Dagblaðið - 21.01.1978, Blaðsíða 2

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1978.
Hættulegt að puttast?
Einu sinni þegar ég var
strákur og leiðin upp í Mosfells-
sveit var ennþá löng og ferðir
strjálar, var ég eitt sinn sendur
um vorkvöld með héraðs-
lækninum — sem þá bjó
auðvitað í Reykjavík — i bæinn
til að ná í meðul. Svo var til
ætlast, að er ég hefði fengið
meðulin færi ég með Raf-
stöðvarstrætó inn að Elliðaám
og puttaðist þaðan heim.
En það var ekki mikið um
bíla. Ég gekk sem leið lá upp
Artúnsbrekkuna, sem þá var
æði mikið meira á fótinn en
nú, upp yfir Krossmýrina,
Jörfann og Mómýrina og var
kominn langleiðina inn á
Sléttamel þegar bíll kom loks á
eftir mér í kvöldblfðunni. Þetta
var gljásvartur Moskvits með
gamla opellaginu síðan fyrir
stríð, en þess háttar bílar voru
einmitt nýir hér þetta vor.
Heldur þótti mér aksturslagið
voveiflegt. Bíllinn var ýmist
hægra megin eða vinstra
megin, þó vinstri regla þætti
þá ennþá góð, fór ýmist lötur-
hægt eða spretti hressilega úr
spori dálítinn spöl.
Ég var á báðum áttum með
hvort ég ætti að veifa þessum
bíl, því mér leist satt að segja
ekki nógu vel á akstursmátann.
En mér var í mun að koma
meðulunum heim sem fyrst og
lék auk þess forvitni á að prófa
að sitja i svona bíl, enda lengst
af hart leikinn af bíladellu. Svo
ég lét arka að auðnu og rak út
höndina.
Bíllinn nam staðar með því
ið öll fjögur hjólin voru af
ikyndingu sett í kyrrstöðu svo
svarbrúnar rákir mynduðust í
ofaníburðinn. Við stýrið sat
ung stúlka, og við hlið hennar
sat naggur með flírulegt glott.
Hann lagðist hálfur yfir
stúlkuna, rak hausinn út um
gluggann hennar megin og
spurði hvert ég væri að fara. Ég
svaraði því sem satt var.
„Hoppaðu inn,“ sagði
maðurinn, hvað ég gerði.
Stúlkan lagði nú af stað aftur
og ók skaplega. Framundan var
Lækjarhvarfið með gömlu
blindbeygjunni sinni undan
Lækjarhólnum, siðan tók við
blindbeygjan við Holtsendann,
því næst tiltölulega greitt um
sinn. Maðurinn notaði þennan
hluta fararinnar til að gæla við
eina stútmjóa og kvenkindina á
víxl — saup á annarri en strauk
hina. Stúlkan reyndi að bera af
sér lögin með annarri hendi en
stýra með hinni, og varð mér nú
miklu skiljanlegra hvers vegna
hún þræddi báðar vegarbrúnir
jafnt. Ég gat ekki betur séð af
fasi hennar og látbragði að
henni þætti bíllinn miklu meira
spennandi en kavalérinn, sem
virtist vera eigandi hans eða
altént umráðamaður, og ekki
láði ég henni það.
Þegar kom upp undir Lamb-
hagafell var gaurnum farið að
skiljast að stúlkunni var ekki
fagnaður af strokum hans og
káfi. Þá sneri hann sér að því
að gera úttekt á aksturslagi
hennar. Honum þótti hún fara
alltof hægt, slengdi krumlunni
á hné hennar bensingjafar-
megin og þrýsti fast. Bíllinn jók
ferðina jafnt og þétt, og stúlkan
fór að hljóða. Þegar nálin á
hraðamælinum var komin upp í
áttatíu voru hljóðin orðin
allveruleg. Svo hélst með
hljóð og hraðaipæli þar til
heidur hallaði af á Sauðholts-
mýrinni, að hraðamælisnálin
fór yfir níutíu. Þá hrein daman
svo voðalega að mér varð hreint
ekki um sel og gaf sér varla
andrúm á milli. Samt fór
bíllinn tiltölulega beint
þénnan spöl.
Drjólinn hló hins vegar af-
skaplega og sleppti ekki takinu
fyrr en á móts við Lágafellslæk,
enda var þá komið fast að því
að ég fylgdi ekki lengra. Ég
skjögraði út úr bílnum og þakk-
aði fyrir mig. Eftir stundarhik
á afleggjaranum var bílnum
snúið við og ég sá hann halda til
baka. Væri nú þessi saga öll ef
gestir hefðu ekki komið
skömmu síðar og sagt frá bíl
sem þeir sáu á hvolfi ofan I
skurði við veginn niðri á Jörfa.
