Dagblaðið - 22.07.1976, Qupperneq 10

10
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 22. JÚLl 1976.
MLMABW
frfálst, úháð dagblað
Utuefanrii DaKblaðiðhf.
Framkvænulastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritsjjóri: Jónas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjórnarfulitrúi: Haukur Hel^ason. Aðstoðarfrétta-
stjóri: Atli Steinarsson. Iþróttir: Hallur Símonarson. Hönnun: Jóhannes Reykdal. Handrit
Asurímur Pálsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson. BerKlind Ásííeirsdóttir. Braiii Siuurðsson.
Krna V. In^ólfsrióttir. Gissur Sigurðssön, Hallur Hailsson. Helui Pétursson. Jóhanna Bir«is-
clóttir. Kat'rin Pálsdóttir. Kristín Lýðsdóttir. Olafur Jönsson. Ómar Valdimarsson. Ljósmyndir:
Árni Páll Jöhannsson. Bjarnleifur Bjarnlcifsson. Björgvin Pálsson, Raynar Th. Siuurðsson
(Ijaldkeri: hráinn Þorleifsson. Dreifiní»arstjóri: MárÉ.M. Halldórsson.
Askriftarnjald 1000 kr. á mánuði innanlands. 1 lausasölu 50 kr. eintakið.
Ritstjórn Síðumúla 12. simi 83222. auKlýsimiar. áskriftir o« afnreiðsla Þverholti 2. sími 27022.
Sotninu ok umbrot: Da^blaðið hf. og Steindórsprent hf.. Ármúla 5.
Mynda- (>u plölUKerð: Ilílmir hf.. Síðumúla 12. Prentun: Árvakur hf.. Skeifunni 19.
Hver„ó" bankastjóra?
Á þessum tímum lánsfjár-
kreppunnar græða bankarnir
hvað mest. Jafnt og þétt hafa
síðustu mánuði birzt fréttir um
stórgróða bankanna hvers af
öðrum. Tekjuafgangur hefur
orðið miklu meiri en áður. Það
kann að koma mörgum þeim, sem bankastjórar
kalla gjarnan „litlu mennina,“ á óvart, hve
viðgangur bankanna er mikill.
„Litli maðurinn“ hefur verið settur hjá.
Þegar hann knýr á dyr bankastjórans og biður
um lán til húsbygginga, eru honum gjarnan
skammtaðar einar hundrað eða hundrað og
fimmtíu þúsund krónur, ef víxillinn er talinn
vel tryggður, annars ekkert. Mönnum finnst oft
sem bankastjórarnir lifi ekki í takt við tímann,
þeim sé ekki ljóst, að hundrað þúsund krónur
eru ekki nema um það bil mánaðarkaup manns.
Láglaunakonur sögðu á fundi sínum í vor, að öll
laun væru ,,láglaun“, sem ekki næðu eitt
hundrað þúsund krónum á mánuði. Hvers
konar þjónusta er það við hinn almenna
borgara, sem bankakerfið á fyrst og fremst að
þjóna, að bjóða honum ekki nema þessa lús,
þótt borgarinn bjóði örugga tryggingu? Slíku
kerfi er í meira lagi ábótavant.
Þó segja bankastjórar gjarna, að bankarnir
tapi síður en svo á viðskiptum við „litla
manninn.“ Slík lán séu meóal hinna traustustu.
Miklu hættulegra er bankanum að lána stórlán
fáum fésýslumönnum, sem kunna að fara á
höfuðið, þegar minnst varir. Alþýðubankinn
var að vísu í sérstöðu, að því leyti að svo mikill
hluti heildarútlána rann til fárra aðila. En hið
sama viðgengst víða í öðrum bönkum, þótt um
tiltölulega minni hluta heildarútlána sé að
ræða. Nokkrir svokallaðir fjármálamenn eiga
greiðan aðgang að lánum. Þeir ganga þar í
sjóði og sækja sér hnefa
Þessir fjármálamenn hafa persónulegan eða
pólitískan aðgang að bankakerfinu. Alkunna
er, að stjórnmáalflokkarnir telja sig ,,eiga“
sumar bankastjórana með húð og hári. Banka-
stjórar eru oftast valdir eftir pólitísk hrossa-
kaup. Flokksapparatið stendur á bak við skipun
þeirra, og það vill ekki sleppa'af þeim hendinni
eftir það.
Flokksapparatið sendir því gjarnan
stuðningsmenn sína með uppáskrift til banka-
stjórans. Þeir eiga með blessun flokksins að
eiga vís lán hjá viðkomandi bankastjóra. Vissu-
lega ber aö viðurkenna, að sumir banka-
stjóranna gera sitt bezta til að skekja af sér
þetta farg. Þeir vilja láta sjónarmið eðlilegra
viðskiptahátta ráða ferðinni.
