Dagblaðið - 10.06.1976, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ — FIMMTUDAGUR 10. JUNI 1976
11
Þegar undirbúningur Lista-
hátíðar hófst fyrir nokkrum
mánuðum héldu margir að
peningaleysi myndi drepa allar
meiri'háttar listsýningar. En
eftir mikið japl og mikla vinnu
hefur blessunarlega ræst úr
þeim ntálum og fólk á nú völ á
fjölda fjölbreyttra sýninga. I
Norræna húsinu sýnir Listiðn
rjómann af íslenskri hönnun, í
Bogasalnum er að finna verk
hins íslenska sérvitrings og
súrrealista Dunganonsf Austur-
stræti stendur íslenskur
skúlptúr módel ’76, að Kjarvals-
stöðum er franski listmálarinn
Schneider og stórmerk sýning á
íslenskri grafik frá upphafi,
auk sýningar á byggingarlist,
— og í Listasafni tslands
hangir Hundertwasser í
hundraðatali.
Líklegast hefur myndlist á
Listahátíð sjaldan verið fjöl-
breyttari og synd er að SÚM
sýningin á bókum og
„Mulitples” skyldi hafa farið
forgörðum.
GOOD MORNING CITY — 1969
Súperstjarna
Listahátíð hófst með
myndlist þegar opnuð var
sýning á verkum austurríska
málarans Hundertwasser í
Listasafninu.
Sú sýning hefur þegar
ferðast um og á eftir að fara
víða um heim. Sennilega tekst
umboðsmanni listamannsins
það sem hann ætlaði sér: að
gera meistara Hundertwasser
að súperstjörnu á myndlistar-
markaðinum. En viðurvist
sýningarinnar á Islandi er
tæpast stórt spor í þeirri her-
ferð og því er full ástæða til
þess að þakka aðstendendum
ómakið.
Á sýningunni eru nálægt 200
verk, málverk, teikningar,
UM
SfVAFNINGA
sýning á verkum Friedenreioh Hundertwassers í
Listasaf ni íslands
vatnslitamyndir, grafík,
vefnaður, húsamódel og
frímerki sem sýnir gjörla að
Hundertwasser er bæði fjöl-
hæfur og hamhleypa til vinnu.
En eftir nokkrar umferðir um
þessa skrautlegu og oft
bráðskemmtilegu sýningu fara
samt að renna á mann tvær
grimur, og framleiðsla Hund-
ertwassers virðist í fjölbreytni
sinni vera fjarska einhæf og
misjöfn.
Misjöfn œskuverk
Æskuverk hans eru fremst í
sýningarsalnum og sýna satt að
segja engar sérstakar
snilligáfur. Teikningar hans af
húsum og bátum, gerðar á 16
ára aldri, eru nostursamlegar
en varla frábrugðnar staðar-
myndum ‘ fjölda annarra
unglinga og m.vndir hans af
móður og eigin ásjónu eru
þokkaleg verk og sýna ákveðna
tilfinningu fyrir línu, en lofa
litlu um framtíðina. Það sem
verður Hundertwasser hald-
reipi á tvítugsaldri er ekki
kubismi eða önnur innflutt list-
hefð, heldur hin innlenda
Vínar „Sezession” og helstu
forsprakkar hennar, þeir Klimt
og Schiele sem voru upp á sitt
besta á fyrstu tveim áratugum
þessarar aldar. Við sjáum
Hundertwasser prófa ýktar
líkamsstellingar og teiknistíl
Schieles í verkum frá 1949 og
1950, en greinilegt er að hann
þarfnast meiri afstraksjónar í
íistsköpun sinni. Þar nýtur
Hundertwasser aðstoðar
Klimts, sem hafði lag á að
breyta myndflcti sínum í
skrautlegt, nær afstrakt form,
þar sem fígúrur voru faldar og
H. kynnist einnig verkum þess
listamanns sem átti eftir að
hafa mest áhrif á verk hans,
þ.e. Paul Klee.
Áhrif fró Klee
Af Klee lærði Hundertwasser
að einfalda fígúrur sínar á
„barnalega” markvissan hátt og
leika sér með alls kyns tákn og
híeróglýfur í myndum.
Klee hafði sömuleiðis
náð alveg sérstöku valdi á
ijóðrænni myndsmiði, þar sem
texti og mynd voru ofin saman
og áhrif þessa sjáum við í
myndum Hundertwassers, sem
bera nöfn eins og „Ef ég ætti
blökkustúlku mundi ég elska
hana og mála....“ Ferðalag til
Túnis og Marokkó 1951 kom
Hundertwasser einnig til góða
og lýsti litspjald hans. Ahrifin
frá Klee sjáum við aðallega
meðal „meginverka” lista-
mannsins, — en hann hefur
■

\ - '■ í i
% ; ' • L
■

LISTAHÁTÍÐ
í _gjgggjk 1
AÐALSTEINN INGÓLFSSON ^ U

SPECTACLES IN THE SMALL FACE — 1968.
sjálfur tölusett verk sin og
raðað þeim niður í tímabil með
kostgæfni sem minnir á landa
okkar Erró— Við þessi
straumhvörf verða öll vinnu-
brögð Hundertwassers frjáls-
legri, lína hans er skörp og
myndir hans fyllast af ýmiss
konar skemmtilegheitum.
