Dagblaðið - 30.12.1977, Blaðsíða 14

Dagblaðið - 30.12.1977, Blaðsíða 14
14 DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 30. DESEMBE;B.1»7J. Vamarmálin Varnarmálin hafa mikió verið í sviðljósinu að undan- förnu en með nokkuð öðrum hætti en áður hefur tíðkast. í 27 ár eða frá því að varnar- samningurinn var gerður 8. maí 1950 hafa engar breytingar verið gerðar á honum. Það vakti því ekki litla athygli þeg- ar Gunnar Thoroddsen iðnaðar- ráóherra fór i prófkjöri Sjálf- stæðisflokksins skyndilega að ræða um nauðsynlegar breytingar á samningnum og jafnframt um íhajd^emi þeirra sem engu vildu breyt^i. Það er virðingarvert og gefur bjartar vonir, að ráðherra skuli vera vaknaður eftir rúmlega aldar- fjórðung og meira að segja kominn með annan fótinn undan ábreiðunni meðan flest- ir alþingismenn og ráðherrar breiða upp fyrir höfuð þegar á varnarmálin er minnst, enda mun þekking þeirra á gildi varnarstöðvanna og rekstri þeirra vera vægast sagt draumórakennd. Það var þegar ljóst strax eftir að varnarsamningurinn var gerður, að á honum væru alvar- legir ágallar, sem nauðsynlega þyrfti að breyta. Er hér sérstak- Íega átt við 8. gr. samningsins er varðar tollfríðindi varnar- liðsins og 2. gr. 10. lið, er heimilar varnarliðinu að fara með ákveðið lögregluvald á samningssvæðunum. Öll þau ógeðfelldu skrif, sem viðhöfð hafa verið undan- farið um að taka aðstöðu- eða leigugjald fyrir varnarsvæðin sýna ótrúlegt þekkingar- og þroskaleysi greinarhöfunda, sem fyrst og fremst einkennast af þröngum hagsmuna- og penngasjónarmiðum, en þeim mun minna ræða þessir aðilar um raunhæfar aðgerðir til verndunar mannslífum og eign- um. Tæpast hefði nokkur trúað því, að til væru þúsundir íslendinga, eins og skoðana- könnun Sjálfstæðisflokksins leiddi í ljós sem væru tilbúnir aðeins 33 árum eftir að við urðum fullvalda ríki að sam- þykkja að erlent herveldi greiddi leigu- eða aðstöðugjald fyrir herstöðvar í landinu. 1 þessu sambandi er einnig rétt að hafa í huga, að ísiendingar eru þegar orðnir alltof háóir Bandaríkjunum á viðskiptalegum grundvelli, þannig að þeir geta hæglega haft afgerandi áhrif í utanríkis- og enahagsmálum okkar á hverjum tíma. Enda þótt viðskiptakjör okkar við Banda- ríkin séu hagstæð, megum við aldrei láta þau verða til þess, að sjálfstæði þjóðarinnar verði stefnt í hættu. Vinveitt sam- skipti þjóðanna með gagn- kvæmri virðingu eiga að geta haldist óbreytt, enda þótt valda- hlutföll þessara þjóða séu mikil, en þá verður þjóðin að reka sjálfstæða og heilbrigða utanríkisstefnu. Breytingar á rekstri varnarsvœðanna Það hefur verið eindregið álit mitt um áratugaskeið, að við ættum með skipulögðum aðgerðum að stefna að þvi loka- takmarki, að varnarliðið hverfi héðan í nokkrum áföngum. Til að ná þvi markmiði er nauðsyn- legt að gera eftirtaldar breytingar á rekstri varnar- svæðanna. 1. Islenska ríkisvaldið geri alla verksamninga við varnar- liðið, en síðan séu þeir boðnir út á frjálsum markaði. (Nýframkvæmdir, viðhalds- og þjónustusamningur). 