Dagblaðið - 09.08.1976, Blaðsíða 11

DAUBLAÐIi). — MANUDAGUR 9. AGUST 1976
11
Hehtu uwttarstólpqr verkalýðs-
hreyfinganimar orðnir að fúasprekum
Nú loks hafa skattskrár veriö
lagóar fram og fólki tilkynnt
hvers er krafizt af hverjum ein-
staklingi, sem framlag til ríkis,
bæja og sveitarfélaga.
Þar kennir vissulega margra
grasa, og þar kemur ljóslega fram
það misrétti, sem skattalögin
heimila. Þau sanna ótvírætt, að
þar standa ekki allir jafnir.
Kerfið — samtryggingarkerfi
stjórnmálaflokkanna með full-
tingi stjórnar ASÍ — veit hverja á
helzt að tryggja, hverjir bezt
þjóna ,,kerfinu“ fjárhagslega og
veita forystumönnum þess mest-
an styrk innan þjóðfélagsins. En í
þ.vkjustunni látast þeir vera
ósammála núgildandi skattalög-
gjöf, það er nauðsyn, það eflir og
styrkir ,,kerfið". Það skiptir
mestu máli og tryggir að hver
flokkur fái sitt í réttum hlutföll-
um innan kerfisins og innan
verkalýösh'eyfingarinnar.
Alþingismaðurinn. kaup-
maðurinn, byggingameistarinn,
múrarameistarinn, fasteigna-
salinn. forstjórinn og lögfræðing-
urinn, sem á milljóna „villu“ og
milljóna bifreið og berst mjög á í
daglegum lifnaði (en borgar vel í
kosningasjóði flokkanna), er
fátækari samkvæmt skattskrá en
verkamaðurinn á.eyrinni og skúr-
ingakonan. sem e.t.v. vinnur á
skrifstofu viðkomandi manns.
Nú er jafnframt séð hverjar
verða rauntckjur launafólks,
verkafólks og sjómanna á þessu
ári. Það er augljóst öllum (utan
kerfisflokkanna) sem opin augu
hafa, að erfiðlega muni reynast
þessum aðilum að framfleyta sér
og sínum — endar tekna og gjalda
nái ekki saman.
„Kommiserar** kerfisflokkanna
verða að fara að manna sig upp og
gera raunhæfar breytingar á
skattalöggjöfinni og geragæðinga
„kerfisins** jafna að lögum á við
hinn almenna mann og afmá sér-
fríðindi, sem þeir hafa lögbundið
(í sumurh tilvikum vegna fram-
laga til flokka), þótt það gæti
kostað röskun á valdastöðu kerfis-
flokkanna. Hér verður að stöðva á
að ósi, og hér er vissulega breyt-
inga þörf. Verka- og launafólk í
landinu verður að fara að hugsa
ráð sitt og tr.vggja að nýju hag
sinn. í haust gefst tækifæri til
pess, þegar þing ASI kemur
saman. Launastéttirnar verða'að
sameinast og taka þar völdin í
sínar hendur og slíta tengslin
milli kerfisflokkanna og stjórnar
ASl, eða uppmælingaraðalsins,
sem þar ræður.
Nú verður að fá til forystu í
ASÍ verkamenn og konur, fólk
sem þekkir af eigin reynslu erfið-
leika og kjör hins almenna manns
og skilur að efnahagsvandi
þjóðarinnar verður ekki leystur
einvörðungu með því að þraut-
pína launafólkið og halda launum
þess langt undir því, sem eðlilegt
getur talizt. Núverandi stjórn ASl
hefur bertsýnilega misst sjónar af
þessum vandamálum launastétt-
anna.
Það er fyrir löngu orðið
undrunarefni fólks, að allir
stjórnmálaflókkarnir í landinu
skuli sitja jafnir við stjórnarborð
ASl, og að sama skiptaregla skuli
gilda þar og vera allsráðandi inn-
an verkalýðshreyfinarinnar og í
stjórnmálaflokkum „kerfisins".
En fyrir þá sök eru helztu máttar-
stólpar verkalýðshreyfingarinnar
orðnir að fúasprekum, og forystu-
menn ASl að stærstum hluta
löngu komnir úr öllum tengslum
við sjónarmið og þarfir verka- og
launafólks sem sett er út á gadd-
inn tekjulega séð i þjóðfélaginu.
Aðbúnaður þessara stétta
hlýtur að verða höfuðmál næsta
þings ASl og ef ekki, verður
fólkið — verkafólk í öllum starfs-
greinum þjóðfélagsins — að taka
höndum saman og mynda ný
heildarsamtök utan við „kerfið'*
og stjórnmálaflokkana.