Spíralkenningin
Stuttu síðar dettur svo
Hundertwasser niður á kenn-
inguna um spíralinn eða sívafn-
inginn: „Spírallinn er tákn
lífs og dauða. Spírallinn er ein-
mitt á þeim mörkum þar sem
líflaust efni breytist í lífVið
þetta mætti bæta að spírallinn
er einnig eitt af uppáhalds-
formum forvera Hundertwass-
ers í Vínar „Sezession,” sem
grundvallaðist af sterkum „Art
Nouveau" tilhneigingum. Með
spíralinn og Vínarhefðina að
vopni fer Hundertwasser svo að
láta til sín taka sem sjálfstæður
listamaður og er bróðurpartur
þessarar sýningar með þvi
marki brenndur. Notar
Hundertwásser einatt þunna
málningu eða þá vatnsliti og
spinnur sívafninga sína úr mjó-
um ræmum andstæðra lita sem
oft rofna og ummyndast í hús
eða andlit. Um leið virðist
Hundertwasser fara að velta
fyrir sér hinu lífræna sambandi
mannsins og náttúrunnar og
hvernig megi viðhalda því á öld
ómanneskjulegs umhverfis, —
og eru húsamódel hans frammi
á gangi afrakstur þeirrar hug-
myndafræði. Er ekki hægt
annað en vera Hundertwasser
sammála í umhyggju hans fyrir
grasi, þótt e.t.v. væru ekki allir
hrifnir af þvi að leiða rör frá
kamri upp á þak í ræktunar-
skyni.
Flóknari stíll
Stíll Hundertwassers verður
síðan æ flóknari á árunum
1955—1965, vafningarnir þétt-
ari og inntakið torræðara. Litir
hans verða æ sterkari og silfur
og gullræmur koma inn í spilið
til enn frekari- áherslu. Ekki
verður því neitað að rneðal
seinni verka hans eru nokkur
meistarastykki, en þegar svo
mörg verk Hundertwassers eru
skoðuð saman læðist að manni
sá grunur að ákaflega stutt sé í
innihaldslausa skreytilist í
sumum verkum hans. Ástæðan
er líklega sú að Hundertwasser,
þótt lipur teiknari sé, hefur
ekki til að bera hæfileika hins
sanna litafræðings (kolorist)
sem er þekking á samvinnu lita
og litatóna og sjálfstætt litaval.
Hundertwasser bombarderar
okkur án afláts með sömu bláu-
rauðu-gulu-grænu samsetning-
unum og því verða mörg verka
hans álíka þreytandi og handa-
hófskennd „psychadelic”
plaköt. Hér stenst Hundert-
wasser ekki samanburð við
læriförður sinn Klee, sem hafði
stórkostlegt vald á litum og
breytti þeim eftir efni, — og
ljóðrænn innblástur Hundert-
wassers virkar heldur þung-
lamalegur þegar hann er
borinn saman við ljóðmyndir
Klees.
Góð grafík
Hundertwasser stendur sig
hinsvegar betur í grafíkinni,
þar sem örlar á tónskynjun í
anda japana, enda eru mörg
verka hans unnin á verkstæð-
um þar í austri, — og ekkert er
hægt að setja út á vinnubrögð
hans sem eru ávallt afburða
vönduð.
Spíralstíll Hundertwassers
hentar vefnaði hinsvegar ágæt-
lega þvi við það mýkist lita-
notkun hans, — og veittu tepp-
in á sýnjngunni mér einna
mesta ánægju. Stíll og
hugsunarháttur Hundertwass-
ers virðist lítið hafa breyst síð-
ustu 15—20 árin, nema hvað
hið fígúratífa fer aftur að
skjóta upp kollinum eftir 1960,
— og því hefði mátt grisja
þessa sýningu stórlega.
Meðal smœrri
spómanna
Hvar > stendur svo Frieden-
reich Hundertwasser í list þess-
arar aldar? Meðal smærri
spámanna, mundi ég halda,
vegna þröngrar formfræði og
sterkrar skreytikenndar.
Hundertwassaer sjálfur segist
vilja að fólk njóti listar hans
eins og náttúrunnar. Því má
kannski líkja henni við skraut-
legan og ilmandi blómvöndsem
er rr.örgum til yndis í stuttan
tíma.Kannski að þessi farand-
sýning sé því ekki aðeins
markaðsspekúlasjón, heldur sé
list Hundertwassers eðlilegt að
ferðast, eins og listamanninum
sjálfum.
oð vestan
Kjallarinn
Alanon.
Þótt prófessorinn hafi e.t.v.
ekki sagt að sápa væri eitt af
hjálpartækjunum gegn vakandi
drykkjuskap, þá sagði hann að
sjálfsvirðing væri undirstaða
þess að drykkjumanni tækist að
skríða út úr skel sinni.Sjalfs-
elska er líka brúkleg sem
baráttuvopn gegn ofdrykkju,
því hvernig ætti samhjálp A.A.
samtakanna að þróast ef enginn
elskaði sjálfan sig. Góða bóki'n
segir að þú skulir elska náunga
þinn eins og sjálfan þig, þ.e.a.s.
sjálfan þig fyrst — svo náung-
ann, því enginn getur gefið
nema hann hafi af einhverju að
taka.
