Dagblaðið - 30.10.1978, Síða 10

10
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 30. OKTÖBER 1978
Útgefandi: Dagblaflið hf.
Framkvœmdaatjórí: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri: Jön Birgir Pétursson. RitstjómarfuRtrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjóri rítstjómar. J6-
hannos ReykdaL íþróttir HaUur Símonarson. Aöstoflarfréttastjórar Adi Stsinarsson og Ómar ValdF
marsson. Menningarmál: Aflabteinn IngóHsson. Hnndrit Ásgrimur Páisson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurflsson, Dóra Stefánsdóttir, EBn Afcerts
dóttir, Gisnur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónssoti, HaUur Hailsson, Helgi Pétursson, Jónas Haraldsson,
Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson. Hönnun: Gufljón H. Pálsson.
Ljósmyndir: Ari Kristínsson, Ámi Páll Jóhannsson, Bjamlerfur BjamleHsson, Hörflur VUhjálmsson,
Ragnar Th. Sigurflsson, Sveinn Pormóflsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaidkeri: Práinn PorieHsson. Sökistjóri: Ingvar Sveinsson. DreHing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Siflumúla 12. Afgreiflsla, áskriftadeUd, auglýsingar og skrristofur Pverholti 11.
Aflabimi bbflsins er 27022 (10 linur). Áskrrit 2400 kr. á mánufli inrpnlands. I busasölu 120 kr. eintakifl.
Setning og umbrot Dagblaflifl hf. Siflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: HHmir hf. Slflumúto 12. Prentun:
Árvakur hf. SkeHunni 10.
Osturínn minnkar enn
Fjárlagáfrumvarpið nýja er eins og /5
önnur slík frumvörp á þessum áratug
gott dæmi um, hvernig apinn í sögunni
skipti ostinum milli músanna tveggja,
sem ekki gátu komið sér saman um
skiptinguna.
JQNAS
KRISTJANSSON
Þær báðu apann vera dómara og skipta ostinum jafnt
milli þeirra. Hann beit ostinn í tvo hluta og sá, að annar
var stærri. Til að leita jafnvægis beit hann af stærri
hlutanum og át.
Þá kom í ljós, að hlutinn, sem áður var stærri, var nú
orðinn minni. Apinn beit því og át af hinum hlutanum.
Síðan gekk þetta koll af kolli. Alltaf minnkuðu hlutarnir,
en aldrei náðist jafnvægi.
Að lokum voru hlutarnir orðnir svo litlir, að ekki
tók því að skipta þeim frekar. Apinn tók þá upp í dómara-
laun, strauk magann og hvarf, en mýsnar sátu eftir með
sárt ennið.
Ríkisvaldið situr jafnan í dómarasæti yfir atvinnu-
vegum og launafólki, sem deila um skiptingu þjóðarkök-
unnar. Ríkisvaldið þykist jafnan vera að leita jafnvægis,
sem tryggi heilbrigðan rekstur atvinnuveganna og batn-
andi lífskjör launafólks.
í hvert sinn.sem nýtt fjárlagafrumvarp lítur dagsins
ljós, sést, að dómarinn er fyrst og fremst að fita sjálfan
sig á skiptingunni. Á hverju ári dregur hann til sín stærri
hluta af þjóðarkökunni.
Afleiðingin er sú, að of lítið verður afgangs til skipt-
anna milli atvinnuvega og launafólks. Því eykst spennan
milli þeirra og ríkið fær aukna ástæðu til að setjast í
dómarasæti.
Þannig gekk í tíð vinstri stjórnarinnar, sem ríkti frá
1970—1974. Þannig gekk líka í tíð helmingaskipta-
stjórnarinnar, sem rikti frá 1974—1978. Og fyrsta fjár-
lagafrumvarp hinnar nýju vinstri stjórnar bendir til, að á
þann hátt verði áfram skipt.
