Dagblaðið - 03.11.1975, Qupperneq 8

Dagblaðið. Mánudagur 3. nóvember 1975.
BIAÐIO
frfálsi, úháS dagblað
(Jtgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
tþróttir:' Hallur Simonarson
Hönnun: Jóhannes Reykdal
Blaðamenn: Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bragi Sigurðsson,
Erna V. Ingólfsdóttir Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, ólafur
Jónsson, Ómar Valdimarsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson, Hiidur Gunnlaugsdóttir, Inga
Guðmannsdóttir, Maria ólafsdóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur BjarnleifsSon, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eiriksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Ritstjórn Siöumúla 12, simi 83322, auglýsingar, áskriftir og af-
greiðsla Þverholti 2, simi 27022.
Ölmusan enn á ferð
í fjárlagafrumvarpi næsta árs er ^
gert ráð fyrir, að 27.550.000 krónur "
renni til blaða og að sérstök nefnd
stjórnmálaflokkanna skipti þessu fé
niður. Ljóst er þvi, að stjórnmála-
flokkarnir hyggjast halda áfram hin-
um hvimleiðu dagblaðastyrkjum,
sem verið hafa á fjárlögum undanfarin ár.
Fé þetta er veitt undir yfirskini ástar á prent-
frelsi. Stjórnmálamennirnir segjast með þessu vera
að verjast þvi, að dagblaðadauði, sem nokkuð hefur
borið á erlendis, haldi innreið sina hér á landi. Þetta
gæti verið nokkuð snotur hugsjón, en er þvi miður
ekki i samræmi við raunveruleikann-
Þessar rúmu 27 milljónir á ári eru i rauninni þátt-
ur af samtryggingu stjórnmálaflokkanna og fela i
sér vörn þeirra gegn prentfrelsi i landinu. Þær eru
notaðar til að halda úti flokkspólitiskum og einlitum
blöðum og hjálpa þeim til að halda markaði fyrir
venjulegum og almennilegum blöðum i likingu við
þau, sem dafna erlendis.
í ár eins og undanfarin ár hefur hluti blaðafjárins
verið notaður til kaupa á 450 eintökum af hverju
blaði, Alþýðubiaðinu, Timanum, Morgunblaðinu,
Visi, Þjóðviljanum og Nýjum þjóðmálum. Hinum
hluta fjárins hefur verið skipt milli þingflokkanna i
hlutfalli við alþingismannatölu þeirra. Flokkarnir
hafa siðan hver skipt sinni upphæð á velviljuð dag-
blöð og málgögn úti á landi.
Öll dagblöðin, Alþýðublaðið, Timinn, Morgun-
blaðið, Visir og Þjóðviljinn hafa fengið þennan
beina styrk. Visir var að visu ekki i náðinni fyrri
hluta þessa árs vegna óhóflegs sjálfstæðis gagnvart
Sjálfstæðisflokknum, en nú mun hafa verið bætt úr
Beini styrkurinn og blaðakaupin eru mikilvægur
þáttur i rekstri flokks'pólitisku blaðanna. Sem dæmi
má nefna, að kaup rikisins á 450 eintökum Alþýðu-
blaðsins nema meiru en 10% af sölutekjum blaðs-
ins. Enda veitir hinum einsýnu dagblöðum ekki af
slikri aðstoð. Þau þyrftu raunar mun hærri styrk til
að bæta sér upp óvinsældirnar hjá blaðalesendum.
Nýja blaðið, Dagblaðið, tekur ekki þátt i þessari
samtryggingu stjórnmálaflokkanna. Dagblaðið
hefur ekki óskað eftir 450 eintaka gustukakaupum
rikisins og hyggst ekki fara fram á þau. Dagblaðið
hefur ekki heldur óskað eftir neinni annarri þátt-
töku i 27 milljóna herfangi dagblaðanna og ætlar sér
að neita slikri þátttöku, ef hún býðst.
Dagblaðið getur virðingar sinnar vegna ekki
hengt sig á klafa stjórnmálaflokka, rikisstjórnar og
fjármálaráðuneytis. Dagblaðið er kostað af lesend-
um sinum og skrifað fyrir þá, en ekki fyrir valda-
stofnanir þjóðfélagsins. Eigin tekjur blaðsins eiga
að tryggja afkomu þess, en engar pólitiskar ölmus-
ur né pólitisk samtrygging.
