Frjáls verslun - 01.12.1953, Blaðsíða 14

1) að hafa mikil viðskipti (ekki hefur mér þó tek-
izt að komast nákvæmlega að raun um, við hve mikia
árlega veltu er miðað);
2) að vinna sameiginlega að bókhaldi, afhendingu
vara og innkaupum, jafnhliða nokkuð sjálfstæðum
deildum;
3) að selja margvíslegar vörutegundir, þar á meðal
tilbúinn fatnað, vefnaðarvöru og alla nauðsynlegustu
hluti til heimilisnota;
4) að vera staðsett í verzlunarhverfum borga:
5) að veita ýmis konar þjónustu;
Auk þessa koma vöruhúsin oft í stað heildsala, þar
eð þau gera yfirleitt mikil innkaup í einu hjá fram-
leiðendum, og framleiða jafnvel sjálf nokkrar einfald-
ar vörutegundir.
Þá er að athuga helztu ástæður, sem leitt hafa til
stofnunar hinna miklu vöruhúsa og þeirrar þróunar,
sem valdið hefur því, að ýmsar verzlanir hafa stækk-
að svo mikið, að þær eru taldar til þeirra.
Við aðal verzlunargötur í stórborgum (en á öðrum
stöðum finnast vöruhúsin yfirleitt ekki) eru lóðir geysi
dýrar. Hefur því verið tilhneiging í þá átt að byggja
há hús á slíkum stöðum, sums staðar mjög há. En
reyr.slan hefur sýnt, að venjulegar verzlanir þrífast
ekki nema á 1. hæðinni. Nokkrar sérverzlanir eru
stundum á annarri hæð, en með misjöfnum árangri. Sé
um vöruhús að ræða gegnir allt öðru máli. Fólk fer
frá einni deild til annarrar og milli hæða og er þó
ávallt í sama húsinu, sömu verzluninni. Víðast hvar
eru lyftur og sjálfvirkir rafmagnsstigar.
Á göngu sinni í leit að ákveðinni deild fer viðskipta-
vinurinn oftast í gegnum fjölmargar aðrar deildir og
leiðir þetta eigi ósjaldan til kaupa á ýmsum vörum auk
þeirra, sem viðskiptavinurinn var sérstaklega að leita
að í það skiptið. Niðurröðun deildanna í þessum
stóru húsum er vandlega hugsuð, og reynt er að hafa
þær deildir saman, sem ætla má að styðji söluna hjá
hver annarri.
Ein helzta ástæðan fyrir myndun vöruhúsanna er
möguleikinn á kerfisbundinni notkun á bylgjuhreyf-
ingum í sölu, eftir árstíðum. Gefur þetta jafnari tekj-
ur, sem er ákaflega mikilvægt í allri verzlun, og einn-
ig er hægt að nýta betur húsnæði og starfsfólk. Oft
eru látnar liggja saman deildir, sem hafa mismunandi
sölu eftir árstíðum, og má þá minnka þær nokkuð og
stækka eftir því, sem á stendur. All stórt húsnæði er
oft haft, t.d. í kjallaranum, þar sem stöðugt eru út-
sölur eða gefinn afsláttur á sölu, og er það nýtt fyrir
hinar ýmsu vörutegundir, eftir því sem henta þvkir.
Vefnaðarvörurnar mynda grundvöllinn í nær öllum
vöruhúsum, en auk þess leggja þau áherzlu á að selja
sem flest af því, sem þarf til heimilisnota. Mjög mis-
jafnt er þó, hve langt þetta gengur. Má sem dæmi
nefna, að ekkert af vöruhúsum Kaupmannahafnar sel-
ur matvæli. Hin stærstu, sem telja milljónir íbúa,
selja allt milli himins og jarðar, t.d. bíla, antik-muni,
lifandi dýr og blóm, auk allra nayðsynjavara, ætra og
óætra. Og þjónustan getur verið á ótrúlegustu sviðum,
svo sem umsjón með greftrunum, bílaleiga og farmiða-
sala, svo eitthvað sé nefnt.
Því sagði sagan um Warenhaus W'ertheim í Berlín,
að menn gætu farið þangað inn nýfæddir og alls-
naktir, en farið út nokkru síðar fullorðnir, alklæddir,
kvongaðir og í fastri stöðu, já og jafnvel margra barna
feður.
Eins og bent hefur verið á, er einn aðal kostur vöru-
húsanna, frá sjónarmiði kaupandans, að í sama húsinu
má fullnægja ólíkustu þörfum. En sú staðreynd, að
hverju mannsbarni í borginni, og jafnvel landshlutan-
um, er kunnugt um þessi stóru fyrirtæki, á sinn mikla
þátt í sölunni. Þegar vissum hundraðshluta af árlegri
veltu er varið til auglýsinga, þá er um að ræða gífur-
lega fjárhæð á mælikvarða smærri fyrirtækja. Að vísu
er stundum talað um, að auglýsingar geti verið svo
miklar, að þær fari að hafa öfug áhrif, en þetta mun
ekki eiga við um vöruhúsin, því það eru alltaf nýjar
og nýjar vörur, sem þau auglýsa. 1 hverri auglýsingu
minna þau þó jafnframt á tilveru sína, og þannig helzt
stöðugt í huga viðskiptavinanna skýr mynd af hinu
mikla vöruúrvali.
Það er fleira en vöruúrvalið og hin almenna vitneskja
um það, sem dregur fólk hvaðanæva að til vöruhús-
anna. Byggingarnar sjálfar eru stórar, stundum mjög
stórar og glæsilegar, einkum þegar inn er komið. And-
dyrin ná stundum gegnum margar hæðir og eru
skreytt á ýmsa vegu. Og stóru afgreiðslusalirnir (því
oft eru engin skilrúm milli deilda) hafa mikið aðdrátt-
arafl. Þar er ys og þys og fólk gengur um og skoðar.
Jafnvel þótt hugmynd sumra sé aðallega sú að sýna
sig og sjá aðra, þá eykur mannfjöldinn á fjölbreytn-
ina, og því skyldi þá fólk ekki gera innkaupin, þar sem
skemmtilegt er að vera, ef auk þess má komast að hag-
kvæmum kjörum.
Þreytandi er að vera á sífelldu rölti og húsmóðirin
vill gjarnan skoða margt, þegar hún á annað borð er
búin að týgja sig til innkaupa í miðborginni; þá taka
við veitingasalir vöruhúsanna, setustofur og jafnvel
lestrarherbergi. Veitingasalirnir eru eðlilega fyrst og
fremst kaffisölur. Sum vöruhús hafa sérstök barnaher-
bergi með gæzlukonum og fjölda leikfanga, og geta
mæður skilið þar eftir bötn sín, gegn vægu gjaldi,
meðan þær gera innkaup.
110
FRJÁLS VERZLUN