Dagblaðið - 27.02.1978, Síða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUH 27. FEBRUAR 1978.
HMBIAÐIÐ
íijálst, nháð dagblað
Útgefandi Dagblaöiö hf
Framkvæmdastjori: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jonas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jon Birgir Pétursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aöstoöarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Handrit:
Asgrimur Pálsson.
Blaöamenn: Anna Bjarnason, Asgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hhllsson, Helgi Petursson, Jónas Haraldsson, Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson,
Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljosmyndir: Arni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnleifsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th.
Sigurðsson, Sveinn Þornioðsson
Skrifstofustjori: Ólafur Eyjólfsson, Gjaldkeri: Þrainn Þorleifsson. Dreif ingarstjori: Mar E.M.
Halldórsson.
Ritsyórn Siðumúla 12. Afgreiðsla Þverholti 2. Áskriftir, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aöalsími blaðsins 27022 (10 línur). Askrift 1 700 kr. á mánuöi innanlands. mds. í lausasolu 90 kr.
í lausasólu 90 kr. eintakið.
Setning og umbrot: Dagblaðiö og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerö: Hilmir hff. Síðumula 12. Prentun: Árvakurhf. Skeifunni 19.
Fátæklegt frumvarp
Fátæklegt er frumvarpið um
upplýsingaskyldu stjórnvalda,
sem ríkisstjórnin hefur lagt fram
á alþingi. Að vísu er það skárra en
hliðstætt frumvarp, sem fékk í
tvígang verðugt andlát á þingi
árið 1973. Samt er það ekki í sam-
ræmi við nútímadagasetningu á þessu sviði.
Undantekningar frá almennum aðgangi að
upplýsingum hjá stjórnvöldum eru færri og
minna loðnar í nýja frumvarpinu en hinu
eldra. Þær nægja þó stjórnvöldum til að geta í
verulegum og mikilvægum atriðum skotið sér
undan upplýsingaskyldunni.
Núverandi ringulreið er ekki góð. í skjóli
hennar hefur blaðamönnum þó oft tekizt að ná
upplýsingum og koma þeim til fólksins. Nýja
frumvarpið færir embættismönnum og stjórn-
málamönnum hins vegar fastar reglur, þar sem
þeir geta léttilega sveiflað sér milli undantekn-
ingarákvæða.
Sorglegt er, að Blaðamannafélag íslands
skuli vera aðili að smíði þessa frumvarps, sem
alveg eins mætti kalla „frumvarp um takmark-
anir á upplýsingaskyldu stjórnvalda“. Verði
frumvarpið að lögum, hlýtur það að binda á
ýmsan hátt hendur blaðamanna við að afla
upplýsinga og koma þeim til almennings.
Enn sem fyrr á ráðherra að segja síðasta
orðið um, hvað séu leyndarmál og hvað ekki. í
þetta sinn er það félagsmálaráðherra og á hann
áður að ráðfæra sig við fimm manna nefnd,
skipaða af Hæstarétti og Alþingi. Sú endurbót
frá fyrra frumvarpi er minni en menn höfðu
vænzt.
í heild má segja um frumvarpið, að upp-
lýsingaskylda þess sé fremur óáþreifanleg og
fari nánast eftir mati stjórnvalda. Jafnframt er
það staðreynd, að fá stjórnvöld á Vesturlöndum
eru jafn dauðhrædd við þekkingu almennings
og íslenzk stjórnvöld.
íslenzkum embættismönnum og stjórnmála-
mönnum verður óglatt við tilhugsunina um, að
almenningur andi þeim á háls. Þeim finnst
óbærilegt að hugsa til þess skorts á vinnufriði,
að almenningur sé með nefið niðri í málum,
sem þeir hafa til meðferðar. Hér á landi ríkir
leyndarhefð í stjórnsýslu.
Sorglegt er, að nýleg lög í ýmsum ríkjum
Bandaríkjanna um upplýsingaskyldu stjórn-
valda skuli ekki hafa haft nein sjáanleg áhrif á
gerð þessa frumvarps. Var höfundum þess þó
bent á þessi lög, sem skara um margt fram úr
hliðstæðum lögum á Norðurlöndum.
Hinir bandarísku lagabálkar eru stundum
kallaðir sólskinslög, því að þeir lýsa almenningi
inn í skúmaskot stjórnmála og stjórnsýslu. í
þeim er m.a. fjallað um rétt manna til að sitja
fundi opinberra stjórna, ráða og nefnda og vera
í stóru og smáu vitni að hverju þrepi ráðagerða,
stefnumörkunar og ákvarðana hins opinbera.
Sólskinslögin stefna að endurheimt lýðræðis
fyrir opnum tjöldum. Samkvæmt þeim eru
jafnvel leynifundir til undirbúnings opnum
fundum ólöglegir og refsiverðir. Samt er
reynslan sú, að þessi lög hafa eflt traustið milli
embættismanna og stjórnmálamanna annars
vegar og almennings og blaðamanna hins
vegar.
Tower of
London 900
ára í sumar
* ............^
Vi
vinsælasti feröamannastaður í Bretlandi, en á sér
merka sögu semfangelsi, aftökustaður,
stjörnuskoðunarturn og jaf nvel dýragarður
Eitt af elztu virkjum i
Evrópu, The Tower of London,
er vinsælasti viðkomustaður
ferðamanna í Bretlandi og í ár
má enn búast við auknum
ferðamannastraumi þangað
vegna 900 ára afmælis virkis-
turnanna. Líkja má þýðingu
Tower of London við Kreml i
Moskvu. Turnarnir, þar sem
þeir gnæfa yfir ána Thames,
geyma langa sögu harma, ásta
og ýmissa undarlegra atburða.