Athyglisvert er, hve litla möguleika kjósendur
hafa á að koma i veg fyrir spillingu á borð við blaða-
féð. Þeir geta ekki skipt um flokka, þvi að allir
flokkarnir eru hjartanlega sammála um að magna
sameiginlegt herfang sitt, hvort sem það heitir
blaðafé, þingflokkastyrkur eða friðindi alþingis-
manna. Það er ekki laustvið, að fleira sameini
flokkana en sundri þeim. Barátta gegn blaðaölmus-
unni gæti verið eitt af mörgum verðugum verkefn-
um varnarfélags skattgreiðenda, ef duglegir menn
gætu komið sliku félagi á fót.
„Frjáls var ég fœdd,
og frjáls mun ég lifaog
Þjóðleikhúsið: „Carmen”, ópera
i fjóruin þúttum, byggð á sögu
eftir Prosper Mérimée.
Textahöfundar: Meilhac og
Halévy
Þýðandi: Þorsteinn Valdimars-
son
Tónlist: Georges Bizet
Lcikmynd og búningar: Baltasar
Dansar: Erik Bidsted
Kórstjórn og æfing tónlistar: Carl
Billich
Hljómsvcitarstjóri: Bohdan Wod-
iczko
Leikstjóri: Jón Sigurbjörnsson
Persónur og söngvarar:
Carmen: Sigriður E. Magnús-
dóttir
Don José: Magnús Jónsson
EscamiIIio, nautabani: Walter
Grönroos
Micaele: Ingveldur Hjaltested
Frasquita: Elin Sigurvinsdóttir
Mecedes: Svala Nielsen
Zuniga: Hjálmar Kjartansson
Moralés: Halldór Vilhelmsson
Daniciare: Kristinn Hallsson
Remendado: Garðar Cortes
Auk ofangreindra koma fram
hermenn, starfsstúlkur i tóbaks-
verksmiðju, nautabanar og að-
stoðarmcnn þeirra, götustrákar,
borgarar, sigaunar, alinúgi.
Þá er „Carmen” loksins komin
á svið i Þjóðleikhúsinu. Það hefur
kostað . svita, tár, áhyggjur,
taugaveiklun og eflaust magasár
einhvers staðar, en árangurinn
hlýtur að bæta allt það upp.
Hafi nokkurn tima verið unnir
sigrar á fjölum Þjóðleikhússins
þá var það sl. föstudagskvöld.
Sigriður E. Magnúsdóttir og
Magnús Jónsson voru vægast
sagt stórkostleg i hlutverkum
Carmenar og Don José.
Á þessu ári eru rétt 200 ár siðan
„Carmen” var frumsýnd i Opéra-
Comique leikhúsinu i Paris. Varla
hefur Georges Bizet órað fyrir
þeim feikna vinsældum er þessi
Don José leiöir Carmen út úr sigarettuverksmiðjunni.
JÓN KRISTINN
CORTES
Tónlist
Glœsileg túlkun
Sinfóniuhljómsvcit tslands, 3.
tónleikar i Háskólabiói 30.10.
•75.
Efnisskrá:
Wagner: Meistarasöngvararnir
i Núrnberg, forleikur
Jónas Tómasson: „1.41”
Haydn: Scena di Bercnice
Williamson: Portrait of Dag
Ham marskjöld.
Brahms: Tilbrigði um stef eftir
Ilaydn
Stjórnandi: Karsten Andersen
Einsöngvari: Elisabeth Söder-
ström
Hann var vel blandaður tón-
verka-,,kokkteillinn" sem var á
efnisskrá tónleikanna sl.
fimmtudagskvöld. Breiddin var
mikil, allt frá glæsilegum for-
leik til samtimaverks, sem ég
held að hafi farið fyrir ofan garð
og neðan hjá flestum.
Wagner
Forleikurinn að Meistara-
söngvurunum i Nurnberg er
verk sem gefur hverri hljóm-
sveit tækifæri til að sýna getu
sina i glæsilegri spilamennsku
og túlkun. Það eru mikil bláe-
brigðaskipti i verkinu, og er það
á valdi stjórnandans hvaða
stefnu verkið tekur, hvort hann
leggur áherslu á gjallandi
glæsileik þess með miklum
lúðraþyt og sterkum hljómum.
eða hvort hann reynir að draga
fram andstæðurnar i stefjum
þess, og lætur glæsileikannfrek-
ar sitja á hakanum.
