Dagblaðið - 14.04.1978, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. APRÍL 1978.
11
Carter Bandaríkjaforseti hefur verið
gagnrýndur fvrir að hika við að koma
framleiðslu nifteindasprengja af stað,
en ákvörðun forsetans gefur honum
aukið svigrúm í samningagerð við
Sovétríkin.
Fjaðrafok
Mikið veður hefur verið gert út af
ákvörðun forsetans og hefur hann
legið undir ámæli bæði samstarfs-
manna heima fyrir og bandamanna er-
lendis. En þessi siðferðilegu rök styðja
ákvörðun forsetans. Komast verður út
úr vítahringnum og einhver verður að
stiga fyrsta skrefið.
Auk þess má spyrja: Hvað liggur á?
Það er raunar góð röksemd frá
hernaðarlegu sjónarmiði að framleiða
nifteindasprengjur, sem ætlaðar eru til
árása á skriðdrekasveitir. Með því
móti má e.t.v. draga úr eða koma í veg
fyrir árás kommúnistarikja á Vestur-
Evrópu. En sterk rök mæla einnig
gegn þessu, einnig frá hernaðarlegu
sjónarmiði. Ef nifteindasprengjur
væru í vopnabúrum vestrænna þjóða
og þær notaðar gegn innrás austur-
blokkarinnar, er hætta á að út brytist
kjarnorkustyrjöld, sem enginn réði við
og hefði eyðingu í för með sér.
En i pólitískum og heimspekilegum
rökræðum getur oft verið erfitt að
fylgja varúð.
Vestur-þýzk stjórnvöld eru og í vafr
hvort skynsamlegt sé að hafa slík vopr
i V-Þýzkalandi innan fárra áraog nota
þau á þýzku landsvæði. Þau vilja hafa
samráð við hollenzk og belgísk stjórn-
völd um dreifingu slikra sprengja. Það
er ekki ljóst hvort hægt verður að nota
niteindasprengjuna, sem nú er á
teikniborðum sérfræðinga, með á-
rangri nema skotmörkin séu í meiri
fjarlægðen lOmílur.
Moskvuför
Cyrus Vance
Þá verður einnig að taka með I
reikninginn að fyrirhuguð er för C >rus
Vance utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna til Moskvu nú seinmi'artitm
í april. Þar verður gerð tilraun til jress
að koma SALT viðræðunum af stað á
nýjan leik, þar sem fjallað verður um
takmörkun vígbúnaðarkapphlaupsins
milli stórveldanna. Það hefði þvi ekki
verið skynsamlegt að ákveða fram-
leiðslu nifteindasprengjunnar fyrir
þær viðræður né heldur hafna henni
meðöllu.
Carter var raunar ekki settur upp að
vegg með ákvörðun um það hvort
framleiða ætti sprengjuna eður ei. Það
eru mörg framleiðslustig nifteinda-
sprengjunnar og margir valkostir
hvernig og hvar á að staðsetja
sprengjurnar. Hann getur því gert
samkomulag án þess að banna fram-
leiðslu sprengjunnar en hann þarf
heldur ekki að ana að framleiðslu
hennar. Hann getur haft möguleikann
að framleiða nifteindarsprengjuna
opinn áður en Vance fer til Moskvu og
á meðan bandalagsþjóðir Banda-
Carter með Vance utanríkisráðherra,
en hann fer innan tíðar tii Moskvu til
samninga um áframhald SALT
viðræðnanna.
tilfellum NEYÐAST til að taka að
láni i opinn viðskiptareikning hjá
Seðlabankanum, þar sem Rrafist er
36% ársvaxta, sem verða i raun 40 til
45%”. Síðar segir Guðlaugur: „Nú er
mér ekki kunnugt, en ég hlýt að draga
í efa, að slíkt VAXTAOKUR þekkist
hjá nokkru SIÐMENNTUÐU
ÞJÓÐFÉLAGI.” Hér lýkur tilvitnun
en leturbreytingareru updirritaðs.
