Dagblaðið - 16.08.1978, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 16. ÁGÚST 1978.
MMBIABIB
Irýalst, óháð dagblað
'Útgefandb Dagbtoðitflíf. ■
Framkvmmdastjórl: Svainn R. EyjóKsson. RKstjóH: Jónas Kristjánsson. -
Fréttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfultriii: Haukur Haigason. Skrifstofustjóri ritstjómar
Jóhannas RaykdaL Iþróttir Halur Sknonarson. Aöstoóarfréttastjórar AtU Stainarsson og Ómar
■Vaidimarsson, Handrit Ásgrimur Pélsson.
*Blaðamann: Anna Bjámason, Asfjsir TSmasson, Bragi Sigurðsson, Dóva Stafánsdóttir, Gissur Sigurós-
son, Guómundur Magnússon, HaMur Halsson, Haigi Pétursson, Jón^s Haraldsson, ólafur Geirsson,
jÓlafur Jónssory Ragnar Lór., Ragnhaiður Kristjánsdóttir. Hönnun: Guðjón H. Páisson.
Ljósmyndir Ari Kristinsson Ami Péí Jóhannsaon, Bjamlslfur Bjamlsifsaon, Hðrður Vlhjálmsaon,
Ragnar Th. SiguMsson, Svainn Þormóðasdta. j
Skrifstofustjóri* Ólafur Eyjótfsson. Gjaidkeri: Préinn Þorieifsson. Söiustjóri: Ingvár Sveinsson. Draifing-
arstjóri: Már E.M. Haldórsson.
Ritstjóm Siðumúta 12. Afgreiðsla, éskriftadeðd, auglýslngar og skrifstófur Þveriiolti 11.
Aðalsfmi blaðsins er 27022 (10 Hnur). Áskrift 2000 kr. á ménuði innanlands. I lausasölu 100 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaðið hf. Siðumúla 12. Mynda- og piötugerð: HHmir hf. Sfðumúla 12. Prsntun
-Afvqkur hf. Skerfunni 10.
Utanþingsstjóm er út í hött
Hugmyndirnar um, að forseti Islands K
eigi senn að skipa utanþingsstjórn, eru út [
í hött. Árangurslausar tilraunir til stjórn-
armyndunar að undanförnu sanna engan \
veginn, að þingræðið hafi brugðizt.
Stjórnarkreppan er ekki meiri en við var að búast eftir
verulegar breytingar á þingstyrk flokkanna. Við slíkar
aðstæður ríkir jafnan nokkur taugaveiklun, bæði hjá
sigurvegurunum og hinum sigruðu.
Dæmi Alþýðuflokksins sýnir þetta ljóslega. Flokknum
tókst með óvenjulegum kosningamálum að efla þing-
styrk sinn úr fimm mönnum í fjórtán. Samt hefur
flokkurinn ekki nema fjórðung alþingis á sínu bandi.
Hefji slíkur flokkur stjórnarsamstarf með öðrum
flokki eða flokkum, hlýtur samstarfið að byggjast á
málamiðlun eins og endranær. Aðeins hluti kosninga-
mála flokksins nær fram að ganga.
Flokkur, sem eykur styrk sinn úr fimm þingmönnum í
fjórtán, hlýtur að krefjast verulegra áhrifa á stjórnar-
stefnuna. Samstarfsflokkar, sem beðið hafa ósigur, en
eru samt jafnstórir eða stærri Alþýðuflokknum, hljóta
að krefjast jafnréttis.
Við þetta bætist margvislegur annar vandi. Frá-
farandi stjórnarflokkar geta tæpast sætt sig við þátttöku
í nýrri ríkisstjórn með róttækri stefnubreytingu. Sú
breyting gæti litið út sem gagnrýni á fyrri störf.
Ekki er heldur unnt að ætlast til, að Alþýðuflokkur-
inn og Alþýðubandalagið finni sér samstarfsgrundvöll á
auðveldan hátt. í fyrsta lagi þurfa þeir þriðja flokkinn
með i samstarf.
í öðru lagi unnu þessir flokkar ekki sigra sína á sömu
forsendum. í kosningunum höfðuðu þeir til mismunandi
hópa. Kosningarnar voru ekki einfalt uppgjör stjórnar
og stjórnarandstöðu og ekki heldur einfalt uppgjör með
eða móti svonefndu kaupráni.
Hér hefur verið rakið dæmi Alþýðuflokksins, af því að
þar var röskunin mest. En einnig mætti taka alla hina
flokkana. Alls staðar er taugaveiklun og tregða á sam-
starfsvilja vegna snöggrar breytingar á þingstyrk.
Stjórnmálamennirnir þurfa tíma til að jafna sig.
Og kjósendur þurfa tíma til að átta sig á að breyting í
aðeins einum kosningum hefur takmarkað gildi. Tveggja
— þriggja mánaða stjórnarkreppa er skiljanleg í slíkri
stöðu.
