Dagblaðið - 03.02.1976, Blaðsíða 11

Dagblaðið. Þriðjudagur. febrúar 1976.
11
starf sitt mcð mikilli leynd. Því er í
rai n ríkjandi alger óvissa um hvaða
v steínu óeirðirnar kunna að taka og
hversu víðtækar þær geta orðið.
Akafir hægrimenn, sem eru heldur
á undanhaldi í tyrkneskum stjórn-
málum, leggja ríka áherzlu á að sýna
skæruliðum þegar í stað hina mestu
hörku en Demirel fer nú varlega í
sakirnar enda kosningar í aðsigi og
hann óttast að íhlutun hersins eða
setning herlaga kunni að reynast ó-
vinsælar ráðstafanir meðal al-
mennings.
Þrátt fyrir vfirlýsta stefnu hersins
að vilja í lengstu lög halda sig utan
við átökin eru valdamiklir hægri
mcnn innan hans sem telja að
hörkulcgar aðgerðir hersins gegn
vinstrisinnuðum skæruliðum
mundu efla ungmennasamtök
hægrisinna til muna. Vinstrimenn
telja að þau samtök njóti óæskilegrar
verndar yfirvalda og fái að vaða uppi
með hvcrs kvns ruddaskap, sem
látinn er óátalinn.
Óeirðirnar í Tyrklandi nú náðu
hámarki nálægt borginni Malatya í
Austur Tyrklandi, þar sem Kúrdar
eru alls ráðandi.
Hundruð lögreglumanna með
þyrlur til afnota og hundruð leyni-
þjóriustumanna tóku þá samtímis
þátt í ,,Ieitar- og eyðingarherferð-
inni” scm gerð var í þeim tilgangi að
uppræta endánlega TPLA og
stuðningsmenn hrcyfingarinnar.
Fjöldi fólks var handtekinn í þeim
tilgangi að kæfa óeirðirnar þegar í
fæðingu, en þær aðgerðir leiddu af
sér víðtækar mótmælaaðgerðir sem
þegar hafa kostað einn mann lífið.
Margir eru nú uggandi um að
skæruliðaaðgerðir muni halda áfram
þrátt fyrir að stjórnin kunni að veita
lögreglunni mun víðtækari heimildir
til húsrannsókna og handtaka en
hún hefur nú.
Demircl er því í alvarlegum
vanda. Beiti hann fullri hörku gegn
skæruliðunum kann hann að baka
sér vaxandi óvinsældir vinstri
manna. Haldi hann hins vegar aftur
af sér á hann yfir höfði sér óvinsældir
hægrimanna sem beita nú öllum
ráðum til að draga herinn inn í
átökin.
ASTANDIÐ
EKKIBEYSIÐ
ÓLAFUR
JÓNSSON
Bók
menntir
Jón Óskar:
KYNSLÓÐ KALDA STRÍÐSINS
Bókaútgáfa Guðjónsó, 1975. 284 bls.
Það má nú segja: aum hefur verið
ævi Jóns Óskars fram eftir allri
skáldatíð hans, og þó því aumari sem
lengra lcið.
Kynslóð kalda stríðsins cr fjórða
bók hans með,,minnisatriðum um líf
skálda og listamanna í Reykjavík”
frá því á stríðsárunum og frameftir.
Er nú sögunni komið fram um og yfir
árih 1950, og kemur nú loks að því
eftir langa töf að birtast bækur eftir
Jón Óskar, Ijóð og smásögur hans,
árin 1952 og 1953. En lítill ánægju-
auki verður honum að þessum
bókum, finnst þær koma alltof seint
út og fellur þungt móttökur sem þær
fá í blöðum og tímaritum. Hann
segir að árið 1945 hafi hann verið
talinn meó rithöfundum og átt
hljómgrunn vísan á meðal lesenda.
En forlag hans, Mál og menning,
brást honum: ,,Ég var svikinn um
útgáfu bókar hjá því fyrirtæki sem ég
hafði fórnað mér af hugsjónaástæð-
um.” Raunar kemur hvergi fram í
hverju ,,fórn” Jóns Óskars lá —
nema þá í því að nokkurt efni birtist
eftir hann í ýmsum vinstrisinnuðum
bl(')ðum og tímaritum þessara ára,
Tímariti Máls og menningar, Þjóð-
viljanum, Landnemanum og Mel-
korku, tímariti kvenna.
