Dagblaðið - 19.10.1979, Qupperneq 10

10
fijálst.áháðdaghlað
Útgefandi: Dagblaöið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjótfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukúr Heigason. Fróttastjóri: Omar Valdimarsson.
Skrífstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþrótt r Hallur Símonarson. Menning: Aöal«teinn Ingólfssorv Aöstoöarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit ' sqrímur Palsson.
Blaöamenn Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Atli Rúnar Halldórsson, Atíi Steinarsson, Bragi
Sigurðsson, uóra Stofónsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gissur Sigurösson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Siguröur Sverrisson.
Hönnun: Hilmar Karlsson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnleifsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Práinn Þorleifsson. Sölustjóri. Ingvar Sveinsson. Dreif
ingarstjóri: Már E. M. Halldórsson.
Ritstjórn Síöumúla 12. Afgreiösla, áskriftadeild, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11.
Áöalsimi blaðsins er 27022 (10) linur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Siöumúla 12. Mynda- og plötugerö: Hi|mir hf., Síðumúla 12. Prentun:
Arvakur hf., Skpifunni 10.
Áskríftarverð á mánuöi kr. 4000. Ve#ö í laUéásölu kr. 200 eintaK<ö.
Veiting friðarverðlauna Nóbels hefur ~
oft verið skrípaleikur. Varla hefur verið fí
unnt að skýra frá verðlaunahöfum
nema með háðsmerki. í þetta sinn hefur
norska Nóbelsnefndin þó veitt verð-
launin gamalli og góðviljaðri konu, sem
ber þau með sóma.
Kannski hefur þó munað mjóu, að Carter, forseti
Bandaríkjanna, hlyti verðlaunin í ár. Það hefði
einungis verið framhald af skrípaleik sumra fyrri ára
að veita verðlaunin forystumanni annars risaveldisins,
þótt hann kynni að sjá stundar hag í að stilla til friðar
einhvers staðar í heiminum, svo sem í Mið-Austurlönd-
um til að vernda olíuhagsmuni risaveldisins og tryggja
því aðstöðu.
í röðum verðlaunahafanna eru margir pólitískir
skúrkar.
í fyrra hlutu verðlaunin Begin, forsætisráðherra
ísraels, og Sadat, forseti Egyptalands. Tilefnið var, að
þeir höfðu slíðrað sverðin, að minnsta kosti í bili.
Örugglega var hinn gamli skæruliðaforingi, Begin, illa
fallinn til að leika hlutverk friðarpostula. Undir hans
stjórn hafa ísraelsmenn reynt að hremma það, sem þeir
hafa getað. Þeir hafa tryggt aðstöðu sína á sumum her-
teknu svæðunum og staðið í vegi fyrir, að Palestinu-
flóttamenn nái þeim rétti sínum að mega byggja eigið
land við Jórdanbakka við hlið Ísraelsríkis. Sadat og
Begin hegðuðu sér að vísu nokkuð skár en menn höfðu
vanizt í viðskiptum ríkja þeirra, en háðulegt var að
krýna þá lárviðarsveigum friðarpostula, þótt þeir sæju
sér hag í að semja um eitthvað af deilumálunum.
Árið 1973 hlutu friðarverðlaunin Le Duc Tho,
foringi víetnamskra kommúnista, og Henry Kissinger,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna. Þeir höfðu unnið sér
til frægðar að semja um lausn Víetnamstríðsins. Eftir
að þeir kumpánar höfðu um árabil haldið úti blóðug-
um hildarleik, var þá svo komið, að Bandaríkjamenn
viðurkenndu að hafa lanað stríðinu og skrifuðu undir
samning, sem fól i sér uppgjöf.
Sannarlega gerðu Bandaríkjamenn slíkt ekki með
glöðu geði. Enn eitt landssvæðið gekk úr greipum
þeirra í hendur kommúnista.
Kissinger hafði árum saman verið einn helzti stjórn-
andi þessa svívirðilega stríðs. Kissinger var aðeins
friðarpostuli, þegar það hæfði hagsmunum Bandaríkj-
anna. Hann var fyrst og fremst fulltrúi þessa risaveldis
í stöðugri baráttu við hitt risaveldið um áhrifavald.
Þessi stjórnmálarefur var illa að friðarverðlaunum
kominn.
Le Duc Tho tók völd í kommúnistaflokknum í Víet-
nam að Ho Chi Minh látnum. Undir hans forystu var
stríðsrekstur kommúnista og bandamanna þeirra að
sinu leyti jafnógeðslegur stríðsrekstri Bandaríkja-
manna. Dæmi voru um fjöldamorð í borgum Suður-
Víetnam, þegar hersveitir kommúnista náðu þeim
undir sig, Framlag Le Duc Tho til heimsfriðar var það
eitt að taka við uppgjöf Bandaríkjamanna úr hendi
Kissingers.
Atferli kommúnistastjórnarinnar eftir að hún náði
völdum í Vietnam öllu hefur verið nokkuð í sviðsljós-
inu að undanförnu. Meðal annars þekkja menn til hins
mikla landflótta alþýðu manna undan harðstjórn
víetnamskra kommúnista.
Stjórnvöld í Víetnam hafa staðið að innrás í grann-
ríkið Kampútseu og lagt það undir sig.
Þótt norska Nóbels-nefndin hafi gjarnan gert skrípa-
leik úr veitingu friðarverðlauna, ber að gleðjast, þegar
vel er gert eins og nú í ár, er móðir Teresa hefur orðið
fyrir valinu.
