Dagblaðið - 28.02.1980, Side 11

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1980.
11
eru báðir ættaðir þaðan og Obote
fyrrum forseti einnig.
Áslandið versnaði skyndilega hinn
20. janúar siðastliðinn. Þá stálu
nokkrir hermenn frá Tansaníu þrjá-
tíu kössum af bjór úr þorpi einu
skammt austur af höfuðborginni
Kampala. Reiðir þorpsbúar grýttu
þrjá hermannanna til dauða.
Fullskipuð herdeild Tansaníumanna
kom til þorpsins sömu nótt. Hand-
tóku hermennirnir og börðu alla þá
fjögur hundruð karlmenn sem þeir
fundu þar. Þrir þeirra voru siðan
skotnir til bana. Hinir voru reknir
með harðri hendi gangandi hina 25
km leið til höfuðborgarinnar.
Er skýrt var frá þessum atburðum
í Uganda Times, sem er blað i eigu
stjórnarinnar, gerði Muwanga innan-
rikisráðherra sér lítið fyrir og hand-
tók ritstjórann og lét stinga honum i
fangelsi. Hér er það aftur á móti
sem sögunni hættir að svipa til svo
margra svipaðra atburða i Afriku.
Innan þriggja vikna var ritstjórinn,
Ben-Bella llakut, frjáls maður en
innanrikisráðherrann var sendur með
fyrstu flugvél til Genf i Svisslandi til
að gegna mun áhrifaminna embætti
en áður.
Vandamál Uganda eru síður en svo
öll að baki. Verulegs óróa og of-
beldis gætir enn i afskekktum
þorpum. Herlið undir stjórn her-
foringja sem eru trúir Obote fyrrum
forseta fer enn með stjórn í
norðurhluta landsins. Efnahagslifið
er algjörlega í rúst enda hrundi það
gjörsamlega til grunna i stjórnartið
Idi Amins. Rétt eftir að honum var
steypt af stóli var áætlað að einn
milljarður dollara mundi varla duga
til að koma efnahagslífinu á réttan
kjöl aftur. Samsvarar það nærri 500
milljörðum íslenzkra króna. Tæplega
er hægt að segja að neins at-þessum
dollaramilljarði sé farið að verða vart
i Uganda, nú nærri einu ári eftir að
Amin féll.
Hinu er aftur á móti ekki að leyna
að allar tilraunir einstakra kynflokka
til að ná til sín völdum í rikinu hafa
verið barðar niður hingað til. Fullvíst
má einnig telja að samkvæmt
vinnubrögðum og venjum Nyerere
forseta Tansaníu vilji hann ekki setja
Obote vin sinn aftur til valda í
Uganda nema því aðeins að einhvers
fylgis við hann verði vart í landinu
sjálfu.
Ef þingmönnum á þjóðlega
ráðgjafarþinginu í Kampala tekst að
halda hugrekki sínu og ró nokkru
lengur getur vel verið að við eigum
eftir að sjá nýtt Uganda, sjálfstætt
ríki með einhvers konar lýðræði og
með bjarta framtíð. Fólkið i þvi landi
á það sannarlega skilið.
Með íslenzkum augum í Ameríku:
Heimur á krossgötum
j
Ég minnist þess að fyrir nokkrum
árum er ég var i lífræðitima i Verzló
að kennarinn útbýtti yfirliti yfir
stöðu heimsins með tilliti til hráefna-
magns og fólksfjölda jarðarinnar. Ég
man að útlitið var málað anzi svart,
svo svart að með áframhaldandi
hraða í fólksfjölgun var tiltölulega
stuttur tími þar til að hver maður
hafði sem svarar til 1 ferm af þurru
landi til umráða. Að sama skapi var
stuttur tími þar til að öll helztu hrá-
efni væru uppurin. í næsta tíma
færðum við skelkaðir nemendur
þetta í tal við hagfræðikennarann
sem okkur til mikils léttis sveiaði við
öllu þessu.
Verðbólga, afleiðing
auðlindaskorts?
Nú ca 5 árum seinna, staddur í
Bandarikjunum, finnst mér sem ég
lifi líffræðitimann upp á nýtt og nú
með hagfræðiviðauka er ég les
umsagnir um skýrslur eina sem gefin
er út af „Worldwatch Institute”.
