Frjáls verslun - 01.07.1959, Síða 2

Guðjón Hansen, tryggingajræðingur:
Tvíþætt kjarabarátta
Að undanförnu hefur athygli ínanna beinzt
æ meir að einum þætti efnahagsmála, sem jafn-
an hefur mikil áhrif á þróun þeirra í heild, en
það er kaupgjalds- og kjarabarátta stéttarfélaga.
Með stéttarfélögum er í þessari grein bæði átt
við samtök launþega og framleiðenda, þótt sumt
af því, sem drepið verður á, geti í eðli sínu að-
eins átt við um önnur þessara samtaka.
Þótt hér á landi hafi um langt skeið verið
starfandi sterk verkalýðsfélög, er það ekki fyrr
en nú síðustu árin, að verulegur skriður hefur
komizt á myndun og skipulagningu hvers kon-
ar hagsmunasamtaka, sumra mjög fámennra,
sem hver um sig standa albrynjuð og viðbúin
að fara af stað, ef hreyfingar verður vart hjá
öðrum. Það mun raunar svo komið, að hér á
iandi er varla til sá maður, að ellilífeyrisþegum
undanskildum (öryrkjar hafa hins vegar mynd-
að með sér landssamtök), sem ekki er félagi í
neinum slíkum samtökum.
Augljóst er, að þessi víðtækari stéttabarátta,
baráttuaðferðir og áhrif hennar á efnahagslífið
hafa skapað ný viðhorf. Jafnframt hafa öllum
almenningi orðið ljósari þau lögmál, sem hér
hljóta að ráða, og er það ekki sízt þróunin þrjú
undanfarin ár, sem hefur valdið. Væri æskilegt,
að sú reynsla yrði til þess að gera vandamálin
auðveldari viðfangs í framtíðinni.
Hærri peningatekjur
Stéttabaráttan hefur löngum fyrst og fremst
verið háð um hærri peningatekjur. Meðan hver
og einn annaðist sjálfur samninga um kaup og
kjör, gat hann vænzt þess að njóta að fullu
þeirrar kauphækkunar, sem hann fékk. Ef engir
aðrir fengu tilsvarandi hækkun, varð að sjálf-
sögðu engra áhrifa vart á verðlag, og vinnuveit-
andinn gat ekki velt hinum auknu útgjöldum
yfir á aðra, þar eð engin tilsvarandi hækkun
hafði orðið á útgjöldum keppinauta hans. Allt
annað verður uppi á teningnum, þegar sainið er
um hærri tekjur fyrir mikinn hluta þjóðarinnar.
Atvinnurekendur velta útgjaldaaukningunni yfir
á neytendur, og hluti af hinum auknu tekjum
verður étinn upp af verðhækkunum. Hver ávinn-
ingur verður af hinum auknu tekjum, fer þá eftir
því, hve almenn hækkunin er og hve fljót.t hún
breiðist út. Þannig er hægt að hugsa sér, að
10% kauphækkun geti valdið allt að 10% kjara-
bót í nokkra mánuði og e. t. v. 2% kjarabót
eftir það, ef fimmti hluti þjóðarinnar verður út-
undan.
Þegar svo er komið, að nær sérhver liækkun
kaups eða verðlags veldur jafnharðan hækkun
tekna hjá meginhluta þjóðarinnar, er sýnt, að
kaupgjaldsbaráttan nær ekki tilgangi sínum. Ör-
ar kauphækkanir hafa þá í för með sér verð-
bólgu, þróun, sem raunar er óþarft að lýsa fyrir
Islendingum. Því hefur að vísu verið haldið
fram, að orsök þessa væri sú, að ríkisvaldið væri
fjandsamlegt launþegum og rændi þá jafnóðum
hverri þeirri kjarabót, sem unnizt hefði. Þessi
staðhæfing fær þó tæplega sama hljómgrunn og
áður, meðan stjórnartíð ríkisstjórnar „vinnu-
stéttanna“ er enn í fersku minni. Sannleikurinn
er auðvitað sá, að ekki er unnt að bæta að ráði
kjör mikils hluta þjóðarinnar með því að skerða
kjör tiltölulega fámennra stétta, og allra sízt, ef
slíkt er gert með ráðstöfunum, sem hafa í för með
sér óhagstæð áhrif á þjóðarframleiðsluna. Hins
vegar er hægt að bæta kjör einstakra stétta
verulega með því að rýra kjör alls þorra þjóðar-
innar. Sem dæmi má nefna, að með lögboðinni
lækkun kaupgjaldsvísitölu hafa kjör útgerðar-
manna og sjómanna verið bætt, en því má þó
bæta við, að eins og hag útgerðarinnar er nú
2
FHJÁLS VEUZLUN