í dag hefur „kerfisflokkunum'*
með tilstyrk stjórnar ASÍ tekizt
að gera verkafólk og annað launa-
fólk á Islandi að verst launuðu
vinnustéttum á vesturhveli jarðar
og Island að láglaunalandi.
Það er svo að sjá sem forystu-
menn ASl hafi kastað fyrir róða
öllum hugsjónum, lagt til hliðar
öll baráttumál launastéttanna og
samið fyrir þetta fólk um laun
sem eru langt undir þvi, sem
talizt getur mannsæmandi. og svo
sætta þeir sig við rangláta
skattalöggj. ár eftir ár sem gerir
þessar stéttir að máttarstólpum
efnahags þjóðarbúsins. Forystu-
menn þjóðarinnar og for.vstu-
GarðarViborg
menn ASl ættu sjálfir að reyna að
lifa af 64—70 þúsund króna
launum á mánuði og greiða þriðj-
ung þessara launa í skatta.
Nei, þeir treysta sér ekki til
þess, þeir ætla sjálfum sér tvö- og
þreföld þessi laun á mánuði og
auk þess fríðindi af ýmsu tagi.
Þeir velja sér og sínum allskyns
„stjóra-titla" til að réttlæta kaup
sitt, en umsamið kaup fyrr-
greindra stétta sjá þeir sér ekki
fært að þiggja sér og sínum til
handa.
Ég skrifaði grein í Dagblaðið að
loknum síðustu kjarasamningum
eða þann 30.3. sl. Ég hélt því fram
þar að síðustu kjarasamningar
hefðu verið verðbólgusamningar
af grófustu gerð og að við þyrft-
um vart 14 mánuði íil að sann-
færast um það.
Nú er flesturn ljóst að spá þessi
var rétt, þótt forystumenn ASl
hafi haldið öðru fram í blaðavið-
tölum eftir undirskrift samning-
anna. En til glöggvunar er rétt að
endurtaka umsagnir þeirra.
Björn Jónsson forseti ASl sagði
ma.: „Einn af ljósu punktunum í
samkomulaginu er, að það á að
tryggja að kjörin haldi ekki
áfram að versna. Og hitt er pað að
mikill ávinningur er í að fá rauðu
strikin eða kaupmáttarleiðrétt-
ingu, sem þýðir að vísitalan, sem
við vorum sviptir með lögum á
árinu 1974, er nú komin aftur að
þýðingarmiklu leyti inn í mynd-
ina.“ Þetta voru umsagnir Björns
Jónssonar forseta ASl í Morgun-
blaðinu 2.3. 1976!
Hafa þessar umsagnir staðizt?
Hafa kjörin ekki haldið áfram að
versna? Hér dæmir hver fyrir sig.
Hafa rauðu strikin í gildandi
samningum reynzt þeir „öryggis-
ventlar" sem til var ætlazt og veitt
viðnám svo haldið væri sama
kaupmætti og var við síðustu
samningagerð?
Hér dæmir hver fyrir sig. Ég tel
það umsagnir Björns Jónssonar
hafi ekki staðizt; kjör launafólks
hafi versnað til muna á siðustu
mánuðum, og rauðu strikin hafi
ekki veitt það viðnám sem for-
ystumenn ASl töldu sér og öðrum
trú um.
Eðvarð Sigurðsson formaður
Dagsbrúnar sagði í sama blaði 2.3.
1976: „Þetta eru viðnámssamn-
ingar þegar á heildina er litið.
Hins vegar eiga þessir samningar,
að svo miklu leyti sem nokkrir
samningar geta það, að tryggja
kaupmátt sem samsvarar meðal-
kaupmætti á sl. ári.“
Umsagnir Eðvarðs Sigurðs-
sonar, sem hér er vitnað til, hafa
heldur ekki staðizt. Hér hefur
yfirsýn og þekking brugðjzt
báðum þessum forystumönnum.
Síðar gefst trúlega tækifæri til að
ræða þessar hliðar málsins og
aðra skylda þætti síðustu kjara-
samninga.
Nú þegar skattar hafa verið
álagðir og birtir almenningi er
ljóst, að síðustu kjarasamningar
hafa ekki aukið kaupmátt hins
almenna manns, heldur hið gagn-
stæða. Þeir hafa heldur ekki veitt
viðnám verðþenslu, þess í stað
hefur dýrtíð margfaldazt, kaup
láglaunafólks lækkað, (ekki
aðeins vegna afnáms eftirvinnu).