Hitt er svo rétt, að forseti íslands átti að beita
Benedikt Gröndal og Geir Hallgrímsson meiri þrýstingi
til að fá hraðari vinnubrögð. Hægagangur síðustu
tveggja vikna er úr hófi fram.
Skipstjóri tekur sér ekki helgarfrí í brotsjóum. Sama á
að gilda um stjórnmálamann, sem er að reyna að ná
samkomulagi um stjórn á þjóðarskútu í ólgusjó. Og
leikur að formsatriðum milli helga er jafn forkastan-
legur.
Enn er engan veginn útilokað framhald núverandi
stjórnar né nýtt úthald vinstri stjórnar. Að því
frágengnu eru til möguleikar á samstarfi um minnihluta-
stjórn.
Utanþingsstjórn er skiljanleg sem tímabundin lausn í
ríkjum, þar sem flokkar eru margir og smáir. Við erum
svo heppnir að hafa aðeins fjóra þingflokka og alla stóra.
Við slíkar aðstæður hafa landsfeðurnir engan rétt á að
gefast upp á þingræðinu.
(—f--------
Sovétríkin:
Borgin er byggð
á hundrað þús-
und steinstólpum
Norílsk þar sem f rostdagamir eru
tæplega þrjú hundruð á ári
Norilsk, sem er sovésk málm-
vinnsluborg, liggur norðan við heims-
skautsbaug á Taimirskaga. I borginni,
er var stofnuð fyrir 43 árum, eru nú
173.000 íbúar. Norilsk er venjuleg
nútímaborg þó furðulegt sé, miðað við
þá breiddargráðu sem hún liggur.
í kopar- og nikkelverksmiðjunum er
bláhvítur málmurinn bræddur á hefð-
bundinn hátt. Málmgrýtið er unnið
djúpt úr iðrum jarðar með háþróuðum
sovéskum og erlendum tækjum. Þrátt
fyrir frost og hriðarbylji eru byggð
þarna ný fyrirtæki, ný íbúðarhús og
lagðir nýir vegir. Almenn samgöngu-
tæki, strætisvagnar, bílar og lestir,
ganga hvernig sem viðrar, það er
aðeins flugið, sem stundum verður
áð fresta vegna slæmra veðurskilyrða.
íbúar Norilsk stunda vinnu eða
nám við iðnaðarstofnunina eða tækni-
skóla. Börnin fara á barnaheimili,
sækja almennan skóla eða ýmsa sér-
skóla. Flest er hér líkt og í öðrum
sovéskum borgum, en öll þjónusta að
sjálfsögðu dýrari fyrir hið opinbera.
Hver fermetri velbúinnar íbúðar í
Norilsk kostar 357 rúblur samanborið
við 142 rúblur í Leningrad. Í dag eru í
borginni 2.3 milljónir fermetra nýtan-
legs gólfrýmis. ibúðum er úthlútað
ókeypis, mánaðarleiga og greiðsla fyrir
opinbera þjónustu er 1 rúbla og 65
kópekar á hverja 10 fermetra (30
kópekum meira heldur en í
Leningrad). Borgin rís yfir túndruna á
meira en 100.000 stólpum úr járn-
bentri steinsteypu. Stólpaundirstaðan
er notuð til þess að koma í veg fyrir að
hinn sifrosni jarðvegur bráðni.
Þegnar þessa lands eru orðnir
þreyttir á þvi að ekki sé tekið af fullri
festu og alvöru á alvarlegustu vanda-
málum þjóðfélagsins. Þrátt fyrir fjálg-
legar umræður um nauðsyn þess að
stemma stigu við verðbólgunni og
þrátt fyrir allar þær bráðabirgða-
plástrunaraðgerðir sem framkvæmdar
hafa verið á undanförnum árum, þá
æðir verðbólgan áfram með ógnvekj-
andi hraða, enda er kynt undir henni
með snarvitlausu vísitölukerfi og
óraunhæfri vaxtapólitik.
Frá sjónarhóli hins almenna
borgara myndi reynast erfitt að
koma húsnæði yfir fjölskylduna, sem
þó er hið almenna keppikefli, ef verð-
bólgan hjálpaði ekki til við að gera
skuldirnar vegna öflunar húsnæðisins
að engu á örfáum árum. Einnig kemst
unga fólkið fljótlega að þvi á lífsbraut-
inni að það er beinn fjárhagslegur
hagnaður af því að geta fengið að
skulda sem allra mest. Skilyrðið fyrir
því að hagnast er aðeins það, að fyrir
peningana sem fengnir eru að láni sé
fjárfest i einhverju sem hækkar með
verðlaginu, svo sem nýjum bílum,
steinkössum eða rikistryggðum
skuldabréfum.
Efnahagslíf okkar er sjúkt. Sjúk-
dómseinkennin eru m.a.: óeðlileg eftir-
spurn eftir lánum, stórkostleg verð-
bólga, af innlendum toga spunnin,
óeðlileg eftirspurn eftir beinhörðum
gjaldeyri og óeðlilega mikil fjár-
festing i þjóðhagsiega óarðbærum
framkvæmdum.
