Dagblaðið - 03.09.1977, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. LADGARDACUR3. SEFTEMBER 1977.
11
hann í skólann og þar voru
nemendurnir raddprófaðir.
Þetta var auðvitaó spennandi
og strákur vandaði sig sem
mest hann mátti. 1 miðjum
söngnum baö kennarinn hann
vinsamlegast að hætta vegna
þess að hann væri alveg lag-
laus. Það er sagt að Fálldin
forsætisráðherra taki aldrei
lagið.
Hœttf í skóla þegar
hann var 12 óra
Skólaganga núverandi for-
sætisráðherra Svía varð ekki
löng. Meðan hann var í skóla
gekk honum mjög vel og
kennarar hans bera honum
mjög gott orð.
Thorbjörn var mjög viljugur
að hjálpa föður sínum við
bústörfin og þegar faðir hans
veiktist hætti Thorbjörn í skóla
og vann í búinu. Fyrst í stað
lærði hann einnig áfram heima
hjá sér og fékk gagnfræða-
prófið sitt í gegnum bréfaskóla
þegar hann var 17 ára.
I frístundum lék Thorbjörn
knattspyrnu með knattspyrnu-
félaginu í Ramvik. Fljótlega
gekk hann einnig í unglinga-
samtök Bændaflokksins. Þar
tók hann virkan þátt í alls
konar skemmtunum og hafði
sérstaklega gaman af því að
dansa skottis.
Stjórnmólamennirnir
uppgötvuðu hann
á leiksviðinu
Það kom að því að Thorbjörn
þurfti að fara í herinn. Hann ók
mjólkurbíl samhliða her-
þjónustunni. Hann varð
forystumaður ungra bænda í
héraðinu og tók virkan þátt í
félagslífinu á staðnum. Hann
skipulagði flokksþing í
Solleftea árið 1952 og
stjórnaði því. Þar fóru fram
ýmis skemmtiatriði, m.a. var
sýnt þar leikrit og það var
Fálldin sem lék þar aðalhlut-
verkið í leikriti Dahlgrens,
„The Wármlanders“. 1 þessu
hlutverki vakti Fálldin mikla
athygli og þótti takast mjög vel
upp. Það hefur verið sagt að
forystumenn í stjórnmálum
hafi þá fyrst gert sér grein fyrir
því hversu liðtækur þessi
maður gæti orðið í stjórnmálun-
um. Hann var mjög myndar-
legur þar sem hann stóð og sló
um sig á sviðinu, röddin var
frábær, sterk og hljómmikil.
Hann var upplagður stjórn-
málamaður en hver vissi þá að
hann ætti eftir að verða for-
sætisráðherra Svíþjóðar?
Komst yngstur manna
ó þing í Svíþjóð
Þegar Fálldin var þrítugur
festi hann kaup á jörð og hóf
búskap upp á eigin spýtur.
Hann gifti sig einnig þetta
sama ár. Konan hans,
Solveig.er bóndadóttir úr sama
Thorbjörn Fálldin forsætisráðherra Svíþjóðar.
byggðarlagi og hann, hún er
níu árum yngri en Thorbjörn.
Konuna sína hitti hann á dans-
leik í sveitinni, hún hefur sítt,
dökkt hár og brún augu.
Faðir Fálldins hafði átt sæti i
sveitarstjórn og einnig hafði
hann á hendi ýmis trúnaðar-
störf fyrir sveit sína. Stjórn-
málamennirnir í sveitinni fóru
nú að benda manninum á að
rétt væri að hann léti af störf-
um svo að „drengurinn" gæti
fengið sæti hans. Þeir sáu að
hann var efnilegur og vildu
endilega fá hann til starfa. Svo
fór að lokum að hann var
kosinn fyrir hérað sitt til að
sitja á þinginu, Riksdag, þá var
hann yngstur allra sem þar sat,
aðeins 32 ára gamall.
Fálldin tók til óspilltra mál-
anna þegar hann komst á þing
og fór að vinna að því að koma á
ýmsum umbótum f héraði sínu
og öðrum f Norður-Svíþjóð.