Þeir lýstu bílnum og fólkinu úr
honum svo að ég þekkti þar
velgerðafólk mitt frá þvl fyrr
um kvöldið.
Þetta er í það eina skipti sem
ég veit til að ég hafi verið
nokkuð hætt kominn á putta-
ferðalögum mínum um dagana,
og hef þó notað mér þann ferða-
máta drjúgum.
Hins vegar hafa þeir putta-
lingar, sem ég hef tekið upp,
verið æði misjafnir. En atvik
frá þessari viku er þó með þeim
minnisstæðari, sem mig hafa
hent:
Ég var á leið I bæinn I
norðangarra og nokkru frosti.
Þegar ég kom niður undir
Sléttamel, var konukind að
staulast þar í snjóruðningum I
kantinum, snyrtilega klædd en
kuldaleg nokkuð og hafði I
frammi látæði þess sem vonast
eftir miskunnsömum samverja
á bíl. Ég var einn og hafði því
enga ástæðu til að sýna ekki
tillitssemi heldur nam staðar.
Konan kortt áö binmhi a%
sagði: „Ég var að bíða eftir rút-
unni.“ Ég hélt í fáfræði minni
að þetta væri ekki rútutími en
sagði þó ekkert. Eftir stundar-
þögn hélt konan áfram: „En
hún er kannski farin.“ „Nú veit
ég ekki,“ svaraði ég.
„Ég ætlaði sko alla leið niður
í bæ,“ sagði hún.
„Ég fer bara niður í Síðu-
múla,“ sagði ég.
Háaloftið
„Það er ágætt,“ sagði hún og
hlammaði sér inn. „Þá get ég
náð í strætó.“ Hún lokaði
dyrunum og starði beint fram
fyrir sig, þegar ég tók af stað.
Þegar billinn var kominn á
hæfilega ferð, sagði hún:
„Annars getur verið hættulegt
að fara svona upp í bíl hjá
hverjum sem er!“
Ég skal fúslega játa, að það
kom svolítið á mig. Eg vissi
ekki hvort ég átti að margfalda
meinleysissvipinn eða gera mig
sem voðalegastan. Þar af leið-
andi breyttist ég víst ekkert, og
svei mér þá, sem það færðist
ekki skuggi yfir svip konunnar,
þegar ég ók sem leið lá niður á
Grensásveg og skildi hana eftir
í strætisvagnaskýlinu þar. Til
að kóróna allt saman var ég svo
lítilfjörlegur að hlaupa á eftir
henni með veskið hennar, sem
hún skildi eftir í sætinu þegar
hún fór út úr bílnum. Hún varð
mjög fá við, þegar ég fékk
henni það.
Ég hef ekki séð þessa konu í
annan tíma. En síðan þetta
gerðist hef ég ekki losnað við
þá tilfinningu að ég hafi valdið
henni óskaplegum vonbrigðum.
Varð hann úti í f rosti og snjó
Vísur og
vísnaspjall
Jön Gunnar Jónsson
Einn af sérstæðum fræðimönnum úr
alþýðustétt, sem uppi voru á öldinni sem
leið, var Daði Níelsson, sem hlaut viður-
nefnið fróði. Hann var fæddur 1809 og
látinn 1856. Hann átti ættir sínar að
rekja til Breiðafjarðar, missti ungur
föður sinn og lenti á hrakningi. Hugur
hans var allur bundinn við bækur, fræði-
mennsku og skáldskap. Hann þótti ekki
mikil athafnamaður á veraldarvísu, en
varð þó að vinna fyrir sér með ýmsum
hætti. Hann varð úti í bóksöluferð tæp-
lega fimmtugur.
Ráðvandur bæði og réttorður var,
rýrleg heimsgæði þó sjálfur upp skar.
Trú, þoiinmæði og tryggt sinnisfar
í tötrugum klæðum hann innst bar.
Úti helfrosinn hann enti sitt fjör,
í neyðarvosi og fátæks manns spjör.
Sál, hærra kosin, í friðlanda för
frelsaðist, losuð við þung kjör.
Úr eftirmælum Bólu-Hjálmars um
Daða fróða.