Seðlabankafjölskyldan situr ekki
aðgerðalaus undir lestri Guðlaugs
Gíslasonar. í umsögn til Alþ. vegna
bankalagafrumvarps kveður hún upp
dauðadóm yfir Útvegsbankanum. 1
dómsorði segir m.a.: „Er bankastjórn
Seðlabankans þeirrar skoðunar að
fjárhagsvandamál 'Útvegsbankans séu
þess eðlis að lausn á þeim fáist ekki
nema með gagngerum skipulags-
breytingum, þannig að ríkis-
viðskiptabönkum fækki úr þremur í
tvo.”
— Hvíl þú endanlega I friði íslands-
banki!
Feneyjakaupmenn
í Hafnarstræti?
Lesendur bókar Shakespeares um
Kaupmanninn í Feneyjum finnst þeir
hitta aftur gamlan kunningja I grein
Guðlaugs bankaráðsmanns. í eina tið
birtust með sérhverju gengisfallinu
Ijósmyndir frá blaðamannafundum
Seðlabankans.
Þar gat að lita prúðbúna
menn bersýnilega að hlúa að vaxtar-
skilyrðum hjá ofveiddum krónu-
peningi landsins. Þessi glansmynd
hefur fölnað nokkuð. 1 hennar stað
þykjast menn nú sjá móta fyrir
grófum útlinum Shylocks veðmangara
að telja silfurskildinga við flöktandi
kertaljós.
Aðstandendur og þiggjendur Út-
vegsbanka íslands eru þvi sagðir á
milli vonar og ótta, raunar steins og
sleggju: Er staða bankans í mann-
virðingastiganum nógu sterk til að
standast frekari tilboð Shylocka
Hafnarstrætis? Eða mega Útvegs-
bankamenn gjalda með pundi af eigin
holdi á skuldadegi? Hnippingar Seðla-
bankaeigenda og Utvegsbankaeigenda
benda alla vega til frekari handalög-
mála og skammt verði þvi stórra
högga á milli í miðbæjarkvosinni.
Spurningin er hvort Útvegsbankimi
standi uppréttur að leikslokuin eða
láta Feneyjakaupmcnn sér nægja að
skera stjórnendur hans og strá Seðla-
bankafólki í sárin.
Maður nokkur í Reykjavik gaf eitt
sinn út merkilegt rit um viðskipti sín
við fjármálamenn og nefndi Okur-
karlar. Afdráttarlaus skilgreining al-
þingismannsins hér að framan á gjald
skrá Seðlabanka íslands vekur |iá
spurningu hvort verkefni þess blaðs sé
að fullu lokið?
Hringekja
Þjóðbankans
Það er sagt kenna glímuskjálfta
víðaren á Útvegsbankaloftum. Maður
einn með eyrað fast við æðarslög
Landsbankans hefur sagt undir-
rituðum frá flókinni hernaðaráætlun.
Framundan eru sagðar keðjufærslur
yfirmanna á milli deilda bankans.
Einnig er sagt fyrirhugað að setja
nokkra af eldri deildarstjórum á eftir-
laun strax, þótt aldurshámarki sé
hvergi náð. Þessi eru sögð viðbrögð
Þjóðbankaeigenda við háværri gagn-
rýni á landsfrægan sofandahátt. Að
þessu sýningaratriði loknu geti þeir
þvegið hendur sinar frammi fyrir
alþjóð. „Hvert barn getur séð að við
höfum fyrirbyggt frekari bankarán og
óreiðu!”
Hreyfanleiki I starfi er vissulega
góðra gjalda verður. En á sama tíma
ætla bankastjórarnir sér sjálfum að
skjóta rótum í veldisstóla. Banka-
stjórar eru þrátt fyrir allt ekkert annað
en venjulegir ríkisstarfsmenn. Þeir eru
þó ekki krafnir um menntun, hæfni
eða kunnáttu við æviráðningu eins og
undirmenn þeirra. Þess vegna er það
þjóðinni fullkomlega sársaukalaust
þótt þeim sé sjálfum teflt á milli banka
eða annarra ríkisstofnana.