Þegar bækurnar loks koma út
verða undirtektir eftir þessu. Ekki er
skrifað um þær í Þjóðviljann eða
Tímarit Máls og menningar. Aftur á
móti rekur Jón Óskar í alllöngu máli
neikvæða ritdóma um bækur sínar,
og virðist hann telja að dulnefnd
umsögn um smásögur hans í tímarit-
inu Helgafelli hafi vcrið einhverskon-
ar ,,hæstaréttardómur” um bók-
menntalegt verðgildi sitt. Þetta má
mcrkilegt heita — en eftir sína fyrstu
bókmunjón Óskar ekki hafa lagt svo
heitið geti stund á smásagnagerð.
Eftir þessum raunum gengur ann-
að á ævi Jóns Óskars um þær mundir
sem hér segir frá. Hann er fjarska
heilsulaus af magaveiki og geturþess
vegna • kki unnið ncina líkamlcga
vinnu, þó svo langt gangi að hann
prófi að fara í kaupavinnu. Hann
framfleytir sér á hljóðfæraleik, eink-
um í danshljómsveitum, og virðist þó
bæði hann og aðrir hafa mestu
skömm á þeirri atvinnugrein. Jafn-
framt er hann að fást við tungumála-
nám og þýðingar, en verður Iítt
ágengt, þýðir þó á þessum árum
nafntogaða skáldsögu, Pláguna eftir
Camus, sem Mál og menning gaf út.
Sárt langar hann að komast til París-
ar, en hefur aldrei fjárráð til þess,
enda ekki framtak að fara upp á von
og óvon eins og ýmsir vinir hans þó
hvetja hann til. Loks kemst hann til
útlanda, til Berlínar á æskulýðsmót
með öðrum ungum kommum. En sú
för verður þá til að sanna fyrir Jóni
hrakfarir hans á rithöfundarbraut:
félagsbræður hans í Æskulýðsfylking-
unni muna ckki eftir að kalla hann
til að yrkja Ijóð í tilefni af hátíðinni,
né þykir taka því að senda hann á
kynningarfund með rithöfundum á
mótinu. Þegar frásögn loksins lýkur
situr Jón Óskar enn á kaffihúsi í
Reykjavík, þetta sinn á Laugavegi
11, innan um nýja kynslóð unglinga
sem hann kann ekki við, og þykir nú
flestu öfugt snúið á við það sem var í
hans eigin æsku.
Eiginlega eina Ijósglætan í allri
þessari eymd er ferð sem Jón Óskar
eitt sinn fer með dansmeyjum, undir-
leikari á sýningarferð þeirra út um
land. Þá er vor í lofti og hann eflist í
bili í trú á lífið og listina. En það má
líka taka eftir því að hvergi kemur
fram í frásögninni að Jón hafi lagt sig
fram við neitt annaðverkeða hugðar-
efni sitt á þessum árum í líkingu við
æfingarnar fyrir þessa ferð. Hitt má
undravert heita að vera enn að aldar-
fjórðungi liðnum með hugann svo
njörvaðan við umliðið dáðleysi sem
höfundur er í þessari bók.
Það var svo sem vitað fyrir að Jón
Óskar er minnugur á andstreymi og
misgerðir sem honum finnst sér hafi
verið sýndar. í fyrstu minningabók
sinni skrifaði hann af einkennilega
megnri þykkju um móðurmálskenn-
ara einn sem hafði verið honum
eitthvað ónotalegur í tíma manns-
aldri fyrr. Annað dæmi kemur upp í
þessari bók, þetta sinn frásögn af
Haraldi Björnssyni leikara sem
hranalegur var við Jón á leikæfingu
þar sem hann átti að vera undirleik-
ari. í hinum fyrri minningabókum
voru læsilegar frásagnir, einfaldar í
sniðum en einatt kankvíslega frá
sagt, sem fróðlegar virtust um ung
skáld liðinnar tíðar, hagi þeirra og
hugi. Að vísu hefur gætt mjög vax-
andi beiskju í frásögninni eftir því
sem á hana leið. Og í fjórðu bók er
svo komið að gremja og leiði höfund-
arins eru alveg einráð og frásagnir
hans um leið orðnar alveg persónu-
Iegs eðlis: áreiðanlega er Kynslóð
kalda stríðsins ekki til vitnis um neitt
annað en sálarástand höfundar síns
fyrr og síðar. Og það er sem sé ekki
mjög bcysið.
