Dagblaðið - 26.05.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. MAÍ 1976.
Einvaldsherrann (Róbert Arnfinnson) ásamt foringja í lífverðinum (Rúrik Haraldssyni)
herra og hugsjónamanns eftir
tuttugu ára týranníu.
Síðasti dagur í ævi einræðis-
herrans: hann gengur mikils til
út á viðtöl hans og viðskilnað
við sína nánustu fylgjara, hans
fínu en fölsku frú (Bryndísi
Pétursdóttur) sem hann lætur
eftir bæði innistæðurnar í Sviss
og hlutabréfin í New York og
kveðju sína til Kissingers,
bankastjóra hans og fjárhags-
frömuð, Herr Schmidt (Baldvin
Halldórsson), stjórnmálagarp
og fornan fylgimann úr hinni
fyrri byltingu (Val Gíslason),
lögreglustjóra í leðurjakka
(Guðjón Inga Sigurðsson). Og
síðast en ekki síst kveður hann
líka ástina sína ungu og einu,
Maríu (Steinunni Jóhannes-
dóttur) efnilegasta nemanda i
heimspeki við háskólann í ríki
hans, sem endilega vill leggja
sitt líf við hans, flýja með
honum og lifa síðan með honum
við sælu á eigin peningum ein-
hverstaðar í Ameríku. Og öllu
þessu fórnar sem sé Thomas
karlinn til að sigrast á sjálfum
sér.
Á þessum samtölum veltur
vitanlega leikritið, persónu-
sköpun sem takist að gera
vandamál og viðfangsefni leiks-
ins að minnsta kosti trúverðug
fyrir áhorfanda. Þetta tekst
ekki í Sigri fyrir minn smekk:
persónur leiksins í meginat-
riðum settar saman úr einföld-
ustu frösum sem tilheyrilegir
þykja slíkum manngerðum sem
hér átti að lýsa. Og þetta er
augljóslega sama vandamál
sem Þorvarður Helgason á við
að rjá í öðrum leikritum og
sögum sínum sem ég hef séð.
Einstök atriði, atvik, orð-
ræður verða að auki í meðför-
unum allt að því ótrúlega
klaufaleg. Aðeins eitt dæmi:
þau skiljast hjónin, herra og
frú Thomas og fara þeirra í
milli við það tækifæri einkum
almenn fúkyrði. tJt af einu
bera þau þó áhyggju í þeim
kringumstæðum upplausnar og
landflótta þar sem leikurinn á
að gerast — að frúin komist
ekki óáreitt gegnum tollgæslu
eða annað eftirlit á flugvelli
landsins með þau gögn og gæði,
hlutabréf og bankabækur sem
bóndi hefur fengið henni að
skilnaði. En margt annað er við-
líka líklegt og trúverðugt í at-
burðarás og orðræðum leiksins.
Leikurinn hygg ég að hafi
verið allvel af hendi leystur í
sjónvarpinu eftir því sem við
mátti búast. Raunar mátti taka
eftir þvi að virkustu myndatriði
hans voru textalaus, martröð
einræðisherrans, fréttamyndir
úr stríði sem aukið var inn á
milli hinna frumsömdu atriða
efnisins.
Leiklist
Leopold Thomas einvaldsherra ásamt ástinni sinni ungu og einu,
Mariu (Steinunn Jóhannesdóttir)
— um sýningu á verkum Siri
Derkert í Norrœna húsinu
er ekki von að myndir hennar
væru vinsælar og Siri seldi lítið
sem ekkert. I örvæntingu sinni
gerir hún elegant
tískuteikningar sem lítið
virðast hafa hresst upp á fjár-
haginn. Um 1930 finnur Siri sér
fastan samastað með börnum
sínum, „Lillistugan" á
Lindigön, og fer að verða mjög
aktíf stjórnmálalega gegn
nasisma. List hennar er
expressjónísk sem fyrr og hún
gerir engan mun á teiknun og
málun. Hvort tveggja er leið til
sálkönnunar og könnunar á
i-----------
AÐALSTEINN
INGÖLFSSON
-----------
r ^
Myndlist
Liv og Sara, hiirn listamannsins.
sambandi milli fólks, eða fólks
og náttúrunnar. Vinnubrögð
hennar eru hörð og hún rissar
og málar frá tilfinningalegum
kjarna myndefnisins og út á
við, uns tilfinningin situr eftir
á fletinum eins og vofa. Gott
dæmi er sjálfsmynd, gerð 1936,
gróf, myrk og dularfull.