Allur almenningur nýtur þess ekki að hafa
persónulegan eða pólitískan aðgang að banka-
kerfinu. Hann hefur orðið að sætta sig við þá
mola, sem eftir virðast vera, þegar hinir hafa
fengið sitt.
Ríkisstjórn og Seðlabanki hafa sett
bönkunum fyrirmæli um að halda útlána-
aukningu innan ákveðinna marka. Þetta á að
hamla gegn verðbólgunni.
En innan þessara marka hefur spillingin
haldiö áfram. Takmörkunin bitnar ekki á
hinum ,,útvöldu,“ heldur á „litla manninum“
sem burðast við að koma þaki yfir höfuðið.
Höfuðverkefni bankakerfisins á að vera að
þjóna almenningi. Ef einhver „á“ bankastjóra
á þaó að vera hinn almenni borgari.
Þegar orlofslögin voru sett á
sínum tíma, blandaðist fáum
hugur um, að þar væri borið
fram til sigurs eitt mesta mann-
úðar- og menningarmál í sögu
íslenskrar verkalýðshreyf-
ingar. Upphaflegur tilgangur
þeirra manna, sem að þessari
iagasetningu stóðu, var að sjálf-
sögðu sá að trýggja sem allra
flestum nokkurra daga árlega
hvíld frá sífelldu brauðstriti, og
þá einkum lögð áhersla á að
fólki gæfist tækifæri til að
njóta að nokkru hins stutta
íslenska sumars. Ýmis félags-
samtök hófust þegar handa að
koma upp smáhúsum á frið-
sælum og fögrum stöðum víðs-
vegar um landið, i því skyni að
búa meðlimum sínum þægilega
stundardvöl á viðráðanlegu
verði. Orlofshugmyndin var síst
af öllu tengd neinu peninga-
bruðli, heldur þvert á móti
sniðin og miðuð við það, að
hver og einn gæti notið hvíldar
án þess að efnahag eins eða
neins væri stofnað í tvísýnu. En
það er gömul og ný saga, að
vegurinn til glötunar er tíðast
varðaður góðum áformum.
Eins og gefur að skilja varð
orlofsfé landsmanna brátt all
gildur sjóður, þegar til heildar-
innar kom, þótt hlutur hvers og
eins væri ekki stór. Fjárplógs-
menn eru alls staðar nálægir,
og þeim brást auðvitað ekki
nasvisin fremur en oftast, enda
óvenju feitt á stykkinu. Ferða-
skrifstofur ruku upp og börðust
eins og kölski um sálina. Freist-
ingarnar upphófust, tryllings-
legt kapphlaup um mannflutn-
inga tií suðrænna baðstranda,
með forgyltum fyrirheitum um
ódýrt bílífi á lúxushótelum.
Árangurinn er sá að í dag
rennur drjúgur hluti alls or-
lofsfjár íslenskra launþega í
vasa útlendra flækingsmála-
spekulanta. En þess munu ófá
dæmi, aðferðalangurinndragist
til baka, aðframkominn á sál og
líkama, með ógoldinn banka-
víxil á samvizkunni. Og það sem
meirá^er, margir stofna sér í
þessa mannraun ár eftir ár, án
þess svo. mikið sem að skipta
um gistihús, hvað þá land.
Þegar svo er komið, ætti
flestum að vera ljóst, að ekki er
lengur um neina venjulega
ferðamennsku að rséða, heldur.
fáránlegan tískuflæking. Til
hvers var barist, ef þessi hryll-
ingsmynd af orlofi er orðin að
staðreynd? Mest öll upp-
lýsingarstarfsemi ferðaskrif-
stofanna einkennist af þeim
sölumennskuglamor í kók-
menningarstíl, sem hélt innreið
sína með sjónvarpinu og
einkum höfðar til kynhvatar-
innar'. Suðurlandaferðir eru
kynntar með þrotlausum grísa-
veislum, og endalausri röð af
brókarlausum auglýsingamell-
um, að ógleymdum öllum þeim
kynkirtlamælingum sem nefn-
ast fegurðarsamkeppni.
Það er fyrir neðan allar
hellur að byggja upp islenska
þjónustustarfsemi með slíkum
og þvílíkum vinnubrögðum,
hvað sem sem kann að hafa
verið gert annárs staðar.
Engum heilvita manni dylst, að
hinn síbyljandi áróður kostar
morð fjár. Orlofsafætan kemur
víða við.
íslendingum hafa vægast
sagt verið birtar harla óglæsi-
legar tölur um gjaldeyrisstöðu
þjóðarinnar að undanförnu.
