Frjáls verslun - 20.06.1948, Blaðsíða 9
þá kæmi þa'ð í Ijós, að þegar beinar vöruábyrgðir þeirra væru
reiknaöar með, væri aðstaða bankanna sú gagnvart útlönd-
um, að þeir væru tæþum 10 millj. kr. undir núlli í erlenduin
gjaldeyri, þ. e. a. s. skulduðu þá upphæð í erlendum gjald-
eyri. Inneignir þeirra væru 38,3 millj. kr., en ábyrgðir 48,2
millj. kr. En auk þess lægju í bönkunum veitt leyfi og'inn-
heimtur, sem ekki hefði verið fullnægt, en væru raunverulega
skuldbindingar, sem greiða yrði af gjaldeyri áitsins. Inn-
heimtur í Landsbankanum væru nú upp undir 11 millj. kr.,
dollaraleyfi óafgreidd hátt á 6. millj. kr., önnur leyfi yfir 3
millj. kr., eð'a samtals um 20 millj. kr. Auk þess mætti telja
erlend lán fyrir vörum, sem að öðrum kosti hefðu verið borg-
aðar og krafizt yfirfærslu, en næmi um 20 millj. kr. Mundi
vera óhætt að segja, ef að allt væri gert upp, þá væri hall-
inn á gjaldeyrisverzluninni nú upp undir 50 millj. kr. En
þetta væri aðeins dökka hliðin á þessum málum. Á þeim væri
einnig til bjartari hlið. í landinu væru nú geysimiklar vöru-
birgðir óseldar, eða óútfluttar og ógreiddar, þannig, ef að allt
væri með felldu, ætti gjaldeyrisaðstaðan að jafnast. Fiskur-
inn, sem seldur hefur verið til Þýzkalands, væri einnig ógreidd-
ur, en tekjurnar af honum ættu að vera orðnar fullar 6 mill.
kr., lýsi til Þýzkalands yfir 12 millj. kr., lýsi, sem væntan-
lega fer til Finnlands fyrir um 6 millj. kr., lýsi, sem vonandi
selst til Ameríku fyrir fullar 10 millj. kr. Ennfremur selt til
Ameriku þorskalýsi fyrir um 5 millj. kr. Samtals mundi verð-
mæti þessarar útflutningsvöru vera um 40 millj. kr. Auk
þess lægi hér hraðfrystur fiskur fyrir um 24 millj. kr. Þessu
næst vék ræðumaður að lánsfjárörðugleikunum innanlands,
sem stundum vildu gleymast, vegna gjaldeyrisörðugleikanna
út á við. Sparisjóðsdeild Landsbankans, sem að jafnaði hefði
átt inni stórfé hjá Seðlabankanum, skuldaði nú háar upp-
hæðir. Væri sú skuld i dag 82,2 millj. kr. Það ætti einnig
sinn þátt í erfiðleikum Landsbankans, hve gífurlegt fé væri
bundið hjá ríkinu og stofnunum, sem að ýmist væru beinar
ríkisstofnanir eða á vegum hins opinbera. Þannig væri skuld
sjálfs rikissjóðs við bankann 60 millj. kr., annarra ríkisstofn-
ana 32,7 millj. kr., Síldarverksm. ríkisins, stofnlán 32,0 millj.
kr., Síldarverksm. ríkisins, rekstrarlán, 54,6 millj. kr., sam-
tals 179,3 millj. kr. Þá lægi deildin með verðbréf upp á 97
millj. kr. Þetta og fleira gerði starfsemi bankans stórum
erfiðari.
ÚTRÝMA ÞARF ORSÖKUM HAFTANNA.