Skýrslan er samin af Robert
nokkrum Fuller og ber nafnið
„Iflation, The rising cost of living on
a small planet” sem útleggst
„Verðbólga, aukinn framfærslu-
kostnaður á lítilli plánetu”. Robert
Fuller segir i þessari skýrslu að
verðbólgan í heiminum sé ekki lengur
af innri ástæðum, heldur stafi af
minnkandi auðlindum jarðar, allt frá
fæðu til oliu, og kynt sé undir verð-
bólgunni með risaaukningu í eyðslu
til hermála, of mikilli viðskiptavernd
og allt of ntikilli neyzlu sem keyrð er
áfram með auglýsingaflóði, og of
mikilli áherzlu á ráðgjöf sérhæfðra'
manna. Það er sagt í þessari skýrslu
að þjóðfélög geti ekki lengur einfald-
lega aukið framboð til að anna
Kjallarinn
Sigurbergur Bjömsson
aukinni eftirspurn, því við erum að
ná hámarki framleiðslunnar á
mörgum sviðum. Sem dæmi má
taka að þrátt fyrir stórkostlegar fjár-
festingari fiskiskipastól i heiminum
frá 1970 hafi heildar fiskveiði
minnkað. A sama tíma virðist svo
sem að framleiðsla á viði, olíu, korni
og flestum tegundum af kjöti
hafi náð hámarki nú þegar. Verð á
þessum vörum fer nú hækkandi og
verðbólga er að verða landlæg í hag-
kerfum heimsins.
Aðhætta að
fleygja f ötum
Fuller bendir á ýmsar leiðir til úr-
lausnar og bera þær keim af menntun
hans sem eðlisfræðings ig hlutleysis
stofnunarinnar sem hann vinnur
fyrir. Vill hann stjórna meira i gegn-
um venjur fólks heldur en í gegnum
peningamagn og vexti. í því
sambandi gagnrýnir hann harðlega
auglýsingaiðnaðinn fyrir að stofna til
óþarfa eyðslu svo sem að kaupa
sífellt ný föt og skipta um bíl árlega,
svo eitthvað sé nefnt. Hann segir:
„Til að ráða við verðbólguna þurfum
við að breyta háttum okkar, frá
neyzluþjóðfélagi til hlutlægrar
skiptingar ágæðum jarðarinnar.”
Venjuleg kreppa
eða hvað?
í Bandaríkjunum er verðbólgan
um 13% sem er hærra en hefur verið
í lengri tíma. Telja verður
olíukreppuna aðalorsökina en
einmitt það rennir stoðurn undir
kenningar Fullers, vegna þess að
olíukreppan er tilkomin vegna þess
að framleiðsla annar ekki eftirspurn.
Ennfremur er það stefna arabarikja
að draga heldur saman olíuútflutning
heldur en hitt. Eitt enn styður
kenningar Fullers en það er hækkun
sú á gullverði sem átt hefur sér stað
síði itu mánuði, sem líklega stafar að
hluta af því að traust á pteningum og
þar með á aukningu í þjóðar-
Iramleiðslu fer dvínandi. Fólk óttast
almennt langdregna verðbólgu og
dvinandi verðgildi peninga. Peningar
eru ekki verðtryggðir eins og kunnugt
er heldur er hagkerfinu velt áfram og
stjórnað í gegnum framboð þeirra.
Ýmislegt hefur verið reynt til að
vinna bug á verðbólgunni í Banda-
ríkjunum, þar á meðal byltingar-
kennd tilraun sem felst i þvi að
hækka lánsfjárvexti cn slíkt hefur
mikil áhrif á verðbréfamarkaðinn i
Wall Street og varð verðhrt i bar •
október sem afieiðing iyrt netndj i ■
ráðstöfunar. Ennþá er verðbólgan
tiltölulega nýtt fyrirbrigði i Banda-
ríkjunum og eru margir
áhyggjulausir, halda að þetta sé
hættulaust og muni vara stutt. Aðrir
eru svartsýnir og þykjast sjá fyrir
breytta lifnaðarhætti og halda
jafnvel að millistéttin muni þurrkast
út með áframhaldandi orkukreppu.
T.d. hafa yfir 25% af vinnufærum
mönnum beint eða óbeint atvinnu
sína af bilaiðnaðinum.
