Frjáls verslun - 01.12.1953, Blaðsíða 16

því ákafir framleiðendur og heildsalar bjóða yfir-
leitt niður hver fyrir öðrum til að geta selt vöruhús-
unum, sem þykja ágætir viðskiptavinir.
Mörg vöruhúsanna selja alls konar vörur undir eig-
in merki, þótt þau séu ekki framleiðendur þeirra.
Stundum eru reknar heildsölur í sambandi við vöru-
húsin og eftir að hafa fullnægt eigin þörfum, hafa
þær selt hverjum, sem hafa vildi. Ekki hefur þessi
starfsemi gengið sérstaklega vel og veldur einkum
tregða venjulegra smásala að skipta mikið við þess-
ar heildsölur. Segir þar hörð samkeppni greinilega til
sín,
Til undantekningar telst það, að vöruhúsið sé ekki
raunverulegur eigandi allra deildanna, heldur séu það
einhverjir utanaðkomandi aðilar, sem reka ákveðna
deild fyrir eigin reikning, en auðvitað í nauðsynlegu
sambandi og undir yfirstjórn aðal fyrirtækisins. Nokk-
uð snemma gerði Macy of New York samning við
heildsala nokkurn um, að hann ræki í vöruhúsinu
silfur- og glervörudeildir. Þetta fyrirkomulag virtist
gefast vel, en endaði nú reyndar þannig, nokkrum ár-
um eftir dauða Rowland Macy, stofnanda fyrirtækis-
ins, að eigendur silfur og glervörudeildanna náðu
undir sig öllu vöruhúsinu.
Yfirleitt er heildarsala vöruhúsanna ekki nema lítill
hluti smásöluverzlunarinnar, frá t.d. 3—4% í Dan-
mörku upp í 15—16% í Bandaríkjunum. En þess ber
að gæta, að þessi samanburður er miðaður við smá-
söluverzlunina í löndunum sem heild, en vöruhúsin eru
aðeins staðsett í stórborgum og verður hlutur þeirra
þar því mun stærri.
I Bandaríkjunum hefur vöruhúsunum gengið frekar
erfiðlega á síðustu árum að halda hlutfallstölu sinni
af heildarsölu smásöluverzlana, þótt ,,absolut“ sala
þeirra hafi síður en svo dregizt saman. Þessu veldur
hörð samkeppni við keðjuverzlanir og hinar nýju stór-
verzlanir (sem oft er lauslegt samband margra
smærri), er hafa risið upp í úthverfum borga. Og
minna má á erfiðleikana við að huga að hverjum ein-
stökum viðskiptavini, sem er annmarki, sem ávallt
hefur fylgt stórverzlunum.
Fyrir hinn almenna kaupanda, hefur mikil sam-
keppni vöruhúsanna við aðrar smásöluverzlanir verið
mikilvæg, og einnig hafa þau oft fitjað upp á nýrri
tegund af þjónustu, sem aðrir hafa svo revnt að líkja
eftir.
Til að gefa nokkra hugmynd um, hve sum þessara
vöruhúsa geta orðið stór, þá segir í sænskum heimild-
um, að þau stærstu þar í landi selji fyrir nokkra tugi
milljóna sænskra króna árlega, en í nokkrum stórum
löndum geti þetta skipt hundruðum milljóna sænskra
króna. Einnig má geta þess, að í Harrod’s í Lundún-
um vinna yfir 4 þús. manns. En hér er auðvitað verið
að miða við þau lang stærstu, og fjölda vöruhúsa er
að finna í meðalstórum borgum, og eru þau hús mun
minni í sniðinu.
Sum vöruhús hafa í sambandi við starfsemi sína, það
sem kalla mætti póst-pantana eða póstkröfu viðskipti
(mail-order-business). Eru þá sendar út vöruskrár með
myndum og nákvæmum lýsingum á því, sem á boð-
stólum er. Gera viðskiptavi'nirnir síðan pantanir sín-
ar samkvæmt því. Einkum er þetta notað af fólki í
dreifbýlinu. Þelta fyrirkomulag er vel þekkt, t. d. í
Bandaríkjunum og Svíþjóð, og jafnvel hér á landi í
gamla daga, þegar gjaldeyrisverzlunin þurfti ekki að
fara í gegnum nefndir og ráð, keypti margur íslend-
ingurinn ýmsa smáhluti frá París með þessu móti.
i.
’ ‘ ' I
Eftir allt þetta tal um stór og glæsileg vöruhús í
nágrannalöndunum er ekki nema eðlilegt, að menn
•fari að hugsa um, hvort ætla megi, að slíkt fyrirtæki
muni rísa uj)p á Islandi í náinni framtíð. Eins og í svo
mörgu öðru skapar fólksfæðin hér á landi okkur al-
gjöra sérstöðu.
Af eðlilegum orsökum er Reykjavík eini staðurinn,
sem kemur til greina með að staðsetja slíkt fyrir-
tæki. Talað hefur verið um, að vöruhúsin séu nær
eingöngu í stórborgum. Nú er borg ekki talinn stór-
borg, fyrr en hún hefur a.m.k. 100 þús. íbúa. Reykja-
vík á nokkuð langt í land með að uj)j)fylla það skil-
yrði, en hér bætist að vísu við, að höfuðborgin er
eins konar verzlunarmiðstöð fyrir bæði Suður- og
Suð-Vesturland. Eins og bent hefur verið á geta vöru-
húsin verið af ýmsum stærðum og má telja all lík-
legt, að hér gæti þrifist eitt af minni gerðinni, enda
fer kaupmáttur íbúa einnar borgar ekki eingöngu eft-
ir höfðalölunni.
Hefur heyrzt, að fleiri en einn aðili hefðu áhuga
fyrir málinu, hvað sem úr framkvæmdum verður í
bráð.
En ef koma á upp litlu vöruhúsi, er sú hætta fyrir
hendi, að þar muni skorta ýmislegt af því, sem talað
hefur verið um, sem aðdráttarafl að þessum tegundum
verzlana, svo sem fjöldi deilda, íburðarmikið húsnæði
og ýmis sérstök tegund af þjónuslu.
Hvað sem því viðvíkur, þá gæti fvrirtæki, sem í
milljónaborgunum slæði á takmörkum þess að vera
kallað vöruhús, gert verzlunarhættina fjölbreyttari í
landi okkar, og grundvöllur þess yrði æ traustari eftir
því, sem fólkinu fjölgar og almenn hagsæld eykst, En
við höfum fyllstu ástæðu til að ætla, að svo vel muni
fara.
112
FRJÁLS VERZLUN