Frjáls verslun - 01.12.1953, Blaðsíða 25

áttu heima vestan Hvítár, landveg niður í Borgarnes
og niður á klappirnar að austanverðu., og voru svo
sóttir af skipinu. Áttu skipverjar að hafa nákvæmar
gætur á því, að sveitamenn væru strax sóttir, því væri
það ekki, mátti alltaf búast við, að þeir, sem höfðu
svonefnd lausakaup, en það var einhleypt fólk með
dálítinn ullarlagð meðferðis, færi til keppinautsins.
Fyrsta árið, sem ég var á spekulantstúr, leið mér veru-
lega illa, og var það hæð minni að kenna. Búðin var
í afturlestinni, en af því skipið var lítil jagt, var afar
lágt til loftsins, en ég var orðinn æði langur þá, og
gat ég því ekki staðið uppréttur nema miBi bita, en
nú hittist svo óheppilega á, að búðarborðið var rétt
fyrir framan bita. Varð ég því að lúta þarna hálfbog-
inn allan daginn, frá kl. 6 á morgnana til kl. 9—10 á
kvöldin, með aðeins örstuttu hléi meðan maturinn var
gleyptur. Verzlunarstjóranum gerði þetta ekkert til,
því hann var allra manna minnstur; það var Helgi
Jónsson, kenndur við Borgarnes. Næstu sumrin þurfti
ég ekki að berjast við þetta, því ,,Johanne“ var miklu
stærra skip; þau árin var Ólafur Ámundason verzlun-
arstjóri.
Það var mjög þreytandi starf að afgreiða fólkið;
þá daga sem aðalösin var, máttum við fara á fætur
kl. 6 og halda áfram lil kl. 9 eða jafnvel lengur, eftir
því sem á stóð. Þótt við vildum reyna til að lúra lítið
eitt lengur á morgnana, var það óhugsandi, því að oft
voru viðskiptamennirnir komnir um borð kl. 4—5 á
morgnana og byrjuðu þá að draga til hlekki um þil-
farið, þegar þeim þótti nóg sofið, svo að við urðum
nauðugir viljugir að fara á fætur, jafnvel fyrir kl. 6,
úr því ekki var um svefn að hugsa, hvort sem var. Við
búðarmennirnir fengumst aðeins við afgreiðslu niður í
húðinni, en eftir gamalli venju tók skipstjóri við ullinni
og vóg hana, en stýrimaður afhenti kornvöru. Það var
sagt þá, að sumir bændur hyltust til að koma alltaf með
ullina í rigningu, og þurftu að fá skjóta afgreiðslu,
(þetta var almennt sagt t.a.m. um Þingvallasveitar-
menn í þá daga, enda var þeim oftast innan handar að
„sjá út“ rigningardag), en kaupmaðurinn sá við þessu
bragði og tók drjúgum undirvigt á ullinni. Það var
oft fróðlegt að sjá gamla Nielsen vigta ullina og
heyra hann ávíta bændur, þegar honum þótti ullin of
blaut eða sendin. „Kubmanden sviger ikke Dig“, sagði
Nielsen jafnan, og hélt það vera góða íslenzku, „men
Du vil svige Kubmanden“. Eftir því sem ég leit til
stundum, virtist mér það fyrra, vegna hans milligöngu,
vera miklu sannara, því hann sveik þá áreiðanlega a
vigtinni. Það var decimalvigt, sem þeir ekki þekktu,
og það svo, að ég hafði orð á því við Helga, svo það
lagaðist eitthvað. Nielsen gamli hafði komið í mörg
ár þangað upp eftir og þekkli því drjúgum marga
menn, og einkum konur, og færði þeim smágjafir, en
þær honum aftur flösku af rjóma og fleira smávegis.
Bauð hann þeim þá upp á kaffi og snafs aftur í lyft-
ingu þegar á daginn leið. Skipstjóri Andersen á „Jo-
hanne“ er einhver ógeðslegasti maður, sem ég hef
þekkt. Fyrra sumarið, 1881, var matsveinninn ungur
og ljómandi laglegur drengur frá Svendborg. Ilann
var nokkuð fjörugur og gat ekkert gert skipstjóra til
hæfis, enda ofsótti hann drenginn hreint og beint;
aldrei kom víst sá dagur, að hann ekki berði hann og
lemdi, en hann lét það ekki nægja. Einu sinni sýndi
matsveinninn mér fótlegg sinn, og var hann allur skað-
brenndur; skipstjórinn hafði tekið sjóðandi heitan
vatnsketil af eldavélinni og steypt ofan yfir hann. I
annað sinn kom hann með stórt barefli og ætlaði að
lemja drenginn, en hann varð þá svo hræddur, að
hann steypti sér út og synti til lands. Ég var mjög
hræddur um hann, því að straumurinn var svo harður
þar í sundinu, en stráksi var syndur sem selur, og
komst á svipstundu í land. Svona fór hann með mat-
sveininn, og litlu hetri var hann við stýrimanninn, því
að hann hjó hann einu sini með öxi svo í höfuðið,
að hann lá í roti nokkra Iiríð, og var lengi svimagjarnt
á eftir.
Ég sá Andersen skipstjóra nokkrum sinnum síðar
meir á götu í Höfn, en yrti aldrei á hann, ég hafði enga
samúð með honum, og lesandinn væntanlega heldur
ekki, og er hann úr sögunni. Fyrrnefndur matsveinn
og ég vorum mestu mátar og lærði ég mikið í dönsku
af viðtali við hann. Einn dag kom hann með öndina
í hálsinum niður í búðina og sagði: „Vores Konge
staar inde paa Klipperne“. „Hvað for noget Sludder“,
sagði ég. „Jovist“, svaraði hann, „det er Kong Christ-
ian den Niende, jeg kender ham“. Ég fór upp. Það
var Guðmundur Pálsson, sýslumaður Borgfirðinga,
hann var í uniformi, og hafði skegg rakað eins og
konungur og í rauninni ekki ósvipaður honum. Hann
var nú sóttur í skyndi, og höfðu skipsmenn orð á því,
hve prúður hann væri í allri framgöngu. Niður á
skipin komu gamlir bændur og ungir, yngismenn og
heimasætur, krakkar, altjent frá efnahemilum, það
hefur verið sannkallaður hátíðisdagur fyrir þá. Þar
komu betlikindur og flakkarar; í stuttu máli allir, sem
vettlingi gátu valdið. Prestar gengu þá enn alltaf á
mannafundum í frökkum, og verð ég að játa það, að ég
kann miklu betur við það, en að sjá þá, eins og nú
tíðkazt, marga og jafnvel flesta á jökkum; en frakk-
inn var þá eins konar uniform fyrir lærða menn og
siglda menn. Það þótti ósvinna að borgari, þó góður
væri, ef hann var ósigldur, gengi á frakka. Þar sá ég
FRJÁLS VERZLUN
121