Alþýðublaðið - 13.06.1969, Blaðsíða 11

pftf>r ImV M AMd'trövdlA or
Alþýðublaðið 13. júní 19f>9 11
Ivar Orgland í viSfali við Alþýðublaðíð
„Island einn
aðalþáttur-
inn í lífi
mínu"
ég upplifði á þessu líslenzkunám-
skeiði í háskóianum. Eins og ég
sagði áður, stóð námskeiðið aðeins
einn mánuð, en ég clvaldi hér á
landi í tvo mánuði um sumarið.
Þá þegar var áhugi minn farinn
að beinast að íslenzkum nútíma-
tókmenntum og ég fór að athuga
ýmislegt í því efni. Steingrímur I.
Þorsteinsson, prófessor, benti mér
þá á Stefán frá Hvítadal, sem dvaldi
í Noregi í þrjú ár, frá 1912 til
1915.
Ég fékk nú áhugá á að athuga
sambandið milli Stefáns og norskra
bókmennta. Fyrst 1 stað var ég að
hugsa um að semja ritgerð um
Stefán og skáldskap hans og nota
hana sem prófritgerð við cand.
philol próf, — eða loLapróf oni'tt,
en ég hafði áður lókið cand. mag.
prófi, og auk þess kennaraprófi. Nú,
ricgerð mín við lökaprófið var um
íslenzka ljóðagerð á 19. öld. Fjall-
aði ritgerðin um ljóðagerð íslenzkra
skálda allt frá Fjölnismönnum til
Einars Benediktssonar, að honum
meðtöldum, — eða um flest helztu
skáld 19. aldar, — en einnig fjallaði
ég nokkuð um eldri skáld í ritgerð-
inni. Síðan hélt ég áfram að viða
að mér efni um Stéfán frá Hvíta-
da'l og vinna úr því.
— Þú hc.fur gcjið út tifvií Ijóða
íslen~hra 'm'it'ufías\álda á nýitÓrsl(ti?
— F.g kom aftur hingað tiT'lahds
árið 1950. Ég fék'k þá styrk
í tvö ár frá Norske srudent-
ers mindefonds stipend og íslenzka
ríkinu. Þessi tvö ár lagði ég stund
á íslenzkt méd og bókmenntir, —
sérstaklega lagði ég stund á bók-
menn'tir. Smátt og smátt byrjaði ég
að þýða íslenzk ljóð á nýnorsku,
sem er náskyld íslenzikunni.
Arið 1952 varð ég norskur sendi-
kennari við Háskóla Islands og
gegndi því starfi til sumarsins 1960.
Ljóð Davíðs Stefánssonar gaf ég
út árið 1955. Þetta var fyrsta
íslenzka ljóðasafnið, sem ég gaf
út á nýnorshu. Það kom út hjá
Ragnari Jónssyni í Helgafelli.
Davíð Stefánsson var mjög á-
nægður með þessa bók, þegar hún
kom út. Það voru aðaliega ljé>ð eft-
ir Davíð, sem ég þýddi fyrst { stað.
Mál hans er einfált og gótt við að
eiga. Næst gaf ég úf ljóð Stefáns
frá • Hvítadai! og komu þau út hjá
Fonna-forlaginu í Osló 1958. Síðan
hafa komið út í Noregi ljóðaúrval
■fimim íslenzkra skálda á nýnorsku:
I.jóðasafn Tómasar Guðmundsson-
ar 1959, ljóða'safn Steins Steinarr
1960, úrval ljóða Hannesar Péture-
sonar 1965 og úrval Ijóða Jóhann-
esar úr Kötlum 1967 og Snorra
Hjartarsonar 1968.
Þá er bók mín „Stefán frá Hvíta-
dal og Noregur,” ddktorsritgerðin,
nú komin út hjá Det Norsike Sam-
laget í Osló. Forlagið gefur aðeins
út bækur á nýnorsku. Þass slkal getið,
a0 það gefur út stærsta almenna
tímaritið, sem gafið er út í Noregi,
— Svn og Segn, kemur það út í
15 þúsund ein'tökum og fjallar um
■bókmenntir, vísindi, þjóðfélagsmál,
n;!’-f'irufra*ði, og fleira.
Ollum þeim bókum, sem ég hef
nefnt hér á undan, fylgia ítarlegar
greinar um höfunda bókanna, og
vona ég, að þær hafi mikla þýðin'gu
sem kynning á íslenzkum bókmennt-
uni og skáldum í heimalandi mínu.
