Dagblaðið - 20.10.1979, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 1979.
frjálst,úháð datfblað
Útgofandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfs&on. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukúr Helgason. Fréttastjóri: Omar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþrótt ' Hallur Simonarson. Menning: AöaWteinn IngóHsson. AAstoöarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrii ’ sqrímur Palsson.
Blaðamen< Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Bragi
Sigurðsson, uóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gis&ur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ólafur
Geirsson, Sigurður Sverrisson.
Hönnun: Hilmar Karlsson.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnlerfsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Pormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þráinn ÞorleHsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. DreH-
ingarstjóri: Már E. M. Halldórsson.
Ritstjórn Síðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsími blaðsins er 27022 (10) línur).
Setning og umbrot: Dagblaðið hf., Síðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hi|mir hf., Síðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., SkpHunni 10.
Áskriftarverð á mánuði kr. 4000. Ve*ð f ladeasölu kr. 200 eintatdð.
Spilaborg Hjörieifs hrunin
Sjöfn Sigurbjörnsdóttir borgarfull-
trúi og Bragi Sigurjónsson orkuráð-
herra felldu á einum fimmtudegi í síð-
ustu viku spilaborgir Hjörleifs Gutt-
ormssonar, fyrrverandi orkuráðherra.
Því er allt hans strit unnið fyrir gýg, sem
betur fer.
Síðustu mínútur valdaferilsins notaði Hjörleifur til
að skipa Rafmagnsveitum ríkisins að reisa orkuver við
Bessastaðaá sem fyrsta áfanga síðari Fljótsdalsvirkjun-
ar. Þessi ólöglega tilskipun eyðilagði um leið stuldinn á
Landsvirkjun.
Bessastaðaá er merkilegt fyrirbæri í orkusögu lands-
ins. Alþingi hafði á sínum tíma heimilað ríkisstjórninni
að reisa þar vatnslítið orkuver. Sú heimild var fáránleg
og alþingi til skammar. En sú heimild var til.
Ráðherra hafði hins vegar enga heimild til að ráðast í
virkjun Bessastaðaár sem hluta af Fljótsdalsvirkjun.
Það er nefnilega allt önnur virkjun en sú, sem alþingi
hafði heimilað, mun stærri og vatnsmeiri. Og raunar
ekki alveg eins vitlaus.
Nýju útgáfuna ætti raunar fremur að kalla Hóls-
virkjun, enda átti bara lítið brot vatnsins að koma úr
Bessastaðaá. Orkustofnun hefur tjáð sig um þessa út-
gáfu með svo skýrum hætti, að ekki verður misskilið:
,,Sá kostur er dýrari en aðrir til öflunar raforku fyrir
landsmenn.” Ennfremur: ,,Hólsvirkjun fellur ekki á
eðlilegan hátt inn sem fyrsti áfangi Fljótsdalsvirkjun-
ar.” En ráðherra tók bara ekkert mark á þessu.
Hjörleifur lét sér ekki nægja að taka ólöglega
ákvörðun í óþökk Orkustofnunar. Þar á ofan afhenti
hann verkið Rafmagnsveitum ríkisins þvert ofan í hinn
umdeilda samning um ný eignahlutföll Landsvirkjun-
ar.
Vinstri stjórnirnar hjá ríki og Reykjavíkurborg
höfðu komið sér saman um að rýra helmingseign Reyk-
víkinga í Landsvirkjun og láta Laxárvirkjun hafa
eignarhluta. Þetta átti meðal annars að bjarga fjármál-
um Kröflu.
Samkvæmt ákvæðum þessa samnings átti Lands-
virkjun að verða raunveruleg landsvirkjun með einka-
rétti á öllum umtalsverðum orkubúskap í landinu. Þar
með hefði Landsvirkjun, en ekki Rafmagnsveitur ríkis-
ins, átt að reisa spilaborg Hjörleifs við Bessastaðaá.
í Reykjavík var mikil andstaða gegn hinum nýju
áformum um Landsvirkjun. Gagnrýnendur töldu, að
með samningnum væri Reykjavík hálft í hvoru að gefa
ríkinu völdin í Landsvirkjun, öflugu fyrirtæki, sem
borgin átti einu sinni alein.