Það gæti aldrei orðið bankastjórum
annað en hollt hciínanám cða þörf
endurhæfing að vinna nokkur ár við
bæjarútgerð, ræktunarsamband eða
orkuvirkjun. Það 'crður cngum
ÁsgeirHannes
Eiríksson
manni banabiti að starfa um skeið
jafnfætis lifandi fólkinu í Iandinu.
Hinsvegar eru það hnífsstungur í bök
fjölda áreiðanlegra bankamanna að
skella eigin skuld á minni máttar.
Undirritaður hélt að þau vinnubrögð
hefðu gengið sér til húðar á loka-
dögum Nixons Bandaríkjaforseta.
Íslenzkum alþingismönnum ber að
fyrirbyggja frekari mannamun i
jiessari hringekju.
Kvöldbrask
ríkisbankanna
Landslög marka bönkum í ríkiseign
ákveðinn farveg að starfa eftir. Þeim
er alls ekki ætlað að fást við önnur
rikjanna gera upp hug sinn til
sprengjunnar.
Slóia spumingin er ekki hvað gert
verður við þ>etta ákveðna vopn, heldur
hvað gert er í málefnum vopnafram-
leiðslunnar í heild, hinni geysidýru
framleiðslu. Og hér greinir Carter
örugglega á við marga ráðgjafa sína.
Spurning um
siðferði
Carter lítur ekki eingöngu á stöð-
ugt aukna vopnaframleiðslu með
hernaðarleg og pólitisk sjónarmiö i
huga. Hann litur einnig á málið frá
siðferðislegu sjónarmiði. Hann er
fúsari en ráðamenn í varnarmálaráðu-
neyti Bandaríkjanna að taka áhættu
fyrir friðinn. Jafnvel þótt takmarka
þyrfti framleiðslu nýrra vopna til þess
að sýna vilja Bandaríkjaforseta i verki
og hvetja ráðamenn i Sovétrikjunum
til þess að gera hið sama.
Ef Sovétmenn bregðast hins vegar
við friðarvilja Carters með því að
halda vopnakapphlaupinu áfram.
verkefni en bankarekstur. Þannig er
lika óbreyttu bankafólki meinað að
stunda aukavinnu utan bankans þótt
stjórum leyfist ótakmörkuð auðsöfnun
allan sólarhringinn. Þess vegna undrar
marga að ríkisbankar skuli óáreittir
halda uppi alls óskyldum at-
vinnurekstri innan sinna veggja. Þeir
stunda greiðasölu í mötuneytum,
premiðnað og málflutning svo eitt-
hvaðsé nefnt.
Ef bankar vilja gera starfsfólki sínu
glaðan dag þá er eðlilegast að kaupa
veizlukostinn hjá veitingahúsum
landsins. Prentþörf banka er einnig
betur borgið í höndum fyrirtækja
innan þeiriui iðngrcinar heldur en í
kjöllurum bankahúsa. Hvortveggja
rekstur er ógeðfclld samkeppni við
aðframkomið einkaframtak.
Söluskattur af leyfilegri álagningu
fyrirtækjanna skilar sér þannig heldur
ekki í rikíssjóð. Landslögin kveða ekki
á um að ríkisbankar skuli gera út lög-
fræðinga til innheimtustarfa sam-
kvæmd gjaldskrá stárfandi lögmanna.
Þetta aukabrask ríkisbankanna fellur
ekki undir almenna skilgreiningu á
bankaviðskiptum og er mál að linni.
Óvíst er i hvaða atvinnugrein rikis-
bankar kunna að bera niður næst ef
Jaeir fá áframhaldandi lausan taum:
Húsbyggingum, pylsugerð eða söðla-
smíði? Það er í raun furðulegt að við-
komandi stéttarfélög skuli ekki hafa
gripið í taumana. Stjórnendur og ríkis-
bankaeigendur hafa jafnan brugðizt
hart við ef einstaklingar hafa þótt fara
inn á lögvernduð verksvið bankanna í
peningamiðlun eða gjaldeyrissölu.
Fyrir bragðið hafa menn hlotið dóma,
fésektirogfangelsun.
Grynnt á
bankaflórnum?