2. ísl. ríkið geri samning við Bandaríkjastjórn um rekstur eftirtalinna starfsdeilda: Verkleg framkvæmdadeild (skrifstofuhald, eftirlit við- gerða, verkfræðingadeild, hús- næðismáladeild, viðgerðadeild, flntningstækjad. og rekstrar- deild). Birgðadeild varnar- liðsins (skrifstofudeild, birgða- og bókhaldsdeild, eldsneytis- deild, birgðavörsludeild og mötuneyti). Bókhalds- og end- urskoðunardeild, spítali varnarliðsins, tómstundastofn- un, verslunarmiðstöð, rekstur skemmtistaða, flugvélaviðgerð- ardeild og hluti af flugrekstrar- deild. 3. Bandaríkjastjórn annist áfram rekstur radar- og fjar- skiptastöðva, orustuflugsveitar, radarvéla og hergagna- geymslna. 4. Fækkað verði i varnarliðinu um rúmlega helming, enda fari þeir úr öllum starfsdeildum, sem tilgreindar eru í annarri gr. hér að framan. 5. Öll starfsemi varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli verði aðskilin eins fljótt og auðið er frá almennri flugumferð. Er hér bæði átt við búsetu varnar- liðsmanna og athafnasvæði þeirra, sem ekki tekur til flug- sveitanna. 6. Varnarliðið greiði full aðflutningsgjöld af öllum vörum til sinna afnota, nema af hernaðartækjum, einnig greiði þeir bensín- og bifreiðaskatt og lögboðin tryggingagjöld. 7. fslenskur gjaldmiðill sé notaður af varnarliðsmönnum á samningssvæðunum. 8. Ríkisstjórnin tilnefni a.m.k. 4-5 íslendinga til að kynna sér almennan hernaðarrekstur NATO ríkja og sérstaklega, hvaða hlutverki ísland gegnir innan bandalagsins á hinum ýmsu sviðum hermála. Séu þessir menn síðan ráðgjafar ríkisstjórnarinnar i varnar- og öryggismálum. Akvörðunar- tökur um framkvæmd almanna- varna varðandi verndun mannslífa og eigna í hernaðar- átökum verði ekki teknar fyrr en álit sérhæfðra manna liggur fyrir. 9 Umræddum ráðgjöfum ríkis- stjórnarinnar í varnar- og öryggismálum verði falið að fylgjast náið með starfsemi bandaríska hersins á varnar- svæðunum (einnig vopnabún- aði). Þá verði þeim reglulega látnar í té af viðkomandi yfir- mönnum varnarliðsins hernaðarlegar upplýsingar um umsvif sjó- og flughers Varsjár- bandalagsríkja á N-Atlantshafi. 10. Stofnuð verði sérstök varnar- og öryggismáladeild, sem hafi aðsetur á Keflavíkur- flugvelli, en samtímis verði varnarmáladeild utanríkis- málaráðuneytisins lögð niður. Það er mjög niðurlægjandi og ekki sæmandi fullvalda ríki að geta ekki að eigin frum- kvæði vegna þekkingarskorts staðreynt hvaða herbúnaður sé Kjallarinn Krístján Pétursson staðsettur þér á landi á hverj- um tíma, né heldur fengið af sömu ástæðum nauðsynlega vitneskju um hernaðarumsvif Varsjárbandalagsríkja á hafinu umhverfis landið. Augljóst er að umræddar breytingar á rekstri samnings- svæðanna myndu leiða til aukinna tekna íslenska ríkisins og að fjölga þyrfti íslenskum starfsmönnum eitthvað frá því sem nú er. Eitt veigamesta at- riðið við umrædda breytingu væri að íslendingar fengju i hendur mjög aukin völd og stjórnunaraðstöðu gagnvart Bandaríkjastjórn varðandi rekstur stöðvarinnar. Samgangur varnarliðsmanna við íslendinga myndi stórminnka, tolla- og skatt- fríðindi þeirra yrðu úr sögunni, tolllaga- og gjaldeyrislagabrot ættu að hverfa að mestu leyti. Gerum heiðarlega verksamninga Mikill meirihluti þjóðarinnar er sammála, því, að við eigum að losna við varnarliðið í áföng- um. Dettur þvl nokkrum heilvita manni í hug I fullri alvöru, að á sama tíma og stefnt er að því markmiði sé skynsam- legt