Fjárlagafrumvarpið, sem lagt verður fyrir alþingi
þessa dagana, er vont frumvarp. Niðurstöðutölur þess
eru of háar. Það gerir ráð fyrir, að ríkisvaldið þenjist enn
út á kostnað skjólstæðinga sinna.
Frumvarpið gerir ráð fyrir, að ríkið auki skattheimtu
sína umfram verðbólgu. Það þýðir, að skattgreiðendur
gera meiri launakröfur til atvinnuveganna, sem gera
meiri kröfur til hækkaðs verðlags og lækkaðs gengis.
Þannig hefur vítahringurinn snúizt í átta ár með
vaxandi hraða. Þannig hefur ríkisvaldið staðið fyrir
hinni hrikalegu verðbólgu þessa tímabils. Og þannig
hefur ríkið grafið undan hornsteinum efnahagslífsins.
Upphaflega er nýja fjárlagafrumvarpið samið á vegum
Matthíasar Á. Mathiesen, fyrrum fjármálaráðherra.
Eins og venjulega mótast það af takmarkalítilli ósk-
hyggju embættismanna þeirra, sem leggja fram fjárlaga-
tillögur á sínum sviðum.
Tómas Árnason hefur ekki treyst sér til að krafsa neitt
utan af þessari óskhyggju. Hann hefur ekki heldur nennt
að hafa samráð við leiðtoga samstjórnarflokkanna um
málið, enda kannski lítið á slíku að græða.
Sjónarspil er að fylgjast með endurteknum mótmæla-
göngum þingmanna á fund ráðherra, fyrst þegar frum-
varpið fór í prentun og síðan þegar það kom úr prentun.
Þvarg þetta hefur ekki haft hin minnstu áhrif á Tómas
og kerfið. Frumvarpið heldur sinni Matthíasarmynd.
Sjónarspilið og samgönguerfiðleikarnir milli ríkis-
stjórnarflokkanna mega þó ekki skyggja á þá staðreynd,
að fjárlagafrumvarpið er vont. Með þvi er ríkisstjórnin
enn að éta ostinn almennings.
ICELANDIC
Ég held aö fáir landsmenn geri sér
grein fyrir því, hve fisksölustarfsemi
íslendinga, hérna í henni Ameríku, er
umfangsmikil og mikilvæg. Feikn
mikið hefir verið unnið, allt frá
brautryðjendastarfi Jóns Gunnars-
sonar upp úr seinna stríðinu — og
fram á þennan dag. Bæði dóttur-
fyrirtækin, Sölumiðstöðvarinnar og
Sambandsins, eru stöndug og vel rekin
og njóta þau virðingar og trausts á
fiskmarkaði hér.
Þvi ber ekki að neita, að stundum
hefir rikt afbrýði og jafnvel óvinátta
milii móðurfyrirtækjanna á Fróni sem
og einnig dætranna i USA, en nú held
ég megi segja, að friður og spekt ríki,
þótt eðlileg samkeppni á markaönum
hleypi stundum kappi í kinn. Veitist
með þessu móti visst aðhald, sem
tryggir að hæsta verð fáist á hverjum
tíma fyrir afurðirnar.
Það er þó eitt, sem valdið hefir
miklum ruglingi hér vestra meðal
viðskiptavina og annarra, sem verzla
með islenzka fiskinn. Hér er um að
ræða nöfn fyrirtækjanna og
vörumerkja þeirra. Dótturfyrirtæki
Sölumiðstöðvarinnar heitir Coldwater
(íslenzku blöðin kalla það oft Gold-
water!) Seafood Corporation og er.
aðalvörumerki þess „Icelandic”.
Fyrirtæki Sambandsins heitir nú
Iceland Seafood Corporation og notar
það vörumerkið „Samband of
Iceland.” Ruglar þetta ykkur? Hvað
þá með útlendingana?