Magnús Jónsson lauk máli sínu með því að segja, að hann
hefði aldrei trúað því, að hann ætti eftir að komast í þá að-
stöðu, að verða að beita sér fyrir haftapólitík. En jafnvel þeir,
sem ynnu frjálsri verzlun, hlytu að fallast á, að með núver-
andi ástandi innanlands og utan, krefðist heilbrigð skynsemi
þess, að höftum yrði beitt, þar til að unnt yrði að útrýma
orsökum þeirra. Þær orsakir væru, mikil dýrtíð í landinu og
fölsk kaupgeta innanlands, sem væri í ósamræmi við verðlag
viðskiptaþjóða okkar. Hann kvað§t frá upphafi hafa litið svo á,
að höfuð hlutverk Fjárhagsráðs væri að beina öllum kröftum
þjóðarinnar að því, að auka arðberandi atvinnufyrirtæki, en
neita sér um hverskonar óþarfa. í öðru lagi, að kappkosta að
komast sem næst kaupmáttar-jafngengi við helztu viðskipta-
lönd okkar, hvort sem það yrði gert með niðurfærslu á inn-
lendum kostnaði, gengisbreytingu eða mörgum ráðstöfum sam-
tímis. í þriðja lagi væri það hlutverk Fjárhagsráðs að koma
því skipulagi á vinnuna í landinu, að framboð og eftirspurn
nálgist jafnvægi, að vinnuaflið beinist að framleiðslunni og
að komið yrði í veg fyrir atvinnuleysi.
Útdráttur úr rœðu
EMILS JÓNSSONAR,
viðskiptamálaráðherra,
fluttri á aðalfundi
V erzlunarráðsins.
Yfirlit yfir
viðskiptareksturinn
á þessu ári
Þegar ég fyrir ári síðan flutti hér ræðu á fundi Verzlunar-
ráðs Islands, var okkur ljóst, að gjaldeyriseignum þjóðarinnav
hafði að mestu verið ráðstafað, sagði ráðherrann. Þá var tvennt
til. í fyrsta lagi að láta sér nægja þann gjaldeyri, sem þjóðin
aflaði sér, og eyða ekki meiru en því, sem hún gæti keypt
fyrir hann. Eða í öðru lagi, að safna skuldum erlendis. En
stefnt hefur verið að því að stofna ekki til erlendra skulda.
Við það hafa allar ráðstafanir rikisstjórnarinnar og Fjárhags-
ráðs síðan miðast. Fundur kaupsýslumanna á s. 1. vetri hefði
verið á sömu skoðun. Erlend lán hefðu heldur ekki verið tekin.
Kvaðst ráðherrann í því sambandi ekki telja skyndilán, sem
greidd hefðu verið upp. Nú væri hinsvegar unnið að undir-
búningi gjaldeyrisláns til ákveðinna framkvæmda.
ÚTFLUTNINGSÁÆTLUN.
Ráðherrann kvað nauðsynlegt að gera sér grein fyrir, hversu
háa upphæð þjóðin hefði til ráðstöfunar í erlendum gjald-
eyri og hvernig henni skyldi varið. Um s. 1. áramót hefði út-
flutningur landsmanna á þessu ári verið áætlaður um 400
millj. kr. í maí hefði áætlunin verið endurskoðuð samkvæmt
upplýsingum um • vetrarvertíð, viðskiptasamninga o. fl. En
margir liðir henúar væru óvissir. T. d. væri tekjur af sölu
síldarafurða áætlaðar 187 millj. kr. eða m. ö. o. sem næst
helmingur útflutningsverðmætisins. Það ylti því á miklu, hver
útkoman yrði á síldveiðunum. Nokkur bót væri það þó, að hluti
af andvirði síldarafurðanna hefði þegar verið aflað, þ. e. e. s.
fyrir vetrarsíldina. Við það yrði óvissan nokkuð minni. Ég
álít, sagði ráðherrann, að útflutningsáætlunin sé ekki óvarleg.
í meðalári ætti hún að standast. Við endurskoðun hennar hef-
ur ein skekkja verið lagfærð. Upprunalega hafði verið gert
ráð fyrir 25 þús. tonnum af saltfiski. Auðsætt væri, að fram-
leiðslan yrði aðeins brot af því. Hún hefur verið lækkuð
niður í 9 þús. tonn. Niðurstöðutala útflutningsáætlunarinnar
væri 406,5 millj. kr.
INNFLUTNINGURINN.
Þá er að líta á hina hlið málsins, innflutninginn og þá á-
ætlun, sem gerð liefur verið um hann. Samkvæmt henni hefðu
duldu greiðslurnar, þ. e. a. s. þær greiðslur, sem ekki ganga
til kaupa á vörum, verði áætlaðar 80 millj.. kr. Hæstu liðir
hennar væru útgjöld vegna skipaleigu 37,5 millj. kr., skipa-
viðgerðir 6 millj. kr., námskostnaður um 6 millj. kr., kostnað-
FRJÁLS VERZLUN
133