að gera samning við Banda- ríkin um greiðslu aðstöðugjalds fyrir varnarsvæðin. Slíkur samningur myndi óhjákvæmi- lega stórauka áhrif og völd Bandaríkjamanna hér á landi (eru þó nóg fyrir) og þjóðin yrði þeim efnahagslega háð um langa framtíð. Það eru löngu þekktar staðreyndir að meiriháttar lántökur, sérstak- lega smáríkja, frá stórveldum geta verið mjög varhugaverðar og stundum beinlínis hættuleg- ar sjálfstæði þeirra. Sama gildir um of einhæf vöruviðskipti slíkra aðila. Bandaríkin og Rússland auk fleiri stórvelda hafa margsinnis sýnt í verki hvernig þau hafa notað fjárhags- og hernaðarlega aðstöðu sína til að ná afgerandi áhrifum í innan- og utanríkis- málum ýmissa smáríkja. Öþarft er að lýsa nánar þessari þróun stórveldanna á undanförnum áratugum, flestum er kunnugt um hvernig þeirri valdabaráttu hefur verið háttað. Þeir aðilar sem vilja taka til fyrirmyndar samninga Tyrk- lands og Grikklands við Banda- rikin varðandi greiðslur fyrir herstöðvar, ættu að kynna sér umrædda samninga gaumgæfi- lega áður en þeir mæla með slíkum samningum okkur til handa. Eins og kunnugt er eru samningar Bandaríkjanna við umrædd ríki fyrst og fremst gerðir til að reyna að hafa áhrif á og jafna deilur á milli þeirra vegna Kýpurmálsins, svo og til að tryggja stöðu þessara ríkja innan NATO. Forsendur fyrir umræddum samningum þessara ríkja við Bandaríkin eru því allt aðrar en þær, sem svonefndir Aronistar eru að berjast fyrir hér á landi. Að endingu vil ég bæði benda þeim aðilum á, sem eru andvígir aðild okkar að NATO og þeim sem eru með henni, að raunhæfasta leiðin í varnar- málunum er að gera heiðarlega verksamninga við Bandarikin um rekstur varnarsvæðanna, sem miða að því að styrkja valdaaðstöðu og áhrif okkar á rekstri stöðvanna en á þánn hátt tryggjum við best, að varnarliðið hverfi héðan í áföngum. Allar upphrópanir, eins og „burt með herinn“, „burt úr NATO“, eru því miður ekki tímabærar en við vonum sjálfsagt öll að sá tími sé ekki langt undan, að NATO og Var- sjárbandalagið verði lögð niður og Austur- og Vestur Evrópu- ríkin geti lifað f sátt og sam- lyndi. Kristján Pétursson deildarstjóri. fm —1 1 Um hvað snúast vamarmálin? Á undanförnum árum, og allt frá þvi að landið var hernumið af Bandaríkjamönnum 7. júlí 1941, hefur mikið verið rætt á Islandi um, hvort þjóðin hafi raunverulegan hag af dvöl bandarísks hers hér á landi og einnig hvort vera okkar í NATO sé æskileg, og sýnist sitt hverjum i þeim efnum. Er herinn hér til að verja ísland? Því nafa Bandaríkjamenn sjálfir svarað neitandi, saman- ber orð Roosevelt Bandaríkja forseta 1941, þegar hann segir að vegna öryggis Banda- ríkjanna sé nauðsynlegt að her- nema tsland. Það hefur sjálfsagt komið berlegast í ljós i siðasta þorskastríði tslendinga, hversu mikil vörn var í að hafa hér bandarfskt varnarlið. Þegar Bretar réðust með vopnavaldi inn í íslenska landhelgi, þá heyrðist hvorki hósti né stuna frá varnarliðinu. Er öryggi í að hafa varnarlið? Á tslandi eru margir sem álita, að öryggi sé í að hafa varnaliðið til björgunaraðgerða á erfiðum timum. Þó eru þeir fleiri sem álíta, að íslendingar séu fullfærir um að vinna það eins og dæmin sanna, fái þeir til þess tæki og búnað. Reyndar