING MIÐVIKUDAGUR 1. OKTÚBER 2003
Menning
Leikhús ■ Bókmenntir • Myndlist ■ Tónlist ■ Dans
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Netfang: silja@dv.is
Sfml: 550 5807
Lesið í skóginn
MYNDLIST: (tilefni af sýningu
á tréstyttum SæmundarValdi-
marssonar býður Listasafn
Reykjavíkur til námskeiðs í tré-
skurði á Kjarvalsstöðum
sunnudaginn 5. október í
samstarfi við Skógrækt ríkisins.
Þar verða ytra form og innri
gerð trjátegunda skoðuð og
notuð sem uppspretta hug-
mynda. Þátttakendur kynnast
og tálgað í tré
gamalli handverkstækni við að
tálga með hníf og exi. Unnið er
með ferskan við, lesið í fjöl-
breytt form trjánna og eigin-
leikar einstakra viðartegunda
skoðaðir.
Farið verður í „skógarferð" í ná-
grenni Kjarvalsstaða og lesið í
skóginn. Skráning á Kjarvals-
stöðum, í Hafnarhúsinu eða í
síma 590 1200 kl. 10-17.
Svanborg sýnir
MYNDUST: Málverkasýning
Svanborgar Matthíasdóttur í
Galleríi Sævars Karls verður
framlengd til 8. okt. vegna
góðrar aðsóknar. Svanborg út-
skrifaðist úr MHl 1985 og frá
Jan Van Eyck Akademi í
Hollandi 1987. Hún hefur hald-
ið nokkrar einkasýningar og
tekið þátt í mörgum samsýn-
ingum, heima og erlendis.
Breytingar hafa orðið á persónusköpun kvenhetja evrópskra glæpasagna:
Hetjan
Spennusagnahöfundurinn Liza Marklund, ein af
glæpasagnadrottningum Norðurlanda, sá sér
ekki fært að koma á Bókmenntahátíð í Reykja-
vík á dögunum. Pó sagði hún í viðtali við DV í
apríl í fyrra að hana dauðlangaði til íslands.
Svona fer annríkið með fegurstu framtíðaróskir.
1 sumar kom út þriðja bókin eftir Lizu
Marklund á íslensku, Paradís. Þær fyrri eru
Sprengivargurinn og Stúdíó sex. í þeim öllum
er aðalpersónan Annika Bengtzon, blaða-
maður á Kvöldblaðinu í Stokkhólmi, ung
kona með erfiða fortíð sem á líka erfitt með
að sameina ólíkar kröfur til sín f vinnu og
einkalífi.
Enginn tími fyrir viskí
í nýlegri grein í danska blaðinu Weekend-
avisen er bent á hvað söguhetja Lizu Mark-
lund og kvenkyns söguhetjur ýmissa annarra
kvenkyns glæpasagnahöfunda eru orðnar
ólíkar leynilögreglukonunum í bókum Söru
Paretsky og Sue Crafton svo að aðeins tvær af
vinsælum kvenkyns krimmahöfundum séu
nefndar.
V. I. Warshawski er hörð nögl í bókum Par-
etsky, hún býr ein, drekkur viskí, er ekki á
föstu, á ekki einu sinni gæludýr og spilar ein
allt til enda, hvergi bangin frekar en sjálfur
Philip Marlowe. Það var ætlun Söru Paretsky
að búa til slíka kvenhetju, stúlku sem ekki
gæfi körlunum eftir að neinu Ieyti. Og hún
eignaðist ótal frænkur í bókmenntunum,
meðal annarra okkar eigin Stellu Blómkvist
sem er af þessu sauðahúsi, á það meira að
segja til að sofa hjá konum eins og karlarnir.
verður venjuleq
kona
hefur verið seldur til 115 landa. Jafnvel
Madonna bliknar við samanburðinn.
Með sköpun Anniku hitti Liza Marklund
nákvæmlega í mark. I viðtalinu hér f DV í
fyrravor sagði hún að Annika væri ekki hún
sjálf en kannski eins konar frænka sín! Liza
hefur sjálf reynslu af rannsóknarblaða-
mennslu, hún er líka gift og þriggja bama
móðir þannig að vandann við að sameina
tímafreka og alltuppétandi vinnu utan heim-
ilis og heimilisrekstur þekkir hún líka.
Þessa nýju kvenhetju spennusagna þekkj-
um við líka úr sjónvarpsseríum þar sem Jane
Tennison í Prime Suspect er fremst meðal
jafningja. Nýja kvenhetjan er ekki bara hetja,
hún er fyrst og fremst kona og sögunum
vindur fram bæði á opinberum vettvangi
glæpsins og á einkavettvangi. Þessi blanda af
spennandi glæpasögu og sögu nútímakonu
reynist hafa geysilega víða skírskotun -
„femí-krímí" er blandan kölluð og hún er
funheit. Allar konur kannast við að þurfa að
æða heim til að sækja börnin og gn'pa til
skyndifæðis þegar enginn tími gefst til elda-
mennsku og þessi hversdagsleiki verður eins
konar jarðbundið intermessó milli æsilegra
kafla um glæpi og rannsóknarvinnu.
Hversdagslífið gerir Anniku líka auðsærða,
hún elskar mann sinn og börn og ásakanir
um vanrækslu særa hana djúpt. Auk þess á
hún stöðugt á hættu að verða fómarlamb of-
beldismannanna sem hún er að elta. Þetta
skapar aukalega spennu sem höfðar líka
sterkt til lesenda, ekki síst kvenna.