Kaupmáttur almennings hefur
minnkað til stórra muna og hann
nær vart sama kaupmætti og var
áður en síðustu kjarasamningar
voru gerðir. Ef forystumenn
stjórnmálaflokkanna, þjóðarinn-
ar og forystumenn ASI gera ser
þetta ekki ljóst, ættu þeir að
kynna sér viðhorf láglaunafólks í
landinu eða innan ASl og kynna
sér hvernig þessu fólki gengur að
láta kaup sitt endast til nauð-
þurfta, húsaleigu, afborgunar eig-
in íbúða, greiðslu útsvars og
skatta.
Ef þeir gera það gæti svo farið,
að þeir kæmust að sömu niður-
stöðu og ég hef verið að reyna að
vekja þá til umhugsunar um. Það
má, að ég held, færa rök að því, að
við gerð kjarasamninga á liðnum
árum hafi hlutur (kjör) verka-og
láglaunafólks farið versnandi
tekjulega séð í okkar þjóðfélagi.
Ég er þess fullviss að forystu.
menn ASÍ og forystumenn stjórn-
málaflokkanna „kerfisins" telja
sjónarmið mín röng og hér sé
aðeins uipbeinaárásá fyrrgreinda
aðda að ræða., _
Ef aðeins sú væri ástæða skrifa
minna, væri létt að umbera það
álit þeirra. En nú eru ástæðurnar
miklu djúpstæðari. Það er þeim
jafn ljóst og mér. Kaup verka- og
láglaunafólks er allt of lágt —
slíku er ekki hægt að neita — og
skattaþungi þess of mikill. Ráða-
menn þjóðarinnar á Alþingi, í
embættum (hvað sem þau heita)
ætla sér of stóran hlut úr þjóðar-
búinu á kostnað verka- og launa-
fólks.
Það er mergur málsins.
Forystumenn þjóðarinnar á
Alþingi gefa alltof mörgum þegn-
um þjóðarinnar frjálsar hendur
með framtal tekna og afborganir
af eignum og veita sjálfum sér
alltof mikil fríðindi.
El' áfram heldur sem nú
horfir íel éghættu » að kerfisflokk-
arnir (núverandi stjórnmála-
flokkar) breyti lögboðnu lýðræði
í eitt allsherjar samtryggingar-
kerfi.
Hver verður þá hlutur hins al-
menna manns, þegar hlutur hans
nú í viðurkenndu lýðræðisþjóð-
félagi er ekki stærri en raun ber
vitni?
Það er full ástæða til að hug-
leiða það, og ýmsa þá þætti, sem
fullvalda lýðræðisríki er nauðsyn
að varðveita.
Garðar Viborg.
fulltrúi.
Hugleiðing
um
skattsvik
og
önnur svik
tilefnum: „Hvernig má þaó
vera. að slíkl sé hægt. að
máttarstólpar þjóðfélagsins
borgi ekkert til sameiginlegra
þarfa?" <>u svarið er, að vísl er
þetta hægt ýmist löglega eða
ólöglega eða kannski hvoru-
tveggja. Löglega virðast þeir
geta komizt upp með þetta, sem
notfæra sér götin í skatta-
lögunum s.s. ákvæoin um
fyrningarafskriftir, um ótak-
markaðan vaxtafrádrátt og um
skattfrjálsan hagnað af sölu
fasteigna, og með því að blanda
saman atvinnurekstri og einka-
tekjum. Vitað er til dæmis um
útgerðarmenn, sem hafa verið
skaltfrjálsir jafnvel árum
saman með löglegu móti með
því að skipta með hæfilegu
millibili um skip og geta af-
skrifað á hverju ári, þannig að
afskrift (sem ekki eru útlögð
gjöld) komi til frádráttar
tekjum. áður en skattar eru á
lagðir. Vægast sagt er vafa-
samt, að áfskriftir eigi að vera
frádráttarbærar við þær
þjóðfélagsaðstæður, sem við
húum við. i þjoðfélagi mikillar
verðbólgu, þar sem verð-
trygging lána er ýmist engin
eða mjög takmörkuð. Málið
horfði öðruvísi við, ef lán væru
almennt verðtryggð og skuldir
ykjust að sama skapi og eignir.
A almannavitorði er, að
mikið er um skattsvik, að ýmsir
telja ekki fram nema hluta af
tekjum sínum. A þetta kannski
fyrst og fremsl við um ýtnsa þá.
sem stunda sjálfstæðan at-
vinnurekstur, ekki sízt þá, sem
eru með minniháttar rekstur.
Af þessum ástæðum hefur
stundum verið talað um beinu
skattana, tekjuskatt og útsvar,
sem launamannaskatt, og má
það að nokkru til sanns vegar
færa. En lika er vitað, að ekki
koma allar launalekjur til
framtals. Vitað er um dæmi
þess, að súmir launþegar setja
launagreiðendum þau skilyrði,
að laun verði ekki uppgefin.