Daði var í vinnumennsku i
Strandasýslu, Húnavatnssýslum, Skaga-
firði og allt norður til Akureyrar,
stundum hjá eldri bræðrum sínum, einn
þeirra var séra Sveinn Níelsson, sem
nafnkunnur var á sinni tið og síðar. Ekki
giftist Daði eða átti börn, en systir
Natans Ketilssonar taldi sig hafa verið
heitbundna honum. Eftir hann liggur
mikið handritasafn, prestasögur og ann-
arra embættismanna, æviminningar og
ættfræðirit, ennfremur rímnaflokkar.
Hans er getið í Rithöfundatali, er Jón
Borgfirðingur gaf út 1884, og Finnur
Sigmundsson helgar honum eitt hefti í
ritsafninu Menn og minjar 1946. Mikið
af handritum Daða er varðveitt f Lands-
bókasafni.
Þó Daði yrði ekki gamall maður orti
hann svo, og hefur áreiðanlega sagt hug
sinn allan:
Dagar fjölga, dofnar fjer,
daprast sál af kvíða,
minnkar dugur, minnið þver,
mörg vill neyð á stríða.
Eru kraftar innra manns
eyddir mest og farnir,
fölnar gleði fagur glans,
fækka lífdagarnir.
En Daði er mikill trúmaður.
Mig þó hrelli mótgangsstríð,
mæða þung og ami,
lof sé fyrir liðna tíð
Ijúfum engla grami.
Vegna yngri lesenda er rétt að taka
fram að fjer er fjör og í síðustu Ijóðlfnu
er verið að tala um englakóng, himna-
föðurinn.
Sorgleg reynsla sú mig slær
og sinnu kvelur mína,
umflúið að enginn fær
armæðuna sína.
Löngun hjá mér fulla finn
fjandskan heim að kveðja,
min er ævi margbrotin
mótlætingakeðja.
Mæðu og þrautir mjög i heim
margar þó ég finni,
einatt greiðir guð úr þeim
gæsku vel með sinni.
Þessar vfsur eru teknar úr lengri
kvæðum, en sumar eru stakar, ein er
svóna:
Ævin vesöl áfram dregst
oft með böli hörðu.
Öþreyttur ég ekki leggst
andaður í jörðu.
Hann tekur lffskjörum sfnum
möglunarlaust, allt er f Drottins hendi,
og allt fyrir löngu áformað.
Rönd ég ekki reisi við
raunaþjökun minni,
nema guð mér ljúfur lið
leggi af miskun sinni.
Ef mig færir nevðin ný
nærri hels að svifi,
taumana drottiun tekur i
til þess að ég lifl.
Og það fór nú einsog það fór. En
trúaðir kunna svör við öllu.
Huggun slika á hæstu vog
hafið get ég eigi.
Nákvæm, fersk er náð hans og
ný á hverjum degi.
Ég gat f upphafi þessa þáttar nokk-
urra verka Daða hins fróða, en sú tjpp-
talning gefur litla hugmynd um eljuverk
þessa sérstæða og fátæka manns, sem
oftast átti aðeins fáar tómstundir vinnu-
manns til sinna eigin þarfa og sem varð
að snapa bækur og handrit að láni sitt úr
hvorri áttinni. Hann naut engrar skóla-
menntunar. Hann þýddi samt bækur af
erlendum málum og aflaði sér fræði-
gagna utan landssteina, og lærðir menn
sóttu til hans fróðleik.
Um Daða látinn orti Bólu-Hjálmar
erfiljóð, sem vitnar um aðdáun og
virðingu, þó ekki geti það talist til betri
kvæða Hjálmars. Annað skáld, Grfmur
Thomsen, birti f Fjallkonunni, rúmum
30 árum eftir fráfall Daða eftirfarandi
vísur:
Sá, þótt væri hann sjálfmenntaður,
sögu var hann dyggur þegn,
sannkallaður sagnamaður,
sannleikanum trúr og gegn.
Eigi fyrir hefð né hrósi
hann að sínu starfi vann.
Hann að sannleiks leitaði ljósi,
leitaði vel og margt hann fann.
Hinu liðna heitt hann unni,
hugall, að ei gleymdist það.
Maklegan í minningunni
mörgum bjó hann samastað.
En —á lífsins útigangi
enginn hæli Daða bjó, —
loksins einn á viða vangi
varð hann úti i frosti og snjó.
Nein ei framar neyð hann pinir,
norðanbylur lukti hvarm,
og fannar sveiptur silfurlíni
sofnaði hann við móður barm.
J.G.J. — S. 41046