Ennþá aðrir hafa lagt til að
peningakerfinu verði gjörbreytt
þannig að innlánsbinding verði 100%
og þar með gjörbreyta útlánakerfinu
í heild. Þetta mundi færa Bandaríkin
ennþá hraðari skrefum i áf að
sósíalisku ríki, en n gum linnst sú
þróun Hegar nógu hro
ÞiÁ sem icr heiui veHð drepið á
sýnir. ■ s^iir iS ráll fyrir allt sofa
menn tkki alveg rólegir vegna
verðbólgunnar, og verið gæti að
þetta sé úrslitaorrustan, nú finnist
annaðhvort einhver undraleið út úr
vandanum eða þá að allt hrynur.
Sigurhergur Björnsson.
-
.........— - V
lega strákarnir og stelpurnar sem eru
að losna út úr skóla, þeim skóla sem
fiskikellingar og -kallar hafa greitt
fyrir þetta pakk eða hyski. Ég kalla
það pakk og hyski sem ekki getur
endurgoldið þjóð sinni í öðru en ríku-
lega launuðu starfi á Stór-Reykja-
vikursvæðinu.
Röskun á
heimilishögum
Landlæknir, Ólafur Ólafsson, er
skemmtilegur maður og ekki nóg
með það, hann er sá voðamaður að
láta sér detta í hug að félagar i
„félagi ungra lækna” starfi hver um
sig sem svarar sex mánuðum við
röskun á heimilishögum í einhverjum
ömurlegum fiskiplássum úti á landi.
Hvilík ósvífni! Hvernig getur land-
læknirinn ætlast til þess að , ,við ungu
læknarnir” förum að vinna í
einangrun og ekki nóg með það
heldur i fámennum læknishéruðum
úti á landi?
Röskun á heimilishögum er vissu-
lega sterk röksemd á pappírnum og
hana þarf vissulega að meta hátt í
launum. Því er dæmið þannig nú að
„unglæknir” sem fer til starfa i litlu
læknishéraði úti á landi, hann fær i
öllum tilfellum lúxusíbúð búna öllum
húsgögnum, hann fær gjarnan fritt
fæði, hann fær frían sima, frítt
rafmagn og frían hitunarkostnað.
Komi viðkomandi „unglæknir” með
fjölskyldu sína á staðinn er hugsan-
legt að hann greiði sjálfur fæðis-
kostnað, en ef hann skilur fjölskyld-
una (ef hann á þá slíkt) eftir heima
en situr einn við störf í hinu ömurlega
læknishéraði er trúlegast að auk alls
þess sem hann hefur frítt og áður er
nefnt sé fæðiskostnaður hans lika
ókeypis.
Kjallarinn
Krístinn Snæland
Allt það sem fram hefur komið hjá
„ungum læknum” sem rök gegn þvi
að annast litlu læknishéruðin úti á
landi, hvort sem um sjálfstæða
ákvörðun eða skyldustarf væri að
ræða, er léttvægt og ómerkilegt og
þeim til skammar.
Iðnaðarmennirnir
Vegna afstöðu þeirra liðleskja sem
kalla sig „unglækna” hef ég gert
nokkrar fyrirspurnir til iðnaðar-
manna. Þær fyrirspurnir hafa verið á
þann veg að ég hef spurt, ef einhver
staður úti á landi gæfi út þá yfirlýs-
ingu að enginn rafsuðumaður, tré-
smiður eða t.d. múrari væri á
staðnum og í óefni væri komið verk-
efnum er slíkir menn skyldu leysa af
hendi.hvaðmynduð þið þá gera? Svar
þessara manna var á einn veg: Við
myndum að sjálfsögðu mæta á
staðinn og leysa verkefnin. Liðleskj-
unum sem kalla sig „unga lækna”
skal jafnframt tjáð að þessir hópar
iðnaðarmanna setja sig ekki á háan
hest ef vantar iðnaðarmann, þá
mætir hann og þrátt fyrir slæma
aðstöðu, léleg verkfæri og skort á
leiðbeiningum frá arkitektum eða
verkfræðingum þá leysir iðnaðar-
maðurinn verkefni sitt. Þannig er í
rauninni ljóst að allar stéttir þjóð-
félagsins mæta réttmætum þörfum
landansutan „unglæknarpir”.