Uopihaflega var upplag bókanna
1000 eintök, en nú er það komið
uon ! 2000 eintök. Norsk kultur-
fond kaupir 1000 eintö'k og dreifir
til bó'kasafna um allt land, og er
það vel.
Arið 1962 kom bók eftir mig hjá
Menningarsióði í íslenzkri þýðingu
um Stefán frá Hvítadah Fjallar hún
um líf Stefáns og lærdómsár hans,
áðnr en hann fer til Noregs
1912. Þessi bók er undanfari ddkt-
orsritgerðarinnar. En raunverulega
má segja, að doktorsrirgerðin hefj-
ist á því, er Stefán fer utan.
— Hnernig cr do\torsritgérðin
ttpphyggð?
— Hún bvggist á 11 meginhöfl-
um. Sá ’fyrsti fiallar um Stefán í
Noregi, — um Mf og stanf hans þar
og þau áhrif, sem hann varð fyrir
frá mönnum, sem hann 'kynntist
þar.
Annar kaflinn heitir: Heima á ís-
Jandi, en þriðji kaflinn fjail'lar um
Söngva fönuman.nsins, — urn þróun
I skáldskap Stefáns, meðan hann
vann að kvæðnnum í þeirri bók;
hef ég stuðzt við handrit við samn-
ingu þessa kafla. Fjórði kaiflinn er
um útgáfu fyrstu bókar Stefáns
frá Hvítadal og móttökurnar, sem
ihún hlant.
Fimmti kaflinn er stílrannsókn.
I>nr ér gerð rannsókn á máli og sítiíl
Sönp-va förumannsins. Hef ég tekið
það fyrir, sem er einkennandi fvrir
þét'ta tímnbil: fyrst nýrómantíkina
ög síðan þá bókmenntastcfnu, sem
fy'gdi næst á eftir, en með henni
hófst mikið blómaslkeið lýriskra bók-
Á sunnudag ver Norðmaðurinn
ívar Orgland, cand. philol., fyrstu
doktorsritgerðina, siem varin er við
Háskóiia Islands um bókmenntir 20.
aldar. Ivar er jafnframt fyrsti út-
lendingurinn, sem ver doktorsrit-
gerð við Háskóla Islands. Doktors-
ritgerð Ivars Orgland fjallar um
Stefán frá Hvftadall og Noreg, og
er hún rannsókn á áhrifum þeim,
sem skáldið, Stefán frá Hvítadal,
varð fyrir í Noregi þau þrjú ár,
sem hann dvaldi þar í landi, 1912—
1915.
ívar Orgíand hefur unnið ís-
lenzkum tókmenntum mikið starf
■með þýðingum sínum á íslenzkum
ljóðnm 3 nýnorsku. Hann hetfur
gífurlegan áhuga á íslenzkum bók-
ménntum og skerfur bans til kynn-
ingar þeirra, svo og íslenzkrar
tungu. í heimalandi sínu er drjúg-
ttr orð'nn. I viðtali, sem l>ér fer á
eftir sevir ívar Orgland: „Iskind er
einn aðalþátturinn í lífi mínu og
þá einkurh að kynna íslenzikar bók-
■menntir í Noregi og váðar.“
Albvðu*blaðið hitti Iivar Orgland
að ruáli á heimili dr. Bjarna Guðna-
sonar, prófessors, í gær og átti við
(hann v’Stal um doktorsritgerðina og
Störf lvars ! þágu íslenzlkra bók-
mennta.
— Hvencrr tó\ áltugi pittn að
bcim’-t að Steláni jrá Hvítadal?
— Fg kom í fyrsta ákipti ti'l Is-
lands iun Jónsmessu'leytið árið 1948
og ték Ixá um sumarið þátít í mán-
aðar ” únskeiði í íslenzku við Hd-
skóla Triands. Við vorum ekki marg-
ír þáctíakendurnir, og var ég eini
Norð n'.’ðurinn, sem tók þátt ! því.
Hins v“p,’r man ég. að fiórir Sviar
Og tveir Frakkar tóku þátt i nám-
sfkéið'P.’i. Aða'lkennarinn var Sveinn
fiergsveinsson, en fleiri kennarar
fluttu fyrirlestra, m. a. próféssor
Sigurður Nordal, sem talaði um
gömlu bóikmenntirnar. Þetta var allt
jnýtt, spennandi og skemmtilegt, sern
Viðtal við ívar Org-
land m doklorsrit-
gerð hans. Húner
fyrsla doktorsril-
gerðln, lögð fram
við Háskéla íslands,
sem fjallar um hék-
menntir 20. aldar.
menn.ta í Noregi með Heriman
Wildenvey, Olaf Bull, Arnulf Över-
land og fleiri í broddi fylkingar.