Eins og Liza Marklund hætti blaða-
mennsku og fór að vinna á eigin vegum mun
Annika Bengtzon vera búin að segja upp á
Kvöldblaðinu í nýjustu bókinni, Den röda
vargen (2003). Hún ræður ekki lengur við
hina tvöföldu baráttu fyrir frama á vinnustað
og góðu heimilislífi. Spumingin er bara hvort
lausamennskan sé nokkuð auðveldari...
ENGIN VENJULEG KONA:
Mikil prýði hefði verið að
Lizu Marklund á Bók-
menntahátíð, bæði í sjón
og raun.
eignast börn þarf hún að reyna
að sameina erfitt starf og heim-
ilisrekstur. Hún hefur engan
tíma til að sötra viskí. Heima
þarf hún að berjast fyrir frelsi
til að sinna starfi sínu eins og
hana langar til og á vinnu-
stað þarf hún líka að berjast
fyrir því að vera metin að
verðleikum. Það er bull-
andi afbrýðisemi og
undirróður á
kvöldblaðinu
sem Annika á
afar erfitt með
að þola.
Hún vill
bara
vinna.

m
Hitti
í mark
Annika
Bengtzon
hefur orðið
gríðarlega vin-
sæl í heima-
landi höfund-
ar síns og
víðar, bæk-
urnar um hana
hafa selst í hund-
mðum þúsunda
eintaka bara
heima í Svíþjóð og
útgáfurétturinn
En nýja kvenhetjan er
allt öðmvísi. Hún er að
vísu andskotanum
greindari og djörf þeg-
ar á reynir eins og þær
eldri en þó að hún
starfi ein að rann
sóknum sínum -
sé ekki annar
hlutinn af
pari - er hún
ekki ein og
óháð í
einkalíf-
inu.
Þvert á
móti.
Annika
Bengtzon
var óralengi í
óhollu sam-
bandi við of-
beldismann
sem lauk á
afar dramat-
ískan hátt. Svo
varð hún ást-
fangin af
kvæntum
manni með
allri þeirri
þjáningu
sem slíku
fylgir og eftir
að þau gifta sig og
Glæpir fortíðar
o bókmenntagagnrVni Silja Aðalsteinsdíttir
RagnarGíslason: Setuliðið Salka2003
Einn afdrifaríkasti viðburður fslandssög-
unnar á síðari öldum er hernám Breta í maí
1940. Sjaldan hefur orðtakið „ekkert varð eins
og fyrr" átt betur við því að líf fólksins í land-
inu gerbreyttist á næstu ámm, bæði hið
innra og hið ytra. Miðað við djúprætt og óaft-
urkallanleg áhrif þessa viðburðar er merki-
legt hvað hann hefur sjaldan ratað inn í bók-
menntirnar - að ég tali nú ekki um íslenskar
barnabókmenntir.
Nú hefur nýr höfundur, Ragnar Gfslason,
reynt að bæta úr þessu á sinn hátt með
spennusögunni Setuliðið. Titillinn er tvíræð-
ur; bæði vísar hann til erlendu hermannanna
sem settust að í landinu og nafnsins á leyni-
félagi krakkahóps í samtímanum sem hefur
að markmiði að kanna leifar frá stríðsárun-
um.
í sögumiðju eru bræðurnir Gunni og
Bjössi, 13 og 11 ára, sem búa í Hafnarfirði og
hafa rosalegan áhuga á hersetu Breta á
stríðsárunum. Þeir hafa ásamt félögum sín-
um, Denna og ívari, þegar kannað
stríðsminjar í heimabæ sínum, einnig í Naut-
hólsvík og Öskjuhlíð og nú er komið að Álfta-
nesi. Þar eru leifar loftvarnabyrgja sem strák-
arnir finna og kanna vandlega. I þeirri rann-
sókn afhjúpa þeir líka af tilviljun mannlegan
harmleik frá því rúmum sextíu árum íyrr og
eru svo gæfusamir að geta fært gamalli konu
frið í sálina eftir áratuga þjáningar.
Ragnar er hugmyndaríkur og aðalþráður-
inn í Setuliðinu er heill og hnökralítill. En
hann á erfiðara með að gera sér listrænan
mat úr atburðum og afleiðingin er sú að hann
bætir í sífellu við viðburðum til að fylla upp í
söguna í stað þess að gera meira úr efni sem
þar á heima. Sagan verður óþægilega ofhlað-
in. Skartgripaþjófnaður í samtímanum er til
dæmis óttalega klaufaleg viðbót og gerir lítið
annað en spilla fyrir aðalsögunni. Forsögu frá
fyrri öldum hefði líka mátt sleppa.
Ragnari er ekki nógu vel lagið að lýsa um-
hverfi sem er bagalegt af því hvað umhverfi
og ranghalar loftvarnabyrgjanna þyrftu að
verða skýrir fyrir hugskotssjónum lesenda.
Persónusköpun er líka veikur hlekkur í sög-
unni og stíllinn er viðvaningslegur. Eins og
oft gerist hjá byrjendum ofskýrir Ragnar við-
brögð söguhetja sinna í sífellu, treystir því
ekki að við skiljum hvað liggur á bak við orð
þeirra heldur ítrekar viðbrögðin. Dæmi eru á
Ragnar Gfslason.
hverri blaðsíðu: ‘„Hvað meinarðu?" Gunni
var að reyna að skilja hugmyndina.’ (34)
‘„Svona nú, engan æsing - það er nú ekki ör-
uggt - langt frá því.“ Gunni gerðist nú efa-
semdarmaður.’ (66) ‘„Hvað gerðist? Hvað var
hann að bauka?" Gunni var forvitinn sem
endranær.’ (121)
Þessir gallar breyta ekki því að meginefni
Setuliðsins er merkilegt og bókin gefur for-
eldrum og kennurum gott tækifæri til að
ræða við krakka um þennan átakatíma í sögu
þjóðarinnar.