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 19. OKTÓBHR 1979.
Moskva hefur
snúið baki viö
Carter forseta
— hafa augljóslega ekki trú á að hann verði endurkjörinn
sem Bandaríkjaforseti
Ráðamenn í Moskvu háfa aldrei
verið ýkja hrifnir af Jimmy Carter
Bandaríkjaforseta. Hann hóf eigin-
lega forsetaferil sinn á stöðugum yfir-
lýsingum um mannréttindamál, sem
fór gifurlega í taugarnar á Sovétráða-
mönnum. Carter lét þó brátt af"
mannréttindatalinu en síðan þá hefur
hann ávallt verið litinn hornauga þar
eystra.
Það hefur líka greinilega komið í
ljós í yfirstandandi Kúbudeilu. Flestir
telja það mál þó hafa verið blásið
meira og minna upp vegna kosninga-
skjálfta ýmissa aðila í Bandarikjun-
um. Málið var þó óneitanlega mikil-
vægt fyrir Carter forseta og honum
nokkur nauðsyn á að fá í því niður-
stöðu sér í hag. Sovétmenn hefðu
getað stutt að því ef áhugi hefði verið
á. Sérfræðingar segja að mjög hægt
hefði verið fyrir þá að gefa einhverja
þá yfirlýsingu um veru sovézkra her-
manna á Kúbu sem nægt hefði Carter
til að komast þolanlega frá málinu.
En ráðamenn í Moskvu voru aldeilis
ekki á þeim buxunum. Þvert á móti
þá þybbuðust þeir við og viður-
kenndu ekki neitt af því sem Carter
og menn hans vildu hafa fyrir satt um
hvers eðlis sovézku hermennirnir á
Kúbu væru.
Sovétmenn með Gromyko hinn
gamalreynda utanríkisráðherra sinn í
fararbroddi saka Bandaríkjaforseta
um að blanda sér á óviðurkvæmileg-
an hátt i innbyrðis samskipti vina-
þjóðanna tveggja, Kúbu og Sovét-
ríkjanna. Árásir hans á málefni
þeirra og ásakanir um að á Kúbu séu
innrásarsveitir sovézkra hermanna
kalla þeir ruddalegar og taktlausar
aðgerðir.
Slíkar umsagnir eru ekki þær sem
vanalega er beitt gegn manni í dipló-
matískum samskiptum, þegar þjóð
vill halda við hann góðu sambandi.
Tæplega verða umsagnirnar kallaðar
annað en beinar árásir og segja þá
helzt um það álit sem Carter nýtur
eystra.
Sérfræðingar telja víst að ef Sovét-
menn teldu líkur á að Jimmy Carter
ætti eftir að sitja í embætti forseta
Bandaríkjanna í rúm fimm ár til við-
bótar mundu þeir ekki taka svo til
orða. Hefðu þeir þá trú er talið að
nýja Kúbudeilan hefði verið hand-
fjöduð öðruvísi af þeirra hálfu en
raun varð á. í stað þess að afskipti
Carters af deilunni hafi orðið honum
til framdráttar í komandi kosninga-
baráttu og til dæmis sýnt almenningi
i Bandaríkjunum að forseti þeirra
hefði bein í nefinu í samskiptum við
„kommana” þá rann málið út úr
höndum hans.
í því áttu Sovétmenn sinn hlut; í
stað þess að taka á málinu í ljósi
komandi kosningabaráttu Banda-
ríkjaforseta, sem ráðamönnum i
Moskvu er kunnugt um eins og
öðrum, þá lögðu þeir vopnin upp í
hendur andstæðinga Carters heima-
fyrir.
Sovétmönnum hefur tekizt að
koma Carter í þá stöðu gagnvart al-
menningi vestra að hann sé forsetinn
sem geti ekki komið sovézku herliði
frá Kúbu. Þetta er að sjálfsögðu
meira og minna rangt og engan veg-
inn hægt að telja Carter eiga þetta
álit skilið öðrum Bandaríkjaforsetum
fremur. Bæði fyrri forsetar úr Demó-
krataflokknum og Repúblikana-
flokknum hafi í raun mátt sætta sig,
við sömu niðurstöðu.
Moskvumenn eru sem sagt búnir
að komast að þeirri niðurstöðu að
Carter muni ekki sitja nema eitt kjör-
tímabil í sæti forseta í Washington.
Þess vegna sé þeim fyrir beztu að fara
þegar að undirbúa jarðveginn undir
skárra samband við arftaka hans
hver sem það verður.
Þessi afstaða ráðamanna í Sovét-
ríkjunum gefur ekki til kynna að
samskipti þeirra við Bandaríkin verði
auðveld og árangursrík hvað
varðar afvopnunarmál og aðra
mikilvæga málaflokka þann tíma
sem Carter á eftir að sitja í embætti.
Auðvitað verða Sovétmenn að
hafa það í huga að möguleikar eru á
því að Carter hljóti útnefningu sem
forsetaefni demókrata og sigri siðan í
forsetakosningunum. Þessi tvö risa-
veldi, Sovétríkin og Bandaríkin,
verða ávallt að hafa þolanleg tengsl
sín á milli ef til lengri tíma er litið. Ef
þetta yrði uppi á teningnum hafa
ráðamenn eystra greinilega hugsað
sér að leysa það vandamál á sínum
tíma.
Byggt á The Christian Srience Monitor