Dagblaðið - 04.11.1975, Síða 8

8
BIABtÐ
frjálst, úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
tþróttir:'Hallur Sfmonarson
Hönnun: Jóhannes Revkdal
Blaðamenn: Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bragi Sigurðsson,
Erna V. Ingólfsdóttir Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, ólafur
Jónsson, ómar Valdimarsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson, Hildur Gunnlaugsdóttir, Inga
Guðmannsdóttir, Maria ólafsdóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur BjarnleifsSon, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eirfksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Ritstjórn Siðumúla 12, simi 83322, auglýsingar, áskriftir og af-
greiðsla Þverholti 2, simi 27022.
Námsmenn í mótvindi
Athyglisvert er, hversu útbreidd er
andúð meðal almennings á málstað
námsmanna i lánamálum þeirra.
Gagnrýnisskrif i dagblöðum segja
ekki nema hluta af þvi illa umtali,
sem námsmenn sæta um þessar
mundir.
Menn segja námsmenn lifa hóglifi.
Þeir eigi bil og dýrustu hljómflutningstæki, búi i
kostnaðarsömu hjónabandi, fljúgi heim i fri tvisvar
til þrisvar sinnum á ári, ef þeir stundi nám erlendis,
og heimti vinveitingar i félagsheimili sinu, séu þeir
við nám heima.
Eflaust er það upp og ofan, hvernig námsmenn
fara með fé og ef til vill hafa aukizt kröfur þeirra til
lifsins gæða.
Jafnvel fyrrverandi námsmenn eru gagnrýnir og
segja sjálfa sig ekki hafa verið svona hóglifa i þá
gömlu, góðu daga. Þeir hafi þá snikt sér far með
fiskiskipum til náms erlendis, hafi dregið fram lifið
á tekjum af sumarvinnu og neitað sér um hjóna-
bandssælu.
En sjálfsagt hefur einnig þá verið upp og ofan,
hvernig námsmenn fóru með fé. íslendingar hafa
áratugum saman, á timum striðsgróða og sildar-
ævintýra, vanið sig á töluverða eyðslusemi og gefið
börnum sinum slæmt fordæmi.
Menn hafa lika áhyggjur af þvi, að námsmenn séu
of margir, raunar miklu fleiri en þjóðfélagið hafi
þörf fyrir. Sumir þeirra stundi varla nokkurt nám,
sem heitið geti, og lifi samt á lánum, sem séu i
rauninni styrkir, af þvi að verðbólgan geri endur-
greiðslurnar verðlitlar.
í rauninni er það þetta, sem er kjarni vandamáls-
ins. Lánasjóður námsmanna er gjaldþrota, af þvi
að námsmönnum hefur fjölgað svo ört og af þvi að
endurgreiðslur fyrri lána eru honum harla litils
virði.
Ef til vill væri unnt að tengja lánin meira árangri
i námi og þeim stigum, sem menn taka á námsferli
sinum. Og ef til vill væri unnt að verðtryggja lánin
að einhverju eða verulegu leyti. Slikt væri raunar
skynsamlegra aðhald en sú drákonska aðferð að
klippa skyndilega og óvænt á lánin, eins og nú hefur
verið gert.
En rikisstjórnin verður fyrir þrýstingi úr ýmsum
áttum, ekki eingöngu frá námsmönnum. Hin alvar-
lega staðreynd er sú, að stjórnin mundi verða meira
gagnrýnd af almenningi fyrir að láta undan náms-
mönnum heldur en hún er nú gagnrýnd af náms-
mönnum fyrir að gefa litið eftir.
Verkfallshótanir magna þessa andúð i þjóðfélag-
inu. ,,Fari þeir bara i fri”, segir fólk og lætur sig
litlu varða, þótt námsmenn segist ætla að leggja
niður nám til að þrýsta fram kröfum sinum. Það
viðrar þvi ekki vel fyrir námsmenn um þessar
mundir.
Hér verður ekki sett fram nein patentlausn á hin-
um mikla vanda, sem margir námsmenn eru i
vegna frestunar á útborgun lána. Aðeins skal sett
fram sú skoðun, að ekki verði haldið þannig á mál-
um, að langskólanám verði forréttindi barna vel-
stæðra foreldra.
Dagblaöið. Þriðjudagur 4. nóvember 1375.