1 kosningum árið 1964 tapaði
hann þíngsæti sfnu með 11 at-
kvæða mun. Hann fór þá aftur
að búi sínu í Norður-Svíþjóð en
Hedlund, leiðtogi Miðflokksins,
sá til þess að honum var haldið
að stjórnmálum og þvf sem var
efst á baugi í Stokkhólmi.
Árið 1967 var hann aftur
kominn á þing og tveim árum
sfðar var hann kosinn varafor-
maður Miðflokksins.
Þau hjónin eiga þrjú börn,
Evu sem er tvftug, Niklas sem
er sautján ára og Pontus sem er
tólf ára. Þegar pabbinn fór að
snúa sér að stjórnmálunum
fyrir alvöru breytti hann um og
fðr að rækta sauðfé í staðinn
fyrir korn. Það er þægilegra
fyrir fjölskylduna að hugsa
um þannig bú.
Konan í hunaurverkfall
Solveig konahans berst mjög
fyrir ýmsum réttindum til
handa ibúum norðurhéraða
Svíþjóðar. Hún hikar ekki við
að fara í hungurverkfall ásamt
öðru baráttufólki til að vekja
athygli á ástandinu f Norður-
Svíþjóð. Hún tók það fram,
þegar hún var í hungurverk-
fallinu, að hún væri ekki á móti
rfkisstjórninni, sem maður
hennar er forsvarsmaður fyrir
heldur sagðist hún aðeins vera
að vekja athygli á mikilvægu
máli.
sögulegt óþurftarverk, sem
væntanlega verður þeim til
ævarandi hneisu. Með umrædd-
um dómum er Island orðið ára-
tugum á eftir nágrannalöndun-
um í þróun réttarreglna sem
lúta að rýmkuðu málfrelsi f
samfélagsumræðum. Hverjum
það kemur helst að notum, má
vera ljóst öllum heilskyggnum
mönnum, sem ihuga málið.
Skólasafnanefnd
Þó VL-dómar séu tvímæla-
laust fskyggilegustu dæmi um
þá ritskuðunararáttu sem
gripið hefur uni sig meðal
íslenskra kerfisþræla, fer þvf
fjarri að þeir séu einsdæmi.
Annað nýlegt dæmi, sem fáir
virðast hafa gefið gaum, er
nýstofnuð skólasafnanefnd í
Reykjavík. Reglugerð um hana
var samþ. af fræðsluráði 14.
mars sfðastliðinn og af borgar-
ráði 29. mars. Hér er um að
ræða fastanefnd, sem hefur
sama kjörtímabil og fræðsluráð
og eiga sæti í henni einn full-
trúi fræðsluráðs, einn starfandi
kennari og einn starfandi skóla-
safnvörður.
Allt virðist þetta við fyrsta
tillit vera ósköp meinlaust, en
þegar hugað er að útnefningu
og verksviði nefndarinnar,
verður dálítið annað uppá
teningnum. Nefndin er semsé
skipuð að ofan, af sjálfu
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
fræðsluráði, þannig að hvorki
kennarinn né skólasafn-
vörðurinn eru fulltrúar sinna
stéttarfélaga. Nefndin á
greinilega að vera þægt
pólitískt verkfæri fræðsluráðs,
sem einsog kunnugt mun vera
er rammpólitísk stofnun.
Verkefni skólasafnanefndar
eru þriþætt: 1) Hún gerir skrá
yfir þær bækur sem æskilegt er
að séu stofninn í hvcrju skóla-
bókasafni. 2) Hún gerir tillögur
til fræðsluráðs um kaup á ár-
legum viðbæti við þann bóka-
kost sem fyrir er. 3) Hún gerir
tillögur til fræðsluráðs, þegar
efni standa til, um verðlaun
fyrir bestu frumsamda og
þýdda barnabók liðins árs.
Hér er um svo augljósa rit-
skoðunarviðleitni að ræða, að
það sætir vissulega nokkurri
furðu að samtök kennara og
safnvarða skuli ekki hafa séð
ástæðu til að vekja athygli á
óhæfunni eða andmæla henni.