Frumhlaup Hjörleifs í andarslitrum ríkisstjórnarinn-
ar varð til þess, að Sjöfn Sigurbjörnsdóttir gerðist frá-
hverf samningnum um Landsvirkjun í atkvæðagreiðslu
í borgarstjórn. Þar með var hún komin í meirihluta
nieð Sjálfstæðisflokknum.
En svo var hinn nýi orkuráðherra, Bragi Sigurjóns-
son, ekki fyrr setztur i stólinn en hann ónýtti verk fyrir-
rennarans. Hann sagði heimildina vanta, peningana
vanta og að ekki lægi svona mikið á. Allt var þetta
laukrétt.
Þetta varð til þess, að Sjöfn snerist ekki alveg yfir til
sjálfstæðismanna, heldur sat hjá í atkvæðagreiðslunni.
Það nægði samt. Samningurinn um Landsvirkjun féll á
jöfnum atkvæðum, til heilla fyrir Reykvíkinga.
Með nýjum herrum í ríkisstjórn á næsta ári má búast
við, að enginn áhugi verði á orkuveri við Bessastaðaá
og breyttum valdahlutföllum i Landsvirkjun. Spila-
borg Hjörleifs Guttormssonar virðist því úr sögunni.
Um hvað
verður kosið?
Nú er það orðið ljóst, að íslend-
ingar standa frammi fyrir kosning-
um. Fyrsta spurningin sem þá leitar
á hugann er auðvitað, um hvað
verður kosið? Stjórnarslit ber að nú
með óvenjulegum hætti. Venjulega
ber stjórnarslit þannig að, að stjórn-
málaflokkarnir vísa ákveðnu deilu-
máli til þjóðarinnar. Þjóðin er þá
beðin um úrskurð í mikilvægu máli,
sem flokkarnir geta ekki komið sér
saman um.
Nú er þessu ekki þannig farið. Al-
þýðuflokkurinn hefur slitið stjórnar-
samstarfinu og gefur þær skýringar,
að hann sé einfaldlega óánægður,
ríkisstjórnin sé ómöguleg. Þetta
verður þeim mun illskiljanlegra sem
kratarnir hafa minna haft sig í
frammi í umræðum um efnahagsmál
í ríkisstjórninni undanfarið. Þar var
verið að fjalla um tillögur í efnahags-
málum og virtist geta orðið sam-
komulag. Alla vega var óvenju frið-
sælt.
Enginn vafi leikur á því, að stutt og
snörp kosningabarátta mun nú aðal-
lega snúast um tvennt, annars vegar
efnahagsmálin og úrræði til úrbóta
og hins vegar þetta upphlaup krat-
anna.
Tillögur í
efnahagsmálum
Umræðurnar um efnahagsmálin
munu mest snúast um þær tvær til-
lögur, sem fram hafa komið, þ.e. til-
lögur framsóknarmanna, sem þeir
hafa þegar lagt fram og hugmyndir
sjálfstæðismanna, sem reyndar eru
talsvert óljósar og vart hægt að kalla
dllögur.
Á undanförnum vikum hafa fram-'
sóknarmenn viðrað í ríkisstjórn til-
lögur sínar um hvernig bregðast skuli
við verðbólguvandanum. Efnahags-
málanefnd flokksins hefur unnið að
ítarlegri dllögugerð í þessum efnum.
Framsóknarmenn lögðu þessar til-
lögur hins vegar ekki fram í fjöl-
miðlum, heldur beint í rikisstjórn.
Ástæðan var sú, að þeir töldu meiri
líkur á samkomulagi með þeim
vinnubrögðum. Framsóknarmenn
töldu, að ef þeir legðu sínar tillögur
fram í fjölmiðlum, myndu hinir
stjórnarflokkarnir telja sig knúna til
þess að leggja einnig fram tillögur.
Þeir hefðu talið nauðsynlegt, að
þeirra tUlögur væru í veigamiklum at-
riðum öðruvísi en tillögur fram-
sóknarmanna, því ekki gætu þeir
apað eftir okkur. Þetta hefði síðan
orðið til þess, að menn hefðu staðið
uppi í ríkisstjórn með þrjár mismun-
andi tillögur og erfitt hefði orðið um
samkomulag.