Eins og vænta mátti ræðir Jón
óskar sitthvað í þessari og fyrri
bókum um bókmenntir og bók-
menntaumræður á frásagnartíma
sínum. í Kynslóð kalda stríðsins
sökkvir hann sér hvað eftir annað
lofan í blaða- óg tímaritsgreinar frá
þessum tíma og rekur þaðan þykkju-
þungur margar misþóknanlegar
skoðanir, ekki síst úr viðtölum við og
greinum eftir Halldór Laxness. En
muna má úr fyrri bókum að Jón er
jafnan mjög uppnæmur og hvump-
inn fyrir Halldóri og ritum hans. í
þessu sambandi verður víst ekki hjá
því komist að víkja nokkrum orðum
að margumtöluðu efni: atómskáld-
um og atómskáldskap.
í upphafi voru orðin ,,atómljóð”
og „atómskáld” einvörðungu háðs-
yrði um nýstárlegan skáldskap. Ljóð
sem viku frá hefðbundnum bragregl-
um og einatt þóttu um leið torkenni- •
leg að efni, allt að óskiljanlegleik og
endileysu, það voru atómljóð, og
atómskáld hétu þeir er*. svo ortu. Og
það hygg ég aó orð þessi hafi brátt
verið notuð holt og bolt um hvaðeina
sem nýstárlegt eða óvenjulegt þótti í
skáldskap, þótt jafnan væri lagt mest
upp úr merkingarleysu og rím- og
Ijóðstafaleysi. Að almannarómi var
Steinn Steinarr á þessum árum for-
sprakki og höfuðpaur þvílíkra kveð-
skaparhátta með ungum skáldum.
Nú er bæði háðsmerking og til-
finningagildi þessara heita löngu úti.
Eigi þau að viðhaldast virðist hand-
hægast að nota þau um þann hóp
ungra skálda sem fram koma á eftir
Steini og Jóni úr Vör og leggja sig
eftir ýmislegum nýjungum í skáld-
skaparmáli. Það eru atómskáldin, og
þau hrinda fram hinni svonefndu
„formbyltingu” íslenskrar ljóða-
gerðar. En gá ber að því, að það er
sitthvað módernismi í ljóðagcrð og
atómstefna og formbylting, enda
atómskáldin sjálf sundurleitur
hópur. í heild á sá hópur varla annað
sameiginlegt en viðleitni sína til
formlegrar endurnýjunar. Sá
inódernismi íslenskrar ljóðagerðar
sem hefst með Steini Steinarr hygg
ég að hinsvegar haldi áfram í ljóðum
hinna róttækustu atómskálda og
annarra sem síðan koma.
Jón Óskar virðist telja það höfuð-
skömm ef gert cr ráð fyrir að „atóm-
skáldin” hafi orðið fyrir einhverjum
áhrifuin af ljóðum Steins Steinars.
Nú hefur samband þeirra og hans
aldrei verið rækilega athugað frekar
en svo margt annað í nútímabók-
menntum, en allténd held ég megi
eftir fiestöll atómskáld, líka Jón
Óskar, finna dæmi kvæða með mik-
illi ytri líkingu við kvæði eftir Stein.
En þau áhrif sem máli skipta liggja
áreiðanlega dýpra. Hitt má vel vera
rétt hjá Jóni Óskari fyrir mér að
sjálfur hafi hann ekkert lært að gagni
af frumlegustu höfundunum í kyn-
slóðinni á undan sjálfum honum.
Ekki verður séð af þessari bók að
enn sé komið að sögulokum af
skáldatíma Jóns Óskars, og orð hefur
hann um að skrifa „sérstaka bók um
pólitíkina” ef sér gefist tækifæri til.
Það er að vísu vonandi að þar komi
þessum frásögnum að lokum að Jón
Óskar verði á ný maður með mönn-
um.
skíðaferðalagið hjá Jóni og Gunnu
þau staðið fjögurra ára snáða aó baki.
Einhvern veginn fór það samt svo að
niður brekkuna fóru þau, meira á maga
og lærum en að þau stæðu á skíðum
sínum.
Afleiðingin hlemmistórir
marblettir.
Afieiðingarnar létu heldur ekki á sér
standa Hlemmistórirmarblettir brutust
út, svona til þess að auka á fegurð
líkamans. Það var ekki laust við að Jón
og Gunna vrðu fegin að komast heim.