Upprunalega hlutann af
Tower lét Vilhjálmur sigurveg-
ari, William the Conqueror,
byggja, þ.e. hvíta turninn.
Steinarnir sem notaðir voru í
turninn voru fluttir frá Caen í
Normandf. Borgarinnar • var
gætt úr turninum, í átt að ánni.
Hins merka afmælis í sumar
verður minnzt með hljómleik-
um, hermörsum, kórsöng og
leiksýningum í og umhverfis
turninn. A síðasta ári
heimsóttu meira en þrjár
milljónir ferðamanna Tower of
London og gert er ráð fyrir því
að það met verði slegið á þessu
ári.
AFTÖKUSTAÐUR
ÞJÓÐHÖFÐINGJA
í gegnum tíðina hafa margir
konungbornir menn og af aðli
verið fangelsaðir í Tower og
jafnvel líflátnir. Blóðugasta
timabilið var á miðöldum, á 15.
öld. Játvarður konungur
fimmti, sem var barn að aldri,
var ginntur inn í Tower ásamt
með bróður sinum, hertoganum
af York, þar sem þeir voru
báðir kæfðir. Skipun um
verknaðinn gaf frændi þeirra
er síðan tók við krúnunni sem
Ríkharður hinn þriðji.
Hinrik áttundi, 1491-1547, lét
fangelsa og hálshöggva tvær af
sex konum sinum í Tower, þær
önnu Boleyn og Catherinu
Howard. Hann sendi einnig Sir
Thomas More f Tower, þar sem
hann var tekinn af lífi fyrir að
neita að taka við yfirstjórn
kirkjunnar. Haft er eftir Sir
Thomas, áður en hann dó: „Ég
dey sem góður þjónn konungs,
en fyrst og fremst þjónn guðs.“
1«

EKKIER ALLT
SEM SÝNIST
Í— um byggðastefnu
og atvinnuuppbyggingu
AUDLINDANÝTING ER
AF ÖÐRUM TOGA
EN IÐNAÐUR
í grein minni í Dagblaðinu
25. jan. sl. „Auðlindaskattur er
nauðsynlegur í sjávarútvegi“
sýndi ég m.a. fram á, að um
auðlindir hafsins verði að gilda
svipuð nýtingarákvæði og um
aðrar auðlindir jarðar, eins og
olíu, skóga og námur. Eigendur
auðlindanna verða að taka
gjald af þeim, sem nýta
auðæfin, þvf söluverðmæti á
uppskerunni er miklu meira en
kostnaður við vinnsluna. Hvað
myndi gerast í Noregi t.d. ef
allir mættu ganga til skógar og
fella tré eins og þeim sýndist og
selja timbrið og eiga sjálfir
söluandvirðið? Þetta er að sjálf-
sögðu öllu skynsömu fólki ljóst.
Viðurkenning á svo einföldum
hlutum er nú stærsta pólitíska
vandamál á íslandi og rætur
vandamálsins ná til flestra
þátta íslensks efnahagslifs og
atvinnumála. Alröng atvinnu-
uppbygging og óðaverðbólga
eru meðal ávaxta vanda-
málsins.
Vissulega kann það að
virðast furðulegt eða jafnvel
fáránlegt, að nauðsynlegt skuli
vera að tyggja upp aftur og
aftur einföld undirstöðuatriði í
hagfræði, og menn velta þvi
fyrir sér, hvers vegna okkar
ágætu hagfræðingar leggja
ekki meira af mörkum í þessu
efni. Bjarni Bragi Jónsson
gerði að vísu grein fyrir
auðlindaskattshugmyndinni
fyrir nokkrum árum og dr.
Gylfi Þ. Gíslason hefur flutt
nokkur útvarpserindi um fiski-
hagfræði. A sunnudaginn 13.
febr. flutti dr. Gylfi stór-
merkilegt erindi um þjóðhags-
leg markmið á íslandi og kom
m.a. inn á nauðsyn þess, að
leyfisgjald yrði að taka af þeim,
sem veiða fisk úr sjó, til þess að
vernda auðlindir hafsins. Það
verður mikill missir að sjá af
dr. Gylfa út af Alþingi. Kristján
Friðriksson hefur tengt
auðlindaskattshugmyndina svo-
kallaðri „hagkeðjuhugmynd",
en þar er um mun víðtækara
mál að ræða, og sumt af því
orkar tvímælis einS og lokun á
heilum hafsvæðum fyrir öflug
veiðarfæri.
Stærsta ástæðan fyrir því, að
menn berja enn hausnum við
stein, er sennilega sú, að
hagsmunaaðilar í sjávarútvegi
vilja ekki láta trufla sig við sína
iðju og eru hræddir við
breytingar. Afleiðingarnar eru
þaér, að flestir helstu fisk-
stofnar landsins hafa verið of-
veiddir, kostnaður við fisk-
veiðar er allt of mikill og alvar-
lega horfir um atvinnumál
þjóðarinnar. Svo eru líka til
menn, sem hreinlega skilja
ekki samhengi hlutanna og
grípa til allra tiltækra ráða til
þess að gera málflutning fyrir
auðlindaskatti tortryggilegan.
Tvö nýleg dæmi eru um þetta.
Ölafur Á. Kristjánsson ritaði
nýlega kjallaragrein í Dag-
blaðið og Asgeir Jakobsson
skrifaði „rabb" í lesbók
Morgunblaðsins 19. feb. sl. Ég
mun byggja þessa grein upp á
greinargerð ■ fyrir þeirri
fullyrðingu minni í áður-
nefndri grein í Dagblaðinu, að í