Gangur ritskoðunarinnar er
sem hér segir (og mætti ætla að
fyrirmyndin væri sótt beina
leið austur fyrir járntjald): 1.
Hafi kennari ákveðnar óskir
um bækur í skólasafn, sendir
hann skriflega beiðni til skóla-
stjóra eða skólasafnvarðar. 2)
Annarhvor þessara aðilja
sendir beiðnina til safna-
fulltrúa fræðsluráðs. 3) Safna-
fulltrúinn leggur beiðnina fyrir
skólasafnanefnd. 4) Verði
ágreiningur um beiðnina hefur
fræðsluráð endanlegt úr-
skurðarvald.
Um það er þarflaust að
fjölyrða, að þessi tilhögun er í
beinni mótsögn við anda og
ákvæði grunnskólalaganna. Þar
er það meðal nýmæla, að
hverjum skóla og hverjum
kennara skuli veitt sem mest
frjálsræði til frumkvæðis og
sjálfstæðra vinnubragða. Með
tilkomu skólasafnanefndar
og báknsins sem henni fylgir er
beinlínis verið að binda hendur
bæði skóla og kennara. Seina-
gangurinn sem þetta kerfi
býður heim hlýtur að vera
óþolandi hverjum kennara sem
hefur áhuga á starfi sinu og vill
láta hendur standa framúr erm-
um, aukþess sem það er vitan-
lega undir hælinn lagt hvort
hann fær óskir sínar nokkurn-
tíma uppfylltar. Það má vera
meira en lítið glámskyggn
maður sem ekki sér í hendi sér,
að hin pólitískt skipaða skóla-
safnanefnd er hrein og
ómenguð ritskoðunarstofnun
að austrænni fyrirmynd.
Áður en þessi makalausa
nefnd kom til sögunnar, hafði
um nokkurra ára skeið tíðkast
að bestu frumsamdar og þýddar
barnabækur væru
verðlaunaðar af þriggja manna
nefnd, sem í voru tveir
fulltrúar fræðsluráós og
höfundur sem fengið hafði
verðlaunin árið á undan. Með
þessu móti var stöðug hreyfing
á nefndinni, og fræðsluráð
hafði ekki algerlega i sinni
hendi hvernig ncfndin var
skipuð. Nú hefur áhrifum rit-
höfunda verið bægt frá (þó
fulltrúi fræðsluráðs i nefndinni
á yfirstandandi kjörtimabili sé
að vísu rithöfundur, sem er
sennilega sl.vs; hann er a.m.k.
ekki fulltrúi sfns stéttarfélags).
Skólabókasöfnin, sem skóla-
safnanefnd á að skammta
bækur undir yfirumsjón
fræðsluráðs, eru rekin af ríki
og borg f sameiningu. Hvernig
má það þá vera að ríkisvaldið,
og þá einkanlega menntamála-
ráðherra, láti það viðgangast að
landslög séu svo freklega
brotin sem hér á sér- stað?
Reglugerð sú fyrir skólasafna-
nefnd, sem fyrr var vitnað til,
er skýlaust brot á þeirri grein
grunnskólalaga sem kveður á
um frumkvæði og frelsi
einstakra skóla og kennara.
Eru kennarar og skólasafn-
verðir virkilega svo geðlausir,
að þeir sætti sig við þetta eða
láti því ómótmælt?
Það ritskoðunarhugarfar
sem reglugerðin er mælskur
vottur um stríðir ennfremur
gróflega gegn sáttmála
Menningar- og vísindastofnun-
ar Sameinuðu þjóðanna
(UNESCO), sem Island hefur
staðfest, þannig að um er að
ræða tvöfalt iögbrot.
Það virðist ætla að ásannast í
þessu efni einsog og mörgum
fleiri, að afturhaldsöflunum
sem ráða bæði rfki og borg, er
einkar sýnt um að tileinka sér
sovéska stjórnarhætti á borði,
þó þau afneiti þeim í orði.
Sigurður A. Magnússon
rithöfundur.
)