Landsbankaránið hefur allténd
hleypt af stað umræðum sem kunna
að draga jákvæðan dilk á eftir sér.
Þannig eru bankar allt í einu orðnir
opið umræðuefni hjá þreyttum þing-
heimi. Tillögur um sameiningu banka
og sjóða hrannast upp. Enginn hefur
þóennþá lagt til atlögu við Seðlabank-
ann og Framkvæmdastofnun ríkisins.
getur Carter gefið skipun um að fram-
leiða hvaða ný vopn sem vera skal.
Carter vill einnig að V-Þjóðverjar
viti það að ákvörðun um framleiðslu
nifteindasprengjunnar er ekki
eingöngu ákvörðun stjórnvalda i
Bandaríkjunum. Ef V-Þjóðverjar vilja
ckki hafa sprengjuna og nota hana í
sinu landi, er þýðingarlitið fyrir
Bandarikjamenn aðframleiða hana.
Það er enn margt ósagt um nift-
eindasprengjuna. en það liggur
kannski ekki eins mikið á og margir
virðast halda. Framleiðsla þessara
vopna tekur langan tíma og enn lengri
tími mun liða þar til sprengjurnar
verða komnar á sinn stað, ef það
verður þá nokkurn tíma.
Carter hefur þvi timann fyrir sér og
margt að ræða við Brezhnev forseta
Sovétrikjanna um för Vance til Sovét-
rikjanna og þá ekki síður um vopna-
sendingar og pólitískt ástand í
Miðausturlöndum og Afriku. Líklegt
er að þessi mál skipi hærri sess í huga
Bandarikjaforseta en framleiðsla
nifteindasprengjunnar.
......
Þingmaðurinn Ragnar Arnalds vill
láta afnema fáránlega bankaleynd.
Þorri bankastjórnenda hlýtur að fagna
því þjóðþrifaverki. Leyndardómurinn
hefur öðru fremur gert störf þeirra tor-
tryggileg. Mörgum þeirra er því sjálf-
sagt hugleikið að moka frá eigin
dyrum. Þó er líklegt að Skugga-
Baldar eigi lokaorðið.
Þá hleypir Eyjólfur Konráð Jónsson
þingmaður og fyrrverandi ritstjóri af
báðum hleðslum framan í Fram-
kvæmdastofnun ríkisins í Morgun-
blaðinu þann 18. marz. Stofnun þessi
er tvimælalaust einhver hvimleið-
asta ögrun kerfisins við almenna
borgara. Eyjólfur Konráð hefur áður
sýnt að hann er maður óragur við að
bretta upp skyrtuermar í sláturtið.
Áfram Eykon!
Þessar og aðrar hræringar í polli
bankaheimsins hafa fyllt okkur einfalt
fólk bjartsýni á batnandi þjóðlíf. Þó er
hvergi sopiö kálið þótt í ausuna sé
komið. Peningafjölskyldur landsins
eru engin lömb að leika við um fengi-
tímann. Framtíð margra ættliða er
ákveðin með hliðsjón af styrkleika í
gripi ættföður á viðkomandi peninga-
kassa. Þessu fólki verður ekki velt
átakalaust af jötunni á meðan krónu-
von leynist í flórnum.
Listamaður
Finansbankans
Ekki verður skilið við íslenzkan
bankaleik annó 1978 nema heilsa upp
á danskan Finansbanka. Undirritaður
vill leyfa sér að Ijúka þessum nöldur-
kabarett með saklausri ábendingu til
hönnuðar nýs tíu þúsund króna
seðils. Eftirfarandi alíslenzku heilræði
verði valið heiðurssæti framan á
væntanlegri útgáfu:
„Mér þykir ólikt gáfulegra að eiga
þessa peninga á vöxtum í erlendum
banka en að verða að skila þessu hér
og láta einhverja vitlevsinga evða
|»essu í tóma vitleysu!" — Sigmundur
Andréss'm bakarameistari i Vest-
mannaeyjum og reikningseigandi í
Finansbanken.
Ásgeir Hannes Eiriksson
verzlunarmaður.