Viljirðu öðlast virðingu fyrir
sjálfum þér er nauðsynlegt, en
þó ekki nóg, að þrifa líkamann.
Þú verður líka að þrífa sjálfið
— ná til klepranna í húðfelling-
um sálarlífsins, en það tekst
ekki nema hreinskilni komj til.
Þú skefur ekki til óhreininda
sem þú telur að fyrirfinnist
ekki.
Mislingar lýsa sér ekki eins í
öllum krökkum. Einn fær ekki
nema sex bletti á magann þegar
annar fær tólf. Sá með sex
blettina getur samt orðið miklu
veikari. Eins er það með alkó-
hólistann. Sjö daga fyllirí — og
það með glompum, getur farið
verr með einn heldur en sjö
sinnum sjö daga fyllirí með
annan. Líka má líkja alkdhól
isma við hversdagslegan niður-
gang, bæði hvað viðvíkur
sjúklingi og þeim sem búa með
honum og umgangast hann.
Alkóhólistinn læknar ekki
sjúkdóm sinn með viljastyrkn-
um einum saman, frekar en illa
haldinn kveisusjúklingur.
Á Italíu er hægt að flytja
lírukassann milli byggða. Þar
skilja allir lírukassann. En of-
drykkjuvarnir í New York er
ekki hægt að flytja ómengaðar
til tslands eins og gamlan líru-
kassa. Islenzkar ofdrykkjuvarn-
Sfeinar Guðmundsson
ir verða að fá að þróast á
Islandi. I New York er farið að
taka ofdrykkjuvarnir sem sjálf-
sagðan hlut. Göturóna er ýtt í
skjól — Hann á jafnmik-
inn rétt á endurhæf-
ingu og hver annar. En
hlutfall útigangsins er ekki
nema 3% af heildartölu alkóhól
ista — og það verður líka að
hjálpa hinum 97 prósentunum.
En þjónustan verður ekki flutt
inn fullmótuð, aðferðirnar má
kópíera en verkefnið verður að
fá að þróast á staðnum.
Fleiri og fleiri stórfyrirtæki
forðast þá sóun fjármuna, sem
felst í því að sleppa hendi af
starfsmanni þegar drykkju-
skapur er farinn að lama þrek
hans og afköst. Hann er sendur,
eða tældur, til endurhæfingar.
Ef fyrirtækið sjálft hefir ekki
aðstöðu til endurhæfingarinnar
þá tökum við á FREEPORT við
honum. Og svo tökum við
kannski við húsbónda hans
næsta ár, og báðir fá sömu þjón-
ustu. Enginn lítur niður á þá
fyrir að reyna að bjarga sér til
heilbrigðis. Nú á Reykjavík
leikinn — Island á leikinn.
Svolítil halarófa af íslending-
~um slæddist til okkar. Þótt
bjórinn ykkar sé veikur þá hafa
þeir haft einhver ráð með að
drekka yfir sig alkóhólisma.
Einhver hefir gizkað á, að alkó-
hólismi sé útbreiddari á íslandi
en í Bandaríkjunum, en þá
þurfa íslenzkir alkóhólistar líka
að vera fleiri en 12 þúsund.
Á ferð prófessorsins til tslands
verður að hta sem upphaf vakn-
ingar sem á komandi misserum
getur leitt ómælda blessun yfir
land og lýð, Lærðir og leikir
nálgast hvorir aðra. Það örlar á
árroða heilbrigðra ofdrykkju-
varna. Okkur er sagt að af-
vötnunarstöð sé svotil full-
mótuð á gömlu góðu tíunni á
Kleppi. Stórkostlegt spor í rétta
átt. Leiðbeiningastöð mun vera
i mótun. Heyrt hefi ég að henni
sé ætlaður staður í efra húsinu
vió Flókagötu, og ef sporriað
verður gegn því að Vífilsstaða
hælið verði geymsla þá er vel á
spilunum haldið. Millistigs-
dvalarstaðir i eigu Reykja-
víkurborgar eru í burðarliðn-
um og stendur til að afturbata-
byttur úr A.A. samtökunum
verði við stjórnvölinn. Þegar
þetta er allt komið í gagnið
verður stutt í það að A.A. sam-
tökin sprengi af sér litla húsið í
Tjarnargötu 3c og þurfi að leita
annars stærra.
Að samstarfi lækna, A.A. og
stjórnmálamanna fengnu fær
ekkert stöðvað heilbrigðar of-
drykkjuvarnir. Guð blessi þau
sem að heimsókn þessari stóðu
— hvort heldur það eru þau
prófessor Pirro, systir Anna
eða doktor Jó, eða þá bara rófu-
liðirnir úr halarófunni frá
Freeport.
Steinar Guðniundsson.
verzlunarmaður.