Þess vegna ákváðu framsóknar-
menn að leggja sínar tíllögur beint
fram í ríkisstjórn. Með því vildu þeir
nálgast vandann af ábyrgð, þótt
áróðurslega hefði e.t.v. verið væn-
legra að kynna þessar tillögur ítarlega
í fjölmiðlum fyrst.
En strax og ljóst var, að Alþýðu-
flokkurinn hugðist rjúfa stjómar-
samstarfið, létu framsóknarmenn
bóka sínar tUlögur í ríkisstjóm og
munu vinna að því að kynna þær á
næstu vikum.
„HVERS VEGNA
HVERS VEGNA?”
í fréttum Ríkisútvarpsins 23. janú-
ar 1978 sagði á þessa leið:
,,Að undanförnu hefur heyrzt orð-
rómur um að Reykjavík væri orðin
skólabókardæmi í útlöndum —- um
vondan arkitektúr.”
Síðan segir í fréttinni frá amerískri
bók um sálarfræði hvar geti að líta
„mynd af blokkum við Kringlu-
mýrarbraut, átta blokkir i röð, og á
sömu síðu er mynd af nýstárlegu
sambýlishúsi — svokölluðu Habitat-
húsi í Montreal”. „Hjá myndunum
stendur að sumir arkitektar séu jafn-
an skapandi — frjósamir, í starfi
sínu, og spurt er hvor þessara mynda
beri ljósari vott um slika sköpun.”
Við þessa frétt útvarps hef ég ekki
enn heyrt neina athugasemd frá Arki-
tektafélaginu né öðrum og þykir það
miður. Ekki vegna hins dapurlega
dæmis heldur frekar hins, að ekki
skuli hafa verið kannaðar ástæðurn-
ar fyrir, að svo skuli komið vorum
þjóðarsóma.
Að sjálfsögðu teiknaði arkitekt
Habitat-húsið í Monireal en mér
þætti með ólíkindum að arkitektar
hafi teiknað nokkra hinna átta
blokka við Kringlumýrarbraut, hvað
þá allar.
I Lesbók Morgunblaðsins 3. marz
sl. birtist grein undir hinum ábúðar-
mikla titli: „Er ekki mál að linni?”
Þar gat að lita þær upplýsingar, í
heldur jákvæðri gagnrýnisgrein, en
nokkuð kokhraustri þó, að einungis
10% alls íbúðarhúsnæðis hér á landi
sé teiknað af arkitektum. Er sem
ágætum höfundi þyki við arkitekt af
þeim sökum, sem að sjálfsögðu er að
snúa dæminu við — að kenna af-
leiðingu .vitlausra laga um orsök
þeirra.
En þarna er kannski skýringin
fengin á myndinni i amerísku bók-
inni, og umsögninni.
Annars eru þessar upplýsingar al-
varlegrar athygli verðar.
Einnig gæti verið áhugavert að
höfundur Lesbókargreinarinnar
kannaði hversu mörg prósent af
opinberum byggingum Reykjavíkur-
borgar hafa verið teiknuð af öðrum
en arkitektum á undanförnum ára-
tugum, — og þá jafnvel hvers vegna,
og þá kannski í leiðinni einnig hversu
mörg prósent af byggingum fjár-
sterkasta blaðs landsins, hins
menningarsækna Morgunblaðs, séu
teiknuð af öðrum en arkitektum —
og einnig hvers vegna.
Og fyrst okkar ágæti Lesbókarhöf-
undur fer nú á stað i þessa rann-
sóknarblaðamennsku áannað borð—
Kjallarinn
JónHaraldsson
gæti hann ekki einnig athugað fyrr-
nefnd prósentumál byggingarmetn-
aðar hjá Búnaðarbankanum og Sam-
bandi íslenzkra samvinnufélaga. Það
gæti orðið forvitnileg lesning. Ég bíð
upplýsinga þessara i Lesbók með
eftirvæntingu.
Úr hvernig húsum var það annars,
sem menn eiga ekki að kasta grjóti —
ef þeir endilega þurfa að taka upp á
þeim ósóma?