Menn spyrja, hvað sé til
útbóta í þessum efnum. Fyrir
nokkrum árum var komið á fót
skattrannsóknardeild við
embætti ríkisskattstjóra
(„skattlögreglu") sem cflaust
hefur verið til böta, en meira
þarf, ef duga skal. Stjórnvöld
hafa a.m.k. í orði lýst yfir vilja
sínum til að bæta úr núverandi
ófremdarástandi í þessum
málum, og sífellt er verið að
gera breytingar á skattalög-
um til „einföldunar", en þvi
miður vill einföldunin stundum
mistakast. Nærtækasta dæmið
um það eru skattalaga-
breytingarnar í fyrra, þar sem
ákvæðin urðu svo flókin, að
jafnvel þaulreyndir skattstarfs-
menn áttu fullt í fangi með að
s'kilja ákvæðin hvað þá
sauðsvartur almúginn.
Þegar frumvarp til laga um
tekjustofna sveitarfélaga var
lagt fram á Alþingi í janúar
1972 var gerð tilraun til að setja
undir þann leka í áðurgildandi
skattalögum, að sjálfstæðir at-
vinnurekendur gætu gert sig
skattlitla eða skattlausa. I
þessu frumvarpt var ákvæði um
lágmarksálagnmgarstofn
útsvara sjálfstæðra atvinnu-
rekenda, þannig að þeim skyldi
að jafnaði ekki reiknaðar lægri
tekjur. en þeír hefðu haft í
þjónustu annarra fyrir svipuð
störf. Um þetta ákvæði urðu
deilur á Alþingi. og svo fór að
þessu ákvæði var breytt í
heimildarákvæði, sem aðeins
yrði hægt að beita, „ef sér-
stakar ástæður væru fyrir
hendi." Ríkisskattanefnd hefur
nú túlkað þetta ákvæði þannig,
að sveitarstjórnir geti ekki
beitt þessu ákvæði, nema skatt-
framtal eða einstakir liðir
þessu séu vefengdir. Þar með
er búið að gera upphaflegt
frumvarpsákvæði að engu.
Þetta er dæmi um viðleitni
löggjafans til að „bæta“ skatta-
kerfið.
Kjallarinn
Magnús E. Guðjónsson
Það verkur furðu margra, að
skattyfirvöld virðast láta það
gott heita, að menn (sem
aðstöðu hafa til þess) telji fram
litlar tekjur og lítinn lífeyri.
Hér áður fyrr var það algengt,
að skattstjórar áætluðu
mönnum viðbótartekjur vegna
of lágs lífeyris. en mér er
spurn: Er hætt að beita þeim
aðferðum? Hins hefur orðið
vart, að ýmis skattyfirvöld eyða
miklum tíma i hreina smámuni
s.s. hvort kostnaður við að setja
rúðtt i glugga eða eiulurnyia
hreinlætistæki se hreint
viðhald frádrátta>'bært eða að
einhver.ju levli endurhól og
eignaaukuing. Svo virðist som
megnið af starfsorku sumra,
skattyfirvalda fari í slíkan
titlingaskít, en kikirinn sé sam-
timis settur á blinda augað og
lítt eða ekki sé hugað að eigin-
legum skattsvikum.
Vegna óánægju með galla'ða
skattalöggjöf og skattfram-
kvæmd hefur sú hugmynd
skotið upp kollinum að afnema
beri með öllu tekjuskatt. Þá
hugmynd tel ég fráleita, en hér
gefst ekki rúm til að rökstyðja
þá skoðun. Það geta naumast
verið rök gegn tekjuskatti, að
skattalögin séu ranglát og skatt-
framkvæmdin reynist ill-
möguleg. Slík röksemdafærsla
væri hliðstæð því, að afnema
bæri öll refsilög, af þvt að ekki
tækist að upplýsa öll afbrot og
sum refsilagáakvæði væru
ranglát.
Það sem gera þarf er að taka
rösklega til höndum, setja
skýra, einfalda og „réttláta"
skattalöggjöf á grundvelli
fenginnar margra ára reynslu.
I þeim lögum þyrftu að vera
ströng viðurlög fyrir brot líkt
og þekkist í mörgum löndum
bæði vegna beinna skattsvika
og aðstoðar við þau (s.s að gefa
ekki upp laun). Jafnframt þarf
almenningsálitið að breytast.
þannig að hætt verði að iíta á
skattsvikara sem hetjur og
klóka karla, en á þá verði litið
, sem aðra afbrotamenn, sem
þeir réttilega eru, því þeir velta
byrðunum af sér yfir á annarra
herðar.
Magnús E. Guðjónsson
framkvæmdastjóri.