Karsten Andersen valdi seinni
kostinn, með smá innskotum af
glæsileik. Frá upphafi til enda
var mikill og fallegur hljómur i
hljómsveitinni, og svo gott sem
hver einasta nóta komst til skila
hrein og hnökralaust. Hljóm-
sveitin fylgdi stjórnandanum
vel eftir og tók hverri bendingu.
óperur Haydns
Litið fer fyrir þeim óperum
sem Haydn samdi á ferli sinum,
en þær voru yfir tuttugu. Flest
allar voru samdar er hann var i
þjónustu Esterhayzys greifa, og
voru eðlilega miðaðar við þær
flutningsaðstæður, er voru fyrir
hendi i höllinni, og textinn eða
librettoið litilfjörlegur. Aðeins
nokkrar ariur eru ennþá fluttar
og þá vegna þess, að flytjandinn
hefur þar sérstök tækifæri til að
sýna snilli sina.
Elisabet Söderström er mikil
söngkona. Flutningur hennar á
ariunni Berenice che fai var i
einu orði sagt stórkostlegur, öll
túlkun og framkoma glæsileg.
Röddin, frekar djúp og hlý,
hljómaði af miklum krafti i
hvern krók og kima Háskóla-
biós.
ópera hans átti eftir að hljóta, þvi
verkinu var fálega tekið af jafnt
áheyrendum sem gagnrýnend-
um.
Þeir sem sóttu Opéra-Comique
leikhúsið voru alls óvanir óperum
sem þessari. Ahrifamikið raun-
sæið, lág þjóðfélagsstaða og lé-
legt siðferðisþrek sumra persón-
anna féll alls ekki inn i þeirra
hugmyndir um hvernig ópera átti
að vera. Þeir voru vanir ,, — og
allt endar vel”-óperum, sem
sýndu lifið eins og þeir vildu hafa
það. Einnig var tónlistin ekki eins
og venjan var, hljómsetning Biz-
ets var þeim framandi, verkið
virtist formlaust, þeir vildu hafa
sóló, dúetta o.s.frv. á „réttum”
stöðum, svo þeir væru með á nót-
unum frá upphafi til enda. Mest
lof hlutu dúett Don José og Mica-
elu i fyrsta þætti, söngur nauta-
banans i öðrum þætti, og aria
Micaelu i þriðja þætti, þvi það
féll inn i vel þekktan ramma.
Óperan „Carmen” fjallar um
samskipti sigaunastúlkunnar
Carmen og Don José liðsforingja.
Carmen er ákaflega lifsglöð, læt-
ur hverjum degi nægja sina þján-
ingu, reikar frá einum elskhuga
til annars að sigaunahætti, en
Don José er saklaus sveitapiltur,
sem elskar sina Micaelu. Carmen
tælir hann til lags við sig og i ást
sinni og afbrýði brýtur hann allar
brýr að baki sér og gengur til liðs
við smyglarahóp þann, er Carm-
en tilheyrir. En hún fær fljótt leið
á honum, hún hittir nautabana,
sem hún vill frekar, og kastar
Don José þvi frá sér.
Þar með eru örlög hennar ráð-
in, fyrir utan nautáatsleikvang-
inn hittast þau aftur, Carmen og
Don José, þótt hún viti að hann
leiti hennar, en það voru óskráð
lög hennar samfélags, hún er ekki
frjáls nema Don José láti hana
lausa. Er hann heyrir að hún vill
ekkert með hann hafa, nær af-
brýðisemin algjörum tökum á
honum, hann dregur upp hnif og
rekur i barm hennar.
Elisabct Söderström
Dag Hammarskjöld
Eins var með verk Malcolms
Williamson, Portrait of Dag
Hammarskjöld, það var sungið
af miklum innileik. Eftirtektar-
vert var, hve Söderström var
afslöppuð i allri framkomu, var
t.d. gaman að heyra skýringar
hennar á texta ariunnar og text-
ann úr verkinu um Hammar-
skjöld, þó sá lestur hafi verið
full langur.
Hljómsveitin, eða öllu heldur
strengjasveitin, lék það af mikl-
um þokka og næmum skilningi.
Sömu sögu er að segja um
Haydn-tilbrigði Brahms, leikur-
inn var þar til fyrirmyndar, og
má hljómsveitin og stjórnand-
inn vera ánægð með sinn hlut
eftir þessa tónleika.
Á efnisskránni var einnig
verkið „1.41” eftir isfirðinginn
Jónas Tómasson.