Þá ræðir Lesbókarhöfundur hið
átakanlega skipulag Reykjavíkur
nokkuð, nefnir ofskipulag, danskan
bílskúraarkitektúr og Fossvogshverf-
ið, og þótti mér honum vel takast,
enda mér ekki allsókunnugt orðfærið
né óskylt. En heldur er seint í rassinn
gripið.
Staðið á gati
í fyrrasumar var hér á ferð er-
lendur arkitekt, prófessor og doktor í
skipulagsfræðum, sem starfar víða
um lönd. Þar kom að ég ók honum
um bæinn sem venja er og sýndi hið
markverðasta. Þegar að því kom að
ég skyldi sýna honum skipulag nýju
hverfanna okkar og arkitektúr ók ég
fyrst í Fossvoginn og staðnæmdist
Kópavogsmegin, þar sem sá yfir
byggð Fossvogshverfis.
Eftir langa hríð í þögn sneri minn
erlendi vinur sér að mér og sagði:
„Hvers vegna Jón? Hvers vegna?”
Þessu gat ég ekki svarað. Orðalaust
sneri ég bílnum og ók hið skjótasta til
Þingvalla — Krísuvíkurleiðina, svo
ekki þyrfti ég að standa aftur á gati
viðkomandi öðrum nýjum hverfum.
Eða hvernig gat ég farið að segja
honum — útlendingnum — frá því,
að í Reykjavík væri sá háttur á —
sem hvergi þekkist meðal siðaðrar
þjóða — aðskipulags- og bygginga-
verkefni borgar væru nánasl
einungis falin til úrlausnar þeim, sem
væru á einhverjum smápólitískum
flokkslínum og jafnvel i nefndum
borgar — óháð menntun, prófum.
getu eður hæfileikum, svo sem dæm
Jn sýna svo átakanlega.
Eða að hornsteinar helztu stór-
bygginga borgar og ríkis séu þaraf-
leiðandi samanklístur mannorðs-
mylsnu viðkomandi arkitekta og
ráðamanna.
Hann hefði sennilega, hvort sem
er, ekki trúað því — siðmenntaðui
fagmaðurinn.
En ég verð að segja að heldur er
tekið að syrta í álinn, ef maður þarf
að fara sjóleiðina úr Reykjavík út i
sveitir landsins, þegar í för eru kúlti-
veraðir útlenzkir kunnáttumenn.
„Rétt til þess aðstunda lækningar,
skurðlækningar, lyflækningar og
aðrar lækningar hafa: Læknar,
hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar,
meinatæknar og rekstrarverkfræð-
ingar, hver á sínu sviði svo og hand-
lagnar konur og karlar úr heilsu-
fræðibraut fjölbrautaskóía, enda
hafi viðkomandi tveggja ára starfs-
reynslu að baki. . .” ,,. . Ennfremur
getur ráðherra veitt öðrum en 1.
mgr. tekur til slík staðbundin réttindi
að fengnum meðmælum viðkomandi
heilbrigðisráðs.”
Að sjálfsögðu eru engin slik lög til
— og verða væntanlega aldrei. Því
treystí ég Læknafélagi íslands og
yfirvöldum heilbrigðismála til að
annast. Annars væri illa komið.
En hins vegar eru til önnur lög sem
ég leit nýlega, sem greinir frá í frétta-
blaði Arkitektafélags Islands, en þar
segir m.a.:
„f 12. gr. laga nr. 54 frá 1978, sem
tók gildi 1.1. 1979 segir m.a. svo:
„Rétt til að gera aðaluppdrætti og
séruppdrætti af húsum og öðrum
mannvirkjum hafa arkitektar, bygg-
ingarfræðingar, tæknifræðingar og
verkfræðingar, hver á sínu sviði, svo
og búfræðikandidatar úr tæknideild-
um búnaðarháskóla, að því er land-
búnaðarbyggingar varðar, enda hafi
viðkomandi tveggja ára starfsreynslu
að baki.”
„Enn fremur getur ráðherra veitt
öðrum en 1. mgr. tekur til slík stað-
bundin réttindi að fengnum meðmæl-
um viðkomandibyggingarnefndar.”
Og þessi lög skulu sem sagt í gildi
gengin.