Þegar friðarverðlaununum var úthlutað
Október blóðugasti
mónuður órsins
Nýliðinn októbermánuður var
blóðugasti mánuður ársins — til
■þessa að minnsta kosti. Október
1975 verður lengi i minnum
hafður fyrir blóðið sem úthellt
var af skotmönnum, sprengju-
tilræðismönnum, skæruliðum
og stjórnarherjum i Norður- og
Suður-Ameriku. Evrópu,
Afriku, Miðausturlöndum og
Asiu.
Kaldhæðni örlaganna réð þvi,
að október var einnig mánuður
friðarverðlauna Nóbels.
A pappirnum rikti friður i
heiminum i október en samt
voru nokkur „óopinber” strið i
gangi, þar á meðal þrjú
borgarastrið. Þessi strið
kostuðu hundruð mannslifa,
margir hinna látnu voru blásak-
lausir.
Blóðið streymdi striðum i
Beirút, Vin og Paris og i Angola
börðust þrjár „frelsisfylkingar”
um völdin áður en landið fær
sjálfstæði 11. nóvember.
1 Eþiópiu voru einnig bar-
dagar á milli stjórnarhersins og
aðskilnaðarsinna Eritreu.
1 Asiu blæddi. Barizt var á
eynni portúgölsku Timor. Þar
áttust við hermenn stjórnar
Indónesiu og timorskir fylgis-
menn þeirra annars vegar og
frelsisfylking eyjunnar,
Fretilin, hins vegar.
t Suður-Ameriku börðust
argentinskar hersveitir við
skæruliða Montoneros af mikilli
hörku. Mannfall beggja var til-
finnanlegt.
Skæruliðar Baska á Spáni
létu til sin taka og i Bandarikj-
unum skókust nokkrar borgir af
sprengingum. Pólitisk mannrán
héldu áfram af viðlika krafti og
áður.
í slysum týndu hundruð
manna lifi, hvort heldur það
voru flugslys, járnbrautarslys
eða sjóslys.
Október 1975 verður einnig
minnzt sem mánaðar þegar leið
undir lok viðburðarikt timabil
sögunnar: Fransisco Franco,
harðstjóri Spánar i fjóra ára-
tugi, var á siðasta snúning.
1 Beirút voru nær stöðugir
bardagar sem raunar hafa
geisað allt siðan i april. Þar
eigast við vinstrisinnaðir
múhameðstrúarmenn, er
njóta aðstoðar palestinskra
hermdarverkamanna, og
hægrisinnaðir falangistar,
kristnir menn. Nú geisar
borgarastyrjöld i Libanon.
Þar hafa hundruð saklausra
látið lif sitt og enn fleiri hafa
særzt. Tjón á mannvirkjum er
gifurlegt. Auk viðskiptalifsins
lamaðist hið daglega lif ibúa
Beirút og útlendingar voru
Sprengjutilræöi vera æ algengari. Þessi mynd er frá London. Til-
viljun ein réð þvi að þingmaðurinn Hugh Fraser og Caroline
Kennedy voru ekki i bilnum þegar hann sprakk, en jafnsaklaus veg-
farandi lét lifið i stað þeirra.
hvattir til þess af rikisstjórnum
sinum að yfirgefa borgina.
Vopnahléum var lýst yfir með
reglulegu millibili en enginn
hlustaði.
í Evrópu létu pólitiskir laun-
morðingjar til sin taka. 22.
október gengu þrir óþekktir
byssubófar inn á skrifstofu
tyrkneska sendiráðsins i Vinar-
borg og skutu sendiherrann,
Danis Tunaligil, til bana.
Tveimur dögum siðar var
sendiherra Tyrklands i Paris,
Ismail Erez, skotinn til bana
þar i borg.
Á Norður-trlandi féllu
rúmlega 20 manns fyrir byssu-
kúlum. Þar urðu og sprengingar
þrátt fyrir vopnahléið, sem lýst
hefur verið yfir.
I trska lýðveldinu rændu tveir
(eða sjö)skæruliðar hollenzkum
kaupsýslumanni, dr. Tiede
Herrema. og kröfðust frelsis til
handa þr>ggja fangeisuðum
félögum sinum, að öðrum kosti
týndi Hollendingurinn lifi.