,,Hevrðu, Gunna mín. Svona lagað
getur ekki gengið lengi. Ég vil ekki trúa
því að við séum svona miklir erkiklauf-
ar.” varð Jóni að orði. ,,Nú ferð þú í
búðir á morgun, þar sem þú ert líka
fjármálavitringur fjölskyldunnar og
kaupir svona skíði og klossa eins og
Stebbi var á, Sástu líka hann Sigga Jóa.
Það vai biira eins og hann hefði aldrei
gert aniiað en vera á skíðum. Þó veit ég
að hann byrjaði ekki .á þessu fyrr en í
vctur. „Þetta eru græjurnar, maður,”
sagði hann, þegar ég hrósaði honum
fyrir lipurðina.
Gunna fór af stað, og til þess að gefa
ykkur, lesendur góðir, hugmynd um
hvað skíðaútbúnaður kostar birtum við
hér verðin sem Gunnu voru gefin upp.
Sá bögull fylgdi bara skammrifi hjá
Gunnu að það þurfti mun meiri
peninga í pyngjuna en Gunna hafði til
þess að kaupa svona búnað. Hún cr því
enn í úlpunni af Jóni og sömu galla-
buxunum, en skíði, klossa og bindingar
keypti hún og mikill munur er nú fyrir
hann Jón að horfa á sína ástkæru svinga
sér niður brekkurnar.
Hvað kostar svo almenni-
legur útbúnaður?.
Skátabúðin.
f skátabúðinni var verð í skiðum á
6-7 ára aldur kl. 5.700. A unglinga og
kvenfólk frá 8260 til 24 þús. kr. Karl-
mannaskíði frá kr. 19.900 upp 40 þús
kr. Unglinga- og kvenbindingar á 9.900
kr. og karlmannsbindingar frá 10.500
kr.
Smelluklossar á 6-7 ára aldur kosta
8.200 kr unglinga og dömustærðir á
9.500 kr og herrastælrðir frá 10.800 kr.
upp í 22 þús. kr.
Stafir fyrir börn og unglinga eru á
1.320 kr. og fullorðins á 1.980 kr.
Skíðalúffur kosta um eitt þúsund kr.
og leðurfingravettlingar um 3 þús. kr.
Húfur kosta frá 700 kr. og nyLonpoki
fyrir skíðin kostar 5 þús. k.
Utilíf
Hjá Útilífi voru til skíði á 4-5 ára
með hæl- og tábindingum á kr. 4.750
og 5.475 kr.
Barnaskíði frá 7.000 kr. upp í 17.000
kr. Fullorðinsskíði frá 8 þús. kr. upp í
30-40 þús. kr.
Kjallarinn
Erna V.
Ingólfsdóttir
kr.
Hæl- og tábindingar fyrir börn, 7.300 upp í 15.800 kr.
Hæl- og tábindingar fyrir börn og Barnaklossar hafa kostað tæpar 6 þús
unglinga 7.100 kr. Fullorðins frá 8.600 kr. Unglingastærðir 9-10 þús. kr. og
fullorðins 9.20-21.900.
Barnastafir eru frá 900 kr. upp í
1.770 kr. og fullorðins 1.993-3.700.
Barnaskíðagallar kosta 7.500 kr.,
dömugallar kr. 20.900-27.000 kr. og
herragallar frá 20-30 þús. kr.
Skíðabogi fyrir fern skíði á bílinn
kostar 7.500 kr.
Sportval
Hjá Sportvali kosta skíði fyrir 6-7 ára
kr. 6.570 unglinga-dömu- og herraskíði
frá 6.570-8.170 kr.
Hæl- og tábinding fyrir börn kostar
kr. 1.640, unglinga- dömu og herra
bindingar 3.800 kr.-16.000 kr.
Stafir eru frá kr. 715 upp 1 4.995.
Smelluklossar frá kr. 7.300 upp í 37
þús kr.
Barnaskíðagallar eru á rúmar 11
þúsundir og^ 12.620 kr. Unglinga-,
dömu- og herragallar frá 13.155 kr. upp
í 17.850 kr.
Gallonföskur fyrir klossana kosta
2.890 kr.
Poki undir skiðin úr tjalddúk er á
1.580 kr. og úr gallon kostar hann 3.580
kr.