Við Islendingar stöndum nú enn á
ný frammi fyrir því að leggja til atlögu
við lausn á bráðaðkallandi efnahags-
vanda. Þessi vandi er að vísu mjög
svipaðs eðlis og allar hinar ríkisstjórn-
irnar hafa þurft að leysa á undan
þeirri sem nú tekur við. Helstu læknis-
Kjallarinn
Reynir Hugason
lyf eru eins og áður; kauplækkun,
niðurgreiðslur og gengisfelling. —
Þannig er ekki ráðist á vandamálin
sem skapa efnahagsvandann, heldur
gengur lækningin út á að lækna sjálf
sjúkdómseinkennin og hefur slikt
fram til þessa ekki þótt góð læknis-
fræði.
Hér skal nú haldið áfram að koma
með tillögur að breytingum á þjóð-
félaginu, sem áreiðanlega myndu hafa
veruleg áhrif á lif hins almenna
borgara og það sem meira er, ýmsar
þeirra miða að lausn þeirra vandamála
sem skapa verðbólguna.
Tengsl kaupgjalds
og verðlags
Gera verður nýja neyslukönnun til
þess að kanna hvernig neyslan hjá
meðalfjölskyldu skiptist á einstaka
neysluvöruliði. Sú neyslukönnun sem
framfærsluvísitalan byggir á er frá
árinu 1964 og frá þeim tíma hefur
neyslan væntanlega breyst mjög
mikið.
Gera verður nákvæma úttekt á því
hver húsnæðiskostnaðurinn er hjá
meðalfjölskyldu á' Islandi en engar
tölur eru til, hvorki hjá Hagstofu
íslands, Framkvæmdastofnun né
öðrum opinberum stofnunum er gefi
nokkra hugmynd um það hve mikil
byrði það er raunverulega fyrir meðal
fjölskyldu að koma yfir sig húsnæði
eða viðhalda því.
Hætta verður umsvifalaust að
nota þann framfærsluvísitölugrund-
völl sem í notkun hefur verið síðan
1968, af þeirri einföldu ástæðu að það
eitt að tengja launin hækkun fram:
færsluvísitölunnar, hefur í för með sér
viðbótarlaunahækkanir sem koma til
af því aðvísitalan hækkar af því að
launin hækka og siðan hækka aftur
launin af þvi að vísitalan hækkar.
Sem dæmi má nefna, ef 10%
almenn launahækkun verður í landinu
þá hækkar vísitalan um 4% en 4%
hækkun visitölunnar þýðir 1,6%
hækkun launa enn á ný, og 1,6%
hækkun launa þýðir aftur 0,64%
hækkun vísitölunnar o.s.frv. koll af
kolli.
Einnig mætti nefna dæmið um
kaffið. Ef nýr uppskerubrestur yrði á
kaffi í Brasiliu og kaffi myndi hækká
um 100% á ný, þá leiddi það til 1,6%
hækkunar á framfærsluvísitölunni,
sem mundi aftur hafa i för með sér um
0,64% hækkun á öllum launum í
landinu. — Hvaðan kemur svo grund-
völlurinn fyrir því að hækka launin'
um 0,64%. Eiga atvinnurekendur að
taka þá launahækkun á sig beint, eða
eigum við að krefjast þess að út-
flutningsvörur okkar verði hækkaðar
sem því nemur?
Pókerspil
stjórnmálanna
Greindur kunningi minn sagði mér
fyrir kosningar að ákveðin öfl innan
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar
hefðu gert með sér 12 ára samning um
framhald núverandi ríkisstjórnar.
Mér þótti þetta þá lélegur brandari en,
nú bendir margt til að þetta sé rétt.
Svo mjög sem Morgunblaðið, Ólafur
og Geir hafa lagt sig fram að spilla
viðræðum Aibýðuflokks og Alþýðu-
bandalags.
Það eru nefnilega fleiri en Pétur
Guðjónsson og Albert Guðmundsson
sem hafa átt takmarkaðan aðgang að
Morgunblaðinu. Það hefur um langt
skeið litið á Alþýðuflokkinn sem sinn
höfuðfjanda. Skulu nú nokkur dæmi
tilfærð þvi til sönnunar.
Á síðasta kjörtímabili viðreisnar var
Gylfi Þ. Gislason hundeltur af
Morgunblaðinu sem menntamálaráð-
herra og jafnvel smákrakkar æstir upp
gegn honum. Segja má að Matthías
Morgunblaðsritstjóri, Birgir
Thorlacius og nokkrir sálfræðingar
séu höfundar að þeirri hringavitleysu
í fræðslumálum sem við búum við og
er að skapa jarðveg fyrir einkaskóla á
íslandi í stórum stíl. í kosningunum
1974 klifaði Morgunblaðið á þeirri
stórlygi að kratar mundu aðhyllast
stefnu Alþýðubandalagsins í utanríkis-
málum eftir kosningar. Og i síðustu
kosningum var sama plata spiluð. Á
sjálfan kosningadaginn sprengdi
Morgunblaðið þá reykbomdu að