AFHVERJU
VÍSITALAN
HEFUR BRUGÐIZT
Sjálfvirk tengsl launa og verðlags
hafa verið við lýði á íslandi siðan
1939. Allar rikisstjórnir hafa með
einum eða öðrum hætti reynt að
krukka i visitöluna og mýkja áhrif
hennar. Vísitalan hefur hins vegar
aðeins einu sinni verið tekin alfarið úr
sambandi. Það gerði Viðreisnar-
stjórnin svokallaða á árunum 1960 til
1964. Sagan sýnir að lífskjörin
versnuðu ekki og svigrúm til hag-
stjórnar jókst. Hins vegar var verka-
lýðshreyfingin tortryggin á stjórnina
og svaraði fyrir sig með því að semja
til styttri tíma.
Hins vegar má fullyrða að þó svo
vísitalan og tenging hennar við laun
framkalli bætt lifskjör þegar til
skamms tíma er litið, þá dregur hún
lífskjör niður þegar til lengri tíma er
litið. Þetta eru einfaldar staðreyndir.
Sennilegt má telja að laun hækki um
10 til 15 af hundraði 1. desember
næstkomandi hafi ekki náðst sam-
komulag um skynsamlegri skipan
mála fyrir þann tíma. Nær víst má
telja að þá fer öll hringrásin af stað
aftur, fiskverðið hækkar og siðan
gengisfelling. Við óbreyttar aðstæður
fær enginn mannlegur máttur stöðvað
þessa þróun. Þetta þýðir einfaldlega
að veröbólguhjóliö mun snúast áfram.
Félagslegar umbætur og raunveruleg
framþróun lifskjara situr á hakanum
meðan gliman um krónuna heldur
áfram. Verðbólgan gossar áfram með
sinum venjulegu einkennum: þeir
dafna sem eiga aðgang að lánsfé,
meðan hinir sem spara og ekki eiga
aðgang að lánsfénu sitja eftir.
Sagan
Við verðum að horfa á visitöluna og
notkun hennar i sögulegu samhengi.
Þegar þessu kerfi var komið á
laggirnar I upphafi síðari heims-
styrjaldar, þá taldi verkalýðs-
hreyfingin, sem einasta hafði haft
mjög takmarkaðan aðgang aðríkis-
valdinu, sig vera að glíma við fjand-
mann sinn. Þá voru lifskjör mikils
fjölda fólks við nauðþurftastig. Það
var þess vegna eðlilegt að verkalýðs
hreyfingin vildi tryggja hagsmuni um-
bjóðenda sinna gagnvart rikisvaldinu
með því að binda kaupgjald við
hækkað verðlag. Þetta var nauðvöm
þeirra sem höfðu bitra reynslu af þvi
að vera undir. Þá vógu nauðþurftir
þungt í venjulegri neyzlu, þjónusta og
„lúxus” voru hins vegar léttari á vog-
arskálunum. Siðan þetta var hefur
samfélaginu fleygt fram í hinum ytri
efnahagsmálum, og þakka skyldi þvi.
Kjarabarátta snýst ekki um nauð
þurftir i sama skilningi og húp. gerði
árið 1939. Og í Ijósi breyttra aðstæðna
er eðlilegt áð menn endurmeti grund-
vallarstjórnaraðferðir i efnahagslífi.
Visitölubinding launa orsaka. það
einfaldlega, að við fáum fleiri krónur
fvrir vinnuna sem við vinnum, síðan
hækkar þjónustan sem við kaupum
um' sama hlutfall. Þá verður dýrara
að lifa, launin hækka. Verðlag bólgnar.
Þetta er verðbólga, og samt hefur
engin verðmætaaukning átt sér stað.
Þetta væri svo sem skaðlaust, ef ekki
ættu sér stað stjórnlausar eigna-
tilfærslur i skjóli þessarar sömu
verðbólgu, þar sem fjármagn er afhent
á gjafakjörum til þeirra sem eru i
aðstöðu til þess að taka við því. Og
eina ferðina enn, þá er það ekki lág-
launafólkið i landinu sem hefur
aðstöðu til þess að hagnast á
braskinu.
Það er eðli sögunnar að umhverfi
breytist og þess vegna allar áherzlur.
Dæmi um þetta getur verið skatt-