Öryggisleysi
En Siri virðist stöku sinnum
hafa þjáðst af öryggisleysi yfir
lífi sínu og list. Sama ár og hún
málar sjálfsmyndina hér að
ofan, finnur hún hjá sér þörf til
þess að ganga aftur í skóla
gamals kúbista, André Lhote.
Ekki er sýnilegt að það nám
hafi orðið henni til góðs og 1938
verður hún fyrir gífurlegu per-
sónulegu áfalli er dóttir hennar
Liv deyr, aðeins tvítug. Siri bar
ekki sitt barr í mörg ár á eftir.
Það er fyrst um 1942 að Siri
tekur aftur fyllilega við sér
aftur sem listamaður. Eftir það
lagi og þjóðlífi. Andstætt
islenskum landslagsmálurum
brýtur hún myndaefnið upp í
grófar hratt málaðar einingar,
e.t.v. vegna áhrifa Van Goghs,
sem hún hafði þa nýlega
stúderað í Amsterdam.
Það var engin logn-
molla í íslensku landslagi
að hennar dómi og myndir
hennar verða kynleg blanda af
ljóðrænni innlifun og ofsa, eins
og listakonan sjálf. Síldar-
stúlkur túlkar Siri af sams
konar snerpu. Þar sem
islenskir málarar sáu nær
klassískt form í íslensku
verkafólki, sá Siri kröftuga
vinnuhrynjandi þess, — við
síldarsöltun og heyvinnu. Og
varla hafa Islenskir foreldrar,
sem nýverið voru farnar að
meta innilegar barnamyndir
Barböru Arnason, getað sætt
sig við barnamyndir Siri sem
hún gaf fólki á ferðum sínum.
Sandblástur
og rafsuða
En ferli Siri Derkert" var
ekki aldeilis lokið. Síðustu ár
sín hóf hún að vinna í
steinsteypu, lærði sandblástur
og rafsauð járn, auk þess sem
hún studdi vinstrisinna I
baráttu þeirra gegn Víetnam-
stríðinu og mengun.
Afraksturinn af hinum nýja
lærdómi hennar má best sjá í
veggmyndum hennar, sem ég
hef því miður ekki séð.
Ég veit ekki heldur hversu
góða mynd þessi sýning gefur
af verkum Siri Derkert sem
heild. En samt skín
siðferðilegur styrkur og listræn
sannfæring hennar út úr
hverju blaðsnifsi sem hér var
að sjá. Af hroka sagði Pieasso
einhvern tímann: „Ég leita
ekki, ég finn.“ Siri Derkert
hefði getað sagt: „Ég finn ekki,
ég leita,“ — og verið stolt af.
tekur hún þátt í hreyfingu
kvenréttindakvenna, teiknar af
kappi og mótar skúlptúr í leir.
Sjálf var Siri ekki haldin
neinum fordómum gagnvart
miðli sínum, — krít, olía,
blýantur, vatnslitir, öll voru
þau jafnrétthá, ef þau aðeins
komu tilfinningunni til skila.
Árið 1944 fékk Siri loks þá
athygli og lof sem hún
verðskuldaði er haldin var
yfirlitssýning á verkum hennar
og eftir það gat hún nokkurn
veginn lifað á list sinni.
íslandsferð
En hún var ekki vön að
leggja árar í bát. Nýjar vinnu-
aðferðir og nýjar slóðir,
freistuðu hennar stöðugt. I
Stokkhólmi kynntist hún
nokkrum íslendingum og einn
þeirra, Þorleifur Kristófersson
trésmiður, bauð henni að
heimsækja sig. Siri tók hann á
orðinu og Þorleifur sat uppi
með hana í 8 mánuði árið 1949-
50. Ferðaðist hún viða og er
einkar athyglisvert að sjá
túlkun hennar á íslensku lands-