sé meira öryggi í því að íslendingar sjái sjálfir um björgunaraðgerðir, vegna þess að á ófriðartímum kallar her- stöð hörmulegar hernaðar- aðgerðir yfir landið, því að her- stöðvar eru fyrstu skotmörk í stríði. Ættum við að leigja hernum afnot af landinu okkar fyrir stórfé? Nú þegar ljóst er að herinn er ekki hér til að verja landið, eins og þorskastríðin sanna, gerast þær raddir æ háværari, að sjálfsagt sé að herinn borgf stórfé fyrir aðstöðu sina á tslandi, þar sem hann sé hvort sem er ekki til annars brúkleg- ur. En i þessu felst stórkostleg hætta, sem hagfræðingar stjórnmálaflokkanna eru nokk- uð sammála um. Hættan er sú, að landið yrði algerlega háð leigutakanum efnahagslega, vegna þess öngþveitis sem myndi óhjákvæmilega skapast I efnahagsmálum. Hvers vegna herstöð? Stór hluti íslenskrar fésýslu- stéttar hefur efnahagslega hagsmuni af dvöl hérsins. Þegar herinn kom voru stofnuð sérstök hagsmunasam- tök til að græða á honum. Þau eru starfrækt enn í dag, og for- ráðamenn þeirra eru f ýmsum æðstu váldastofnunum þjóð- arinnar. Þá eru þeir til sem telja að herinn verndi okkur gegn yfir- vofandi árás Sovétrikjanna, en þeir gleyma, að sovéski herinn hefur ekki haft sig f frammi nema á „yfir- ráðasvæði" sinu, sem Banda- rikjastjórn viðurkennir. Sumir íslendingar halda að hersetan sé nauðsynlegt skil- yrði þess að tsland sé frjálst lýðræðisriki. Þessu getur þó enginn haldið fram nema að trúa f barnslegri einlægni á Rússagrýluna. „Svo aldrei framar íslands byggð sé öðrum þjóðum hóð“ Ölafur Thors sagði m.a. í þingræðu á Alþingi 20. sept. 1946. I fyrra báðu Bandaríkin okkur um Hvalfjörð, Skerja- fjörð og Keflavik. Þau fóru fram á langan leigumála, kannske hundrað ár, vegna þess að þau ætluðu að leggja i mikinn kostnað. Þarna áttu að vera voldugar herstöðvar. Við áttum þarna engu að ráða. Við áttum ekki svo mikið sem að fá vitneskju um, hvað þar gerðist. Þannig báðu Banda- ríkin þá um land af okkar landi til þess að gera það að landi af sinu landi. Og margir óttuðust, að sfðan ætti að stjórna okkar gamla landi frá þeirra nýja landi, gegn þessu reis fslenzka þjóðin. - Og Gunnar Thoroddsen sagði m.a. við sama tækifæri: Mála- leitun um herstöðvar af hálfu Bandaríkjanna var gersamlega ósamræmanleg sjálfstæði tslands. Og min skoðun er sú, að til litils hafi þá verið skilnaðurinn við Dani og stofn- un lýðveldisins, ef skömmu siðar hefði átt að gera slíka skerðingu á sjálfstæði okkar. (tilvitnun lokið) Höfum við gengið til góðs? í upphafi bandariskrar her- setu voru tslendingar lang- Kjallarinn Jónas Fr. Elíasson flestir gegn her í landi. Nú 36 árum sfðar er friðvænlegra í heiminum, en herinn er hér enn. Sameinumst um að bæta um- hverfi okkar og fegra það. Skil- um næstu kynslóð hverfinu fegurra og betra en við tókum við þvi. Það gerum við held ég bezt með þvi að losa okkur við þann her sem ég tel vera blett á okkar menningarsögu, þjóð- frelsisbaráttu og sjálfstæðis- hugsjón. Takist okkur það, þá tel ég að við höfum gengið til góðs/götuna fram eftir veg. Jónas Fr. Elíasson lsafirði.

x

Dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið
https://timarit.is/publication/260

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.