Stéflán yrkir undir áhrifum beggja
þessara tókmenmtastefna. Það má
sjá greini'lega þróun ! skáldskap
hans á þessurn tima.
'I kvæðunum, þar sem hanii kem-
ur frarn sem förumaður, þar er
hann aðallega í ætt við Wildenvev
og lærimeistara hans, Hamsun. —•
Þetta er skemmtilegur þáttur í við-
fangsefni ni'ínu.
í sjötta kaflanum er fjal'lað unt
skáldskap í Danmörku og SvíþjócS
á sama tíma. Stefán hefur eiginlega
ekki orðið fyrir nein.um veruilegum
áhrifum frá bókmenntum þessara
þjóða, þó að hann sé reyndar skyld-
ur Viggo Stuékenberg í Dawmörku
og Gustav Fröding ! Svíþjóð.
Sjöundi kaflinn fjallar um skyld- .
Jeika Stefáns frá Hvftadal við norSk
skálld. Til eru varðveitt tvö 'kvæði
eftir Stefán, sem han.n orti á danSk- .
norsku máli, en hann átti á sínunt
tíma handrit að hei'lli. 'ljóða'bók á
dansk-norsku máli, en þetta hand- ;
rit eyðilagði hann, þegar hann hélt
að hann myndi deyja þá og þegar.
ÞeSsi tvö kvæði fjalila um sjú'kdóm
'hans og eru þau nokkuð rómantísfc
í anda. Bæði þessi kvæði eru birt i
dóktorsri tgerði n n i.
Attundi kafli ricgerðarinnar fjall-
ar um rím í íslenz'kum skáldskap
og frjál'sari meðferð á þyí, þegar
fram ! sa*kir. I Sön'gvum förumanns-
ins verður meðferð Stefáns á rírni
frjálslegri og notar han.n þar minna
fast r!m.
I. níunda kafla er fja'llað uin'
hrynjandi ! skáldrikap og sýnt fram
á norsk á'hrif í þvi efni á skáldskaj’
Stefán’s frá Hvítada'l.
Tíundi kaflinn fjallar um þróun
í sk.íTdsikap Stefáns eftir að Söngv-
ar förumannrins komu út, og haldið
er áfrarn að fjaj'la um áhrif norskra
’bóknaenn'ta á Stefán, en bá taka þau
að dvína. I ellefta kaflla er sýnd
niðurstaða rannsóknarinnar í heild;
fvrst er litið til baka yifir verkið, em
'síðan rætt um ólfkt á'lit manna á
Stefáni og skálds'kap hans.
Því næst kefnur ítarlegur viðbæt-
ir. 1 honum kernur fram m. a. rit-
handarsýniíihorn og ’skrá vfir
skandinavis'kar bækur, sem Stefátt
'lét-eftir sig, er hann lézt, en, þvf-
miður eru sumar þessar bækur nú
gilataðar. Þá er þar að finna yfir'Jit
yfir a'llt það, sem birzt hefur eftir
Sté'íán frá Hvítadal, sýnislhorn bréfa
’Ská'ld -ins ti! vina og ættinigja og
nák'væm skrá yfir nöfn a'llra þeirra,
sem minnzt er á í ritgerðinni. Alls
er bókin 322 b'Iaðsíður að viðbætt-
ium nokkrum myndasíðum.
— Þtí hejur \cnnt íslenz\u 1
Norcgi?
— Síðan 1962 eru haldin í Noregt
namskeið í íslenzku á lwerju sumrt
og hafa menntaskólakennarar tekið
þátt í þeim, en nú er kennd íslenzka
við um tuttugu nors'ka mennta-
skcSla.
Að lokum sagði ívar Orgland, að
þegar hann kom hingað lil lands í
fyrsta sikipti, hefði prcSfessor Magn-
ús Olsen sagt: Ef þú ferð þangað
einu sinni, langar þig a'Etaf að fara
þangað aftilr." Og ívar Orgland
bætti við: — ísland er einn aðaJ-
þátturinn ! Hfi mínu og þá séráiafö
llega það starf mitt að kynna ís-
lenzkar bókmenntir í Noregi og
víðar. — HF.H.