Samkvæmt þeim upplýsingum
sem fyrir liggja, samsvarar
skuldasúpan við útlendinga um
það bil tveimur milljónum
króna að meðaltali á hverja
fimm manna fiölskyldu á land-
Kjallarinn
Rögnvaldur Sigurðsson
inu. Það er engin furða þótt
ýmsum þyki borið í bakkafull-
an lækinn, þegar svona skulda-
klifberar láta sig ekki muna um
að punga ofan á allt saman ein-
um og hálfum milljarði króna i
ríkissjóð til að greiða niður
búvöru fyrir erlenda neyt-
endur. Enda hefur sú ráðstöfun
sannarlega ekki legið í láginni.
En hins vegar virðist það hafið
yfir gagnrýni þótt íslenskir
ríkisborgarar sói þeirri upphæð
tvöfaldri í lúxusflakk út og
suður um allar trissur. Og er þó
síðarnefnda bruðlið sínu verra
að því leyti að þar er um bein-
harðan gjaldeyri að ræða.
Vissulega heyrir það ekki til
stórtíðinda nú til dags, að banki
verði af með nokkrar milljónir i
glatkistuna, en það er óneitan-
lega tímanna tákn að ein yngsta
peningastofnu* landsins,
kennd við alþýðu skyldi nýlega
klúðra þrjátíu milljónum króna
í þann forarpytt sem raun ber
vitni og allir kannast við.
Margur hefði nú haldið að eitt-
hvað annað og þarfara væri við
aurana að gera á þeim bæ. En
því er á þetta minnst, að dæmið
er hrópandi vitnisburður um þá
þjóðfélagsmeinsemd sem er hér
á ferðinni. Vergangur og flakk
var hvort tveggja í senn lands-
plága, og síðasta úrræði ís-
lands, öld fram af öld. Allur sá
umrenningur ólítill var þó
hreinasta smáræði á við þann
stríða straum af flækingsmúg
sem byltist út og inn af landinu
nú til dags, þótt knúinn sé af
öðru afli. Og er satt að segja
vandséð, hvor plágan er argari.
Eins og sakir standa og að er
farið væri sennilega öllum fyrir
bestu að orlofsgreiðslur í nú-
verandi. formi væru afnumdar
um sinn. A maður að trúa þvi,
að þjóð sem riðar á barmi gjald-
þrots geti leyft sér þann munað
öllu lengur, að sólunda
milljörðum og aftur millj-
örðum, dýrmætum gjaldeýri, í
innantóman flæking. Ef svo er
hlýtur þessu landi að vera
stjórnað af mönnum, sem
vantar meira og minna af skiln-
ingarvitum. Að vísu eru til
flækingsmálabraskarar sem
halda því fram, að hagnaður
íslendinga af erlendum flökk-
urum geri snöggt um betur en
að jafna metin. Það dæmi er
ugglaust hægt að reikna á fleiri
en einn veg. Margt er metfé, og
enn annað verður ekki metið til
fjár. Krónuhliðin á þeim við-
skiptum er sennilega mjög
vafasöm ef allt er tekið með í
reikninginn, en menningarsam-
skiptin munu þó enn vafasam-
ari.
Flest gistihús landsins eru
orðin að útlendingabúllum, þar
sem íslendingum er gjörsam-
lega ofaukið, að undanskildum
lélegustu manngerð sérhverrar
þjóðar, gleðikonum. Útlend-
ingaflaumurinn er að gera ís-
lendinga útlæga af Islandi sem
ferðamenn. Margar fegurstu
gróðurvinjar landsins, sem
þjóðin hefur umgengist sem
helgidóma, kynslóð fram af
kynslóð, eru að breytast í svört
flög. Sá gróður, sem stóðst
ágang nauta, stóðhrossa og
sauða um aldir, lætur nú hratt
undan síga fyrir traðki út-
lendra túrista. En hvað varðar
menningarfrömuði nútimans
um slíka smámuni.Sumir segja
reyndar að margir þessara út-
lendinga séu dregnir nauðugir
viljugir upp um fjöll og fyrn-
indi til þess eins að horfa sljó-
um augum á örfoka land, lang-
andi að hverfa sem allra fyrst
til þess einasta staðar sem var
takmark ferðarinnar. Sú saga
gengur nefnilega staflaust um
allar jarðir að íslensku útlend-
ingabúllurnar séu að verða ein-
hver eftirsóttustu pútnahús í
heimi. Og væri ekkert auðveld-
ara en að tilfæra útlend og inn-
lend blaðaskrif því til stuðn-
ings. Nú skyldi einhver halda
að undirritaður vildi gera hvort
tveggja í senn, að leggja átt-
hagafjötra á íslenska menn, og
þó umfram allt að fyrirbjóða
útlendingum að stíga ^islenska
grund. Hvorugu er til áð dreifa.
Nauðsyn þjóðarinnar er ein-
faldlega sú að gera skilmun á
ferðamennsku og flækingi,
menningu og siðleysi.
Rögnvaldur Sigurðsson
trésmiður