Lögreglan hefur fundið felu-
stað þeirra og umkringir nú
staðinn, en hvorki gengur né
rekur um lausn málsins. Irska
stjórnin neitar að semja við
ræningjana og dr. Herrema er
orðinn örvæntingarfullur.
I London létu tveir menn lifið i
sprengingu og margir liggja
sárir. Einni sprengju var komið
fyrir utan við neðanjarðarjárn-
brautarstöð. Við sprenginguna
týndi einn maður lifi og 20 særð-
ust. Annarri sprengju var komið
fyrir við veitingahús i borginni,
þar sem þingmenn koma
gjarnan til málsverðar, en hún
fannst og var gerð óvirk áður en
tjón hlauzt af.
Þriðju sprengjunni var
komið fyrir undir bil ihaldsþing-
mannsins Hughs Frasers. Til-
viljun olli þvi að þingmaðurinn
og Caroline Kennedy, gestur
hans, voru ekki komin út i bilinn
þegar hún sprakk. Vegfarandi,
sem átti leið hjá, týndi hins
vegar lifi sinu i sprengingunni.
Hann var einn helzti krabba-
meinssérfræðingur Bretlands,
Gordon Fairley.
En önnur sprenging varð 29.
október i Mayfair-hverfi
Lundúnaborgar. 17 manns
særðust alvarlega.
Enginn tók á sig ábyrgð vegna
þessara sprenginga en lög-
reglan i London telur að þarna
hafi trski lýðveldisherinn IRA
verið að verki.
t Bandarikjunum urðu
sprengingar i New York, Was-
hington og Chicago. Svo virtist
sem ákveðið samband væri á
milli margra sprenginga i
nokkrum bönkum og opinberum
byggingum snemma morguns
27. október. Sem betur fer
meiddist enginn. Hópur sjálf-
stæðissinna frá Puerto Rico tók
á sig ábyrgð fyrir þessar
sprengingar vestra.
Á Spáni gekkst aðskilnaðar-
hreyfing Baska, ETA, fyrir
morðum á 11 lögregluþjónum i
hefndarskyni fyrir aftökur
fimm félaga þeirra i september.
Þeir voru aftur á móti teknir af
lifi fyrir morð á lögreglu-
þjónum. Þannig ganga morðin i
hringi.
Hogfrœði fómarinnar
Helzta forsendan fyrir giftu
og velfarnaði samfélags eða
þjóðfélags er sú, að sérhver
meðlimur þess geri a.m.k. jafn-
miklar kröfur til sjálfs sin og
hann gerir til annarra. Ef ein-
staklingarnir i samfélaginu
brydduðu nú upp á þvi nýmæli i
veröldinni að gera meiri kröfur
til sjálfra sin en annarra, fengi
enginn mannlegur máttur kom-
ið i veg fyrir vöxt þess og við-
gang. t sliku samfélagi hafa
skilyrði myndazt fyrir raun-
verulega einingu, sem er undir-
rót allra sannmennskra fram-
fara og lýsa má með þeim orð-
um, sem rúma siðfræði kristin-
dómsins: Elska skalt þú náunga
þinn eins og sjálfan þig. Slikt
viðhorf krefst að sönnu fórna af
hverjum og einum, en þegar
öllu er á botninn hvolft hafa
engar umtalsverðar framfarir
orðið i heiminum án fórna.
Það kann að hljóma sem öfug-
mæli, en þessi einingarviðleitni
er þegar hafin um allan heim.
Hið ytra sér hennar merki i
ýmsum alþjóðlegum stofnunum
og bandalögum, alþjóðatungu-
málum, tilraunum til samræm-
ingar gjaldmiðils og þess hátt-
ar. En það sem einkennir þessa
þróun, sem er undiraldan i sam-
skiptum flestra þjóða, er þvi
miður hvorki sú bræðralags-
kennd né sáttfýsi, sem varanleg
eining hlýtur að byggjast á,
heldur andstæða þeirra: ótti og
tortryggni. Og meðan stefnt er
að einingu með þviliku hugar-
fari er tilraunin dæmd til að
bera rýran ávöxt. Forsenda
varanlegrar einingar er einmitt
gagnkvæmt traust og virðing
þjóða, þjóðfélagshópa og ein-
staklinga. Slik afstaða felur i
sér á okkar dögum gjörtæka
breytingu á hugarþelinu og full-