í sjálfsævisögu eins stórbrotnari
athafnamanna landsins eru menn
flokkaðir i menn og liðleskjur. Svo
lengi sem íslenzkir „unglæknar” láta
eitt læknishérað ósetið vegna
„röskunar á heimilishögum” eða
lítilla tekna, þá muriu þessir hæst-
launuðu þegnarþjóðfélagsinsverðaað
una þvi að ég mun að minnstá kosti
dæma þá duglausar, vanþakklátar
liðleskjur.
Undantekningar
eru til
Vissulega eru þær undantekningar
til að „unglæknar” starfi úti á landi
einir síns liðs en frekar eru það þó
„gamlir” læknar sem annast eins
manns læknishéruðin. Læknislaust
væri nú á fjörðunum milli Patreks-
fjarðar og Isafjarðar ef Kristbjörn
Tryggvason prófessor hefði ekki
hlaupið í skarðið og tekið að sér
Flateyrarlæknishérað og liklega
Þingeyrarhérað með, ef að líkum
lætur. Til fróðleiks má geta þess að
Kristbjörn er kominn á eftirlaun
(hefur lokið skyldustörfum), hann er
fjölskyldumaður og loks má geta þess
að hann er sjálfur ekki heill heilsu.
Þegar Kristbirni var boðið að búa i
ibúð fjarri læknastofunni, til þess að
draga úr ónæði, þá sagðist hann ekki
líta á það sem ónæði þótt fólk leitaði
sér lækninga. Þess má og geta að
„unglæknar” sem við var rætt töldu
ibúð fjarri lækningastofu kost, því
það minnkaði óþarfa kvabb.
Kristbjörn mun áreiðanlega kunna
mér litlar þakkir fyrir að geta sín i
þessu sambandi, en sá góði maður
verður að gjalda þess að hann sýnir
starfsbræðrum sínum fagurt for-
dæmi sem þeir þó hvorki fara eftir né
kunna honum neinar þakkir fyrir.
Þakklæti fær Kristbjörn hjá því fólki
sem hann þjónar nú og væri ella
læknislaust. Læknishérað án læknis
er læknastéttinni til skammar, sú
skömm er þó ekki sök „gömlu”
læknanna.
Flugslys
Að lokum hugleiðingar í tilefni
flugslyssins á Mosfellsheiði nýlega. I
þvi tilfelli komust læknar á slysstað
mjög fijótlega og þrátt fyrir að slysið
varð nærri Reykjavík tók allangan
tima uns allir voru komnir til byggða,
skal ekki fjölyrt nánar um þetta slys.
Setjum hins vegar svo að farþega-
flugvél í áætlunarflugi um Vestfirði
nauðlenti t. d. í Dynjandisheiði í byl
og slæmu veðri. Til þess að komast
þar á slysstað kæmu til greina vél-
sleðar frá næstu byggðum og t.d.
snjóbíll frá Flateyri, en enginn snjó-
bíll mun vera til nær. Vegna „rösk-
unar á heimilishögum” er svo liklegt
að lækni i förina þyrfti að sækja til
ísafjarðar eða Patreksfjarðar. Þessir
læknar þyrftu þá að fara tvær til
þrjár heiðar til að komast að
Dynjandisheiði.
Það þarf vitanlega ekki að fara
fleiri orðum um hve í raun ægilegt
ástand er að læknislaust skuli vera á
öllu þessu svæði. Þegar svo deilur
rísa í blöðum um það hvort sjúkra-
bíll, lögregla eða slökkvibill hafi
verið 7, 8, 9 eða 10 mínútur á vett-
vang í Breiðholti, þá verður manni
stundum hugsað til þess að margar
klukkustundir og jafnvel daga gæti
tekið að koma stórslösuðu fólki
undir læknishendur úr byggðunum
sem mynda hin litlu, tekjurýru
læknishéruð sem valda „röskun á
heimilishögum”. Að lokum,,það
skyldi þó aldrei vera að það sé
röskun á heimilishögum að vera sjó-
maðuráíslandi?
Kristinn Snæland
„Setjum svo aö farþegaflugvél í áætlunar-
flugi um Vestfíröi nauðlenti t. d. á Dynj-